Güzel Sanatlar Akademisi Türk Tezyinî Sanatlar Şûbesi Çini Nakış öğretmeni Feyzullah Dayıgil’in Vakıflar Dergisinde intişar etmiş öylesine güzel bir yazıdır ki, bu şehir kütüğünde İstanbul şânındaki eserler arasında adını tesbit etmeği bir vecîbe bildi...

Üsküdarda Toptaşı (Vâlidei atik) civârında bir semtin adıdır; semt bu ismi on yedinci asır ortasında Kösem Mahpeyker Çinili Camii diye anılan Camii ile diğer hayratını burada yaptırmasından almışdır (B.: Çinili Cami; Çinili Hamam; Çinili Suyu).

Zamanımızda kıymetli antika eşyâ arasına girmiş olan Türkiyenin en nefis çini mâmulâtı, İstanbulda Çinici ATtar denilen esnaf tarafından satılırdı; Evliya Çelebi onyedinci asır ortasında bunları 100 dükkân ve 300 nefer esnaf olarak gösteriyor ve “pirle...

Topkapusu Sarayı Müzesinde bulunan 8000 parçaya yakın çin ve bir mikdar da Japon porselenlerinden mürekkeb dünyanın en mühim ve en büyük kolleksiyonuna verilmiş isimdir. Bu eşsiz kolleksiyonun bâzı parçalarını anlatan aşağıdaki notları Müzenin 1933 de ...

Türk sanat tarihinde çinicilik pek parlak ve zengin bir fasıldır, ve bu ansiklopedinin konusu dışında kalır. Büyük şehir İstanbulda çini imal edilmemiş, fakat İstanbul, asırlar boyunca türk çiniciliğinin en büyük pazarlarından biri oldukdan başka, cami...

Halk ağzında pavurya yengeç ad altında toplanan deniz mahlûkunun bir cinsi ki, vücudu Ayı Pavuryası büyüklüğünde (B.: Ayı Pavuryası), bâzan ondan daha küçük; bedeni köşeli ve kıskaçları ufakdır. Sudan çıkınca daima süratle yürür, tutulacağını hissettiğ...

İstanbul halkı ağzında palamut balığının bir boyuna takılmış isim; bu balığın çifti 375-400 gram kadar olanlarına “Kestâne Palamutu”, çifte 625-650 gram gelenlerine de “Çingene Palamutu” denilir; fakat bu deyimler sâdece halk ağzında kalmış olup Balıkh...

Keçen asır sonlarında Balatda kale kapusu dışında meşhur bir meyhane; ki sâhibinin adı ile anılırdı; Çingene Müsellimin hayatı hakkında bilgi edinilemedi. Bibl. : Mehmed Tevfik, Meyhâne.

Osman Cemal Kaygılı’nın çok güzel bir romanı; İstanbul civârının oba çingeneleri ile Sulukule ve Ayvansaray çingenelerinin hayatı üzerine çok kıymetli tetkik ve müşahedeleri ihtiva etmektedir, ki o kısımlardan bazı parçalar bu ansiklopediye nakil edilm...

Türkiyede Cumhuriyet devrinin ilk yıllarına gelinciye kadar, memleket içinde nereden gelip nereye gittikleri bilinmiyen konar göçer oba çingeneleri asırlar boyunca teb’a olarak devletçe benimsenmişlerdir; kendi âlemlerine terkedilmiş, mutlak fakrü zaru...

Tiyatromuzun tulûat devrinde temsil programlarının kantolar faslında, sahnelerin Peruz, Şamram, Büyük Amalya, Küçük Amalya, Virjini, Eleni ve emsâli meşhur oyuncu kızları türlü konuda tanzim edilen kantolar arasında “çingene kantoları” da söylemişler v...

Üsküdarda Atlamataşı civârında, Selâmsız Caddesi ile Kassam Çeşmesi Sokağı kavuşağı yanında, Selâmsız Caddesi üzerinde idi; Üsküdarlı Vâsıf Hoca merhumun mahfûzâtına göre 1936-1938 arasında yıkılmışdır; ahşab bir yapı imiş, minâresi de ahşab olup bu me...

Kalender meşreb şâirler tarafından “Şehrengiz” adı verilen manzum risâlelerle medhedilen delikanlılar arasında Çingene civanlarına da rastlanır; şehrengiz yollu yazılmış ve “Hubannâmei Nevedâ” adını taşıyan manzum mecmuada çingene civanı şu beyitlerle ...

