“Encümeni Dâniş : Akademi” (Türk Lûgatı), Bu isim altında ilk Türk Akademisi İstanbulda İkinci Sultan Mahmud Türbesi yanında Bezmiâlem Vâlide Sultan Mektebinde (İstanbul Kız Lisesi binâsı) 19 Ramazan 1267, mîlâdî 18 Temmuz 1851 de açıldı. Açış nutkunu Sadrıâzam Mustafa Reşid Paşa söyledi; ve açılış merâsiminde devrin Pâdişahı Sultan Abdülmecid de bulundu. Örnek olarak Fransız Akademisi alınmışdı; kaydi hayat ile tâyin olunan 40 Türk âzâsı vardı; yabancı âzâ da alınacakdı, onların sayısı tahdid edilmemiş idi. Her ay başında bir defa toplanacakdı. Vâzifesi Türkçenin ıslahı, maarif işlerinin ıslahı olacakdı; ilk iş olarak da bir Türk grameri ile büyük bir Türk lûgatı yazılacakdı. Muhakkak ki çok lüzumlu bir ilmî müessese idