GÖZLEME , GÖZLEMECİLER – “İki nevi hamur ki biri tatlı diğeri börekdir; Gözlemeci, gözleme hamurunu yapub satan adam ;Gözlemeci dükkânı ” (Şemseddin Sâmi, Kaamûsi Türkî). Gözlemenin yapılışı eski bir tatlı kitabında şöyle târif edilmişdir : “Yarım okka...

HACI – “İslâm takviminde tesbit edilmiş ayda(Zilhicce) merâsimi mahsusası ile Mekkede Kâbei Muazzamayı ziyâret etmiş adam,bu unvan (yakın zamana kadar) ekseriya Elhac şeklinde kullanılırdı,ifâi hacdan sonra Medinede Ravzai Mutahharei Risâletpenâhiyi de...

HAMAM - “Hamam : aslı arabca isim,yıkanacak yer ;Sıcak Hamam,Deniz Hamamı,Sıcak Mâden Suyu(Kudret Hamaı,Ilıca,Kaplıca).Hamamcı,Hamâmî bir hamam işletip idâre eden adam”(Şemseddin Sami,Kaamûsi Türkî). Bu ansiklopedide İstanbulun Deniz Hamamları ayrıca k...

HAMAM, HAMAM MUKADDİMLERİ - “Mukaddim : Takdim eden ;(bir şeyi veya bir kişiyi)bir büyük zâtin (veya bir patronun ) huzuruna götürüp veren,(veya tanıtan adam)”(Şemseddin Sâmî,Kaamûsi Türkî). İstanbul hamamlarına dellâk bulup getiren adamlara verilmiş b...

HANÇER – “Ucu sivri ve iki tarafı keskin Kama'ya benzer bıçak”(Şemseddin Sami,Kaamûsi Türkî). Bir kın içinde muhâfaza edilirdi,ve bele sarılmış bir kemere veya kuşağa sokularak kullanılırdı. Eski edebiyatımızda güzellerin çatık kaşları hançere benzetil...

HARAC – “1.Vergi ;2.Vaktiyle gayri müslimlerin askerî bedel karşılığı verdikleri şahsî vergi.Halk ağzında,bir kişiyi mutlaka bir şey vermeye,ödemeye mecbur bırakmaya Haraca Bağlamak,Haraca Kesmek deinirdi denilir ”(Kaamûsi Türkî ;Haraccı: Gayri müsliml...

HARAMZÂDE – “Meşru olmayan münasebetien doğmuş çocuk,piç”(Kaamusi Türkî), mecazen soysuz,ahlaksız,rezil anlamlarına da gelir ve daha çok o yollarda kullanılır :“..İsmet Mollazâde İffet Bey ki serveri hûbânı devran anmâ iffetü ismetden âzâde ve geceyle ...

HARÂBÂT , HARÂBÂTÎ – Arabca vîrâne,eski binâlar yıkıntısı anlamında Harâbe kelimesinin çoğulu anlamında ise de dilimizde müfred olarak “Meyhâne”,müdâevimlerini harâb eden işret ve sefâhat yeri anlamında kullanılmışdır.Harâbâtî:meyhâne müdâvimi,bekri,sa...

HARFENDAZLIK– “ Hiç tanımadığı kadına kıza,mahbub genclere îmâ yoluyla,rumuzla laf atma,dokunaklı söz söyleme ” (Şemseddin Sami,Kaamûsi Türkî). Bilhassa İstanbulda ,çarşı ve pazarlardaki esnaf çığırtkanlarının harfendazlıkları halk edebiyatına geçmişdi...

HARMAN - “ 1.Hububâtın samandan ayrılması için yapılan iş ;2.Bu iş için dövülmeye hazırlanmış ekin demetlerinin tümü ;3.Ekin demetlerinin dövülmesi için hazırlanmış dâirevî meydan ;4.Ekinlerin harmanda dövülmesi mevsimi ;5.Matbaalarda forma forma basıl...

HAVA – “ 1. Dünyâyı belli bir yüksekliğe kadar sarmış hafif gaz tabakası; cismi ve hudreti yel,rüzgâr adı ile hareketinden belli olur ; 2.Mûsiki âhengi; 3.Boş,nâfile ;4.Aşk ve alâka ” (Kaamûsi Türkî). Mûsîki âhengi anlamında “Oyun Havası”,“Köçek Havası...

HAVAN - “Birşey dövüp ufaltmak veya toz hâline getirmek için kullanılan kütükden,tunçdan veya taşdan yapılmış kapların adı Tahta Havan,Tunç Havan ,Taş Havan ;dövme işinde kullanılan,ve havanın cinsine göre aynı maddeden yapılan âlete de Havan Eli denil...

HÂLÎFE - “Dilimize arabcadan alınmış isim,cem’i(çoğulu) :hulefâ.1:Vekil,Halef (birinin yerine gelen ,geçen adam).2: Peygamberimiz efendimizin vekili olarak İmâmül Müslimin olan zât,Halîfei İslâm. 3: Bâbıâlî kalemlerinden birinde kâtib olan zât . 4.Halk...

HÂNEBERDUŞ ,HÂNEBERDUŞLAR – “Evi omuzunda,(bütün eşyası,çamaşırı ve esvabı üstünde ne varsa ondan ibâret olan),serseri”(Şemseddin Sâmi,Kaamûsi Türkî) ;Hânebeduş da denilir. Öyle kişiler için zamanımızda sâdece “Berduş” denilmekterir. Halk ağzında dilim...

HEKİM ,HEKİMLER ,HEKİM DÜKKÂNLARI – “ Tıb fenni müntesibi,tabib,doktor” (Şemseddin Sâmi,Kaamûsi Türkî) ;Şemseddin Sâmi Bey meşhur kaamûsunda bu maddede Hekim kelimesinin arabca Hikmet kökünden geldiğini kaydederek :“Fevkalâde aklı ile veiyi ahlâkı ile ...

HELVA , HELVACILAR - “Helva: Şirin ,lezzetli anlamında rabca Hulv kökünden isim.Un yahud nuşasta,şeker veya bal veya pekmez ve yağ ile yıpılır ve içine ceviz,fıstık,bâdem gibi şeyler konulur ve pek çok çeşidleri olan tatlı ;irmik,tahin,koz,keten,susam ...