Evliya Çelebinin kaydına göre onyedinci asrın namlı usulbend sâzendelerinden; şehir, çingenelerinden olduğu muhakkak olan bu sanatkârın adını yine o devrin meşhur usulbendlerin Ahmed Garîbânî, Baba Acemî, Parbuloğlu, Diyarbakırla Karaoğlu, Babaoğlu, Ka...

Ahmed Mithat Efendinin “Letâifi Rivâyat” adındaki hikâye - roman serisinin onbeşinci üz’ünü bu isimdeki uzun hikâye teşkil eder; 1304 (milâdî 1886-1887) de neşredilmiştir. Midhat Efendinin çingeneler hakkında bilgisinin tamamen kitabı, ansiklopedik old...

Halk ağzı deyim; aslında her biri önemsiz, ayrı ayrı ödenmesi kolay küçük mikdarda, fakat dallı budaklı, pek yere, kimseye takılmış borçl.arın tümüne verilen isim; misâl: Dar gelirli biri derd yanar: — Elime toplu olarak bin lira geçse de şu menhus çi...

Meşhur kavmin adı (B.: Çingene, Çingeneler); İstanbul ağzında, dolayisiyle batı türkçesinde bu kelime mecâzen “yüzsüz, hâyâsız, utanmaz, sırnaşık, edebsiz, nâmussuz, aç gözlü, haris, hasis” anlamlarında kullanılmışdır; misâller: Karısı, kızı, oğlu kötü...

Asıl vatanları Hindistan olup oradan dünyanın her tarafına yayılmış olan meşhur kavim, Kıbti adı ile de anılır, Türkiyede de büyük bir kalabalık teşkil eder, ve bir kısmı şehir ve kasabalarında mahalle kurmuş, yerleşmişdir; bir kısmı çerke - çadırda ot...

İstanbul sularının en makbul balıklarından lüfer balığının bir boyunun adı; İstanbul balıkhânesindeki satışlarda beş boy üzerine isimlendirilip kıymet alan bu balığın bu beş boyu şunlardır: 1) 25-40 adedi 1 kilo gelirse: “Defne yaprağı” 2) 16-24 adedi ...

Batı türkçesine farscadan girmişdir; farsça aslı “Şemşad”, türkçede aydın ağzında “şimşir”, ve avam ağzında “çimşir”: yaprağını dökmeyen, kerestesi sert ve sarı renkte bir ağaç. Eskiden tarak, kaşık, nalın ve takunyanın makbulleri bu ağaçdan yapılırdı....

Eskiden kadınların bir baş kisvesi ve tuvaleti olan hotoz’un bir çeşidi (B.: Hotoz); “Hotoz nevilerinden birinin adıdır ki, çimdiklenmişe benzediği için bu adı almışdır; en ziyâde İstanbul hanımları tarafından kullanılan hotozların diğer nevilerinin is...

“Batı türkçesine rumcadan girmiş isimdir: parmakların ucu ile sıkma.” (Hüseyin Kâzım, Büyük Türk Lûgatı). Târif tam değildir, mübhemdir, “çimdik, bir başkasının yanağını, kolunu, bacağını, veya butunu baş ve şehâdet parmakları ile can yakacak şiddette ...

1927 yılında Kumkapuda Ermeni Patrikhânesi Kilisesinin ilâhicilerinin reisi; mezkûr kilisede, kilise kâtibi Hırant Kuyumciyan ile berâber çirkin bir hırsızlık vak’asında lekelenmişdir. Basına “Kumkapu Kilisesi Soygunu” diye akseden vak’a şöyle cereyan ...

Haliç bölgesinde Fener ile Balat arasında, Kasımgönani ve Hızırçavuş mahalleleri arasında müşterek uzun bir sokakdır. Kasımgönâni Mahallesinde Hacıriza, Hacıisa ve Sütlâç sokakları ile teşkil ettiği bir dört yol ağzı ile Hızırçavuş Mahallesinde Çorbacı...

Bilhassa rakı üzerine içki âlemi deyimlerinden: uzun külfete, zahmete katlanmadan, şöyle bir oturup yahut ayak üstü bir kaç kadeh çakmak için kurulmuş veya hazırlanmış içki sofrası, içki tepsisi; deyim, çilingir isminin argo karşılığı “hırsız” mânasınd...