Osman Cemal Kaygılı’nın çok güzel bir romanı; İstanbul civârının oba çingeneleri ile Sulukule ve Ayvansaray çingenelerinin hayatı üzerine çok kıymetli tetkik ve müşahedeleri ihtiva etmektedir, ki o kısımlardan bazı parçalar bu ansiklopediye nakil edilmişdir (B.: Ayvansarayda Lonca; Çingene, Çingeneler; Sulukule). Romanın kahramanı İrfan adında hassa ve musikişinas, zengin bir dul kadının oğludur; toy, sâf, samimî bir gençdir bir yaz gecesi Topçularda oba çingenelerinin çergeleri civarında Nazlı adında genç, güzel ve dul bir çingene karısından dinlediği çingenece bir ninni üzerine, o ninniyi armonize etmek hevesiyle kendini garib bir maceraya kapdırır, bir yol oba çingeneleri arasında dolaşır, bu ara da Nigâr yahud Gülizar adında bir oba çingenesi güzel bir kızla maceraları olur; sonra, Ayvansaray ve Sulukule çingeneleri ile haşrolan Rehâ Bey adında yaşlı ve ahlâksız bir hovarda ile tanışır, onun etrâfına topladığı uygunsuz, bıçkın gençlerle beraber, korkunç bir sefahat hayatına dalar, Ayvansaray ve Sulukule çingenelerinin katıldığı bu curcunalı hayat içinde güzel çingene kızı Çakır Emineyi sever, aynı kızla Rehâ Beyin bıçkınlarından Feridun da tutkundur, bu yüzden İrfanın Rehâ Bey takımı ile arası açılır, bir gece Galata’da Ferudu’un tecavüzüne uğrayan İrfan nefis müdafaası yolun...

Osman Cemal Kaygılı’nın çok güzel bir romanı; İstanbul civârının oba çingeneleri ile Sulukule ve Ayvansaray çingenelerinin hayatı üzerine çok kıymetli tetkik ve müşahedeleri ihtiva etmektedir, ki o kısımlardan bazı parçalar bu ansiklopediye nakil edilmişdir (B.: Ayvansarayda Lonca; Çingene, Çingeneler; Sulukule). Romanın kahramanı İrfan adında hassa ve musikişinas, zengin bir dul kadının oğludur; toy, sâf, samimî bir gençdir bir yaz gecesi Topçularda oba çingenelerinin çergeleri civarında Nazlı adında genç, güzel ve dul bir çingene karısından dinlediği çingenece bir ninni üzerine, o ninniyi armonize etmek hevesiyle kendini garib bir maceraya kapdırır, bir yol oba çingeneleri arasında dolaşır, bu ara da Nigâr yahud Gülizar adında bir oba çingenesi güzel bir kızla maceraları olur; sonra, Ayvansaray ve Sulukule çingeneleri ile haşrolan Rehâ Bey adında yaşlı ve ahlâksız bir hovarda ile tanışır, onun etrâfına topladığı uygunsuz, bıçkın gençlerle beraber, korkunç bir sefahat hayatına dalar, Ayvansaray ve Sulukule çingenelerinin katıldığı bu curcunalı hayat içinde güzel çingene kızı Çakır Emineyi sever, aynı kızla Rehâ Beyin bıçkınlarından Feridun da tutkundur, bu yüzden İrfanın Rehâ Bey takımı ile arası açılır, bir gece Galata’da Ferudu’un tecavüzüne uğrayan İrfan nefis müdafaası yolunda kaatil olur; on iki seneye hüküm yer. Mahbushâneden çıktığı zaman kendisini dostsuz ve düşmansız yapa yalnız bulur, Mutlak bir sefalet içinde Sulukulede bir kovuk içine yerleşir. Roan şu satırlarla biter: “Ayvansaraylı Nâzım, onun bir gece polisler tarafından sokakda ölü olarak bulunmuş olduğunu söyledi.” Roman bütün tipler çok güzel işlenmişdir, bu arada “İnce uzun, tirşe gözlü” oba çingenesi Gülizar (Nigâr) ile eniştesi Gâvur Edhem romanın başlıca simâları olmuşlardır. “Çingeneler”, bir kısmı Aksaraylı Nâzımın ağzından, bir kısmı da İrfanın hâtıra defterinden yapraklar şeklinde kaleme alınmışdır. İçinde yer yer İstanbul ve civarının bazı semtlerinin tasvir edildiği bu güzel roman Semih Lütfi Kitabevi tarafından “Yeni Türk Romanları Serisi” nin 3. kitabı olarak basılmış ve neşredilmişdir ve kitabın 1943 yılında ikinci baskısı yapılmışdır. Hüsnü KINAYLI