Asrımız başlarına kadar enfiye çekme tiryâkiliği memleketimizde çok yaygın idi; çalışır iken zihin açar ve uykuya, uyuklamaya mânî olur denildiği için mektebli gençler ve bilhassa medrese talebeleri genç yaşlarında alışır, enfiye tiryâkisi olurlardı. İ...

Üsküdar’da Şemsipaşa Doğancılar Caddesi ile Öğdül Sokağı arasındadır (1934 Belediye Şehir Rehberi, Pafta 27/ Şemsipaşa). Doğancılar Caddesi tarafından gelindiğine göre bir araba geçecek genişlikde kabataş döşeli bir yol olup sağ kolda ağaçlar bulunan b...

1934 Belediye Şehir Rehberine göre Eminönü İlçesinin Kumkapu Bucağının Tavşantaşı Mahallesi yollarından, Tabanca Sokağı ile Ordu Caddesi arasında bir aralık sokakdır. (Pafta 3/26). Ordu Caddesinde genişletilir iken 1957 - 1958 arasında istimlâk edilere...

“Enf = burun; dilimize Arabcadan alınmışdır; Enfiye = burna çekilen çürütülmüş tütün tozu, burun otu” (Kaamûsu Türkî). Zihin açıcı bir keyif maddesi olarak kullanılır, tütün gibi tiryâkiliği vardır; memleketimizde yayılması XVII. yüz yıl başlarında, tü...

Enderûnu Hümâyundan yetişmiş Tayyarzâde Atâ Beyin meşhur eseri (B. : Atâ Bey, Tayyarzâde, cild 3, sayfa 1181); beş cild olan eserin üzerindeki adı “Tarihi Atâ”dır (B. : Târihi Atâ)

Bir Osmanlı Pâdişahının günlük hayatının büyük kısmı Enderunu Hümâyundaki köşklerden birinde geçerdi. Pâdişahların zâtî hizmetleri geniş teşkilât kurulmuş, Enderunu Hümâyunda “Enderunu Hümâyun Ağaları”, “Enderunu Hümâyun Gilmanı” veya “Zülüflü Ağalar”,...

1934 Belediye Şehir Rehberine göre Fâtihde Karagümrükde Haticesultan Mahallesi yollarından, Lökümcüler Caddesi ile Yekta Sokağı arasındadır (Pafta 7/88). Bir araba geçecek genişlikde kabataş döşeli, üzerinde 1 - 3 katlı bir kaç ev bulunan bir aralık so...

Osmanlı pâdişahlarının İstanbuda dâimi ikâmetgâhları olan Topkapusu Sarayında Bâbüssaade (B. : Bâbüssaade, cild 4, sayfa 1765) ile Hasbağçe Kapusu (Zamanımızda sarayın Gülhâne Parkına açılan büyük kapusu) arasında kalan ve Üçüncü Avlu, Dördüncü Avlu ve...

1934 Belediye Şehir Rehberine göre Yeşilköyün sokaklarından; bu köyün orta bölgesinde 14 Nisan Caddesi ile Serbestî Caddesi arasında uzanır (1934 B.Ş.R. Pafta 13); yerine gidilip bu satırların yazıldığı sıradaki durumu tesbit edilemedi (1968, Mayıs).

Karşısındaki insanı başından ayağına vücudunun boyunca aksettiren büyük aynaların adı; eski toplum hayatımızda ancak zengin ve kibar harcı eşyadan idi; İstanbulun mükellef konak ve yalılarının iç süsünde pek önemli bir yer alırdı; alt kenarı umumiyetle...

Türkiyede metrenin kabûlünden önce arşın ile birlikde kullanılmış bir uzunluk ölçüsü; 1 endâze uzunluk metre hesabına göre 60 santimdir. Halk ağzında mecazen akıl, hesab, mantık, düzgünlük, karşılığı kullanılır : “Endâzesiz konuşur”, “Lâfı endâzeye gel...

İkinci Abdülhamidin istibdâdının en şiddetli olduğu devirde Maarif Nezâretinde kurulmuş bir sansür heyetinin adıdır; gazeteler ve mecmualar matbuat idâresindeki sansür heyeti tarafından, risâleler ve kitablar da bu encümende tedkik edilir ve onun izni ...

Tanzimat devrinde garblılaşma yolundaki hareketler arasında açılmış ilk kulübün adı; kurucusu o devrin aşırı derecede zenginlerinden Mısırlı Mustafa Fâzıl Paşadır; hicrî 1278 (M. 1870 - 1871) de Çenberlitaş civârında zamanının güzel binâlarından Âsım P...

(Enjeksiyondan bozma) Haneberduşlar argosunun yeni kelimelerin, “Cimağ”; misal : Gece sur harâbeleri içindeki inlerden birinde bir hayta arkadaşına hikmet satar : — Ulan niçin yaşar insan.? Anzarot, duman, beyaz, hep enceksiyon için.. Niçin dut olduk ...

“Encümeni Dâniş : Akademi” (Türk Lûgatı), Bu isim altında ilk Türk Akademisi İstanbulda İkinci Sultan Mahmud Türbesi yanında Bezmiâlem Vâlide Sultan Mektebinde (İstanbul Kız Lisesi binâsı) 19 Ramazan 1267, mîlâdî 18 Temmuz 1851 de açıldı. Açış nutkunu ...

Hicrî 1223 (M. 1808) ramazanında Âlemdar Mustafa Paşanın diktatörlük devrinde bir sekban neferi Sahhaflar Çarşısından bir En’amı Şerif çalarken yakalandı. Şehrin âsâyiş ve inzibatı üzerinde amansız bir şiddetle duran sadrıâzam kendi askerlerinden birin...

1934 Belediye Şehir Rehberine göre Haliç boyunda Hasköy’ün Piriçavuş Mahallesi sokaklarından; Piripaşa Hamamı Sokağı ile Eskici Sokağı arasında uzanır bir dirsekli bir sokakdır (1934 B.Ş.R. Pafta 17/190) ; yerine gidilip şu satırların yazıldığı sıradak...

Argo, “Nargile” (Ferid Develioğlu, Türk Argosu).

Onyedinci asır sonlarında yaşamış ulemâdan, memleketinden genç yaşında İstanbula gelmiş, medrese tahsilini tamamladıkdan sonra hemen bütün ömrü İstanbul medreselerinde hocalık ile geçmiş, hicrî 1113 (M. 1701 - 1702) de Haleb kadısı olmuş, ve 1114 (M. 1...

1934 Belediye Şehir Rehberine göre Fatihin Şehremini Nâhiyesinin Seyyid Ömer Mahallesi sokaklarından; bir isimsiz sokakla Kızılelma Caddesi arasında uzanır; Altımermer Caddesi, Köprülüzâde Sokağı, Sırrıpaşa Sokağı ile dört yol ağızları yaparak kesişir;...

Felsefe ve sosyoloji ile meşgul olmuş, o konular üzerinde yazıları ile tanınmış ilim ve devlet adamı; 1858 de Lüleburgazda doğdu; tüccardan Ali Efendi adında bir zâtin oğludur, o kadar parlak bir zekâya sâhib ve o derece çalışkan idi ki yüksek tahsilin...

Onyedinci asır hattatlarından; İstanbulludur; Karagümrükde Kasımağa Camiinde imamlık, odabaşı Camiinde de hatiblik yapmışdır; güzel yazı sanatını asrın üstadlarından Kırımlı Abdullah Efendiden öğrenmişdir. Bilhassa mushafı şerif hattatı idi; hicrî 1040...

1899 ile 1900 arasında garib bir maceranın kahramanı olmuş, 18-19 yaşlarında gaayetle yakışıklı kayıkçı kopuğu bir delikanlı; 1899 yılı ağustosunun üçüncü günü Reji İdâresinin deniz kolcuları Hayırsız Adalar açıklarında, kayığının içinde yirmi yaşların...

Tekkelerde, mücerred (bekâr) şeyhlerin evlerinde aşk ile şevk ile hizmete koşmuş emred müridler, tekkelerin kapandığı târihe kadar İstanbulda, tekke hayatının dışında yaşayan kimseler tarafından dâimâ bir dedikodu konusu olagelmişdirki, tarih kaynaklar...

“Emred - Bıyıkları henüz terlemeye başlamış, fakat yüzünde tüyü olmayan genç, tâze oğlan, civan, şâbı emred” (Türk lûgatı). Emred gençlerle düşüp kalkmak bazı kimselerce hoş görülmeye gelmişdir. Merd isen emred ile itme kelâm Yolda görsen de ana virme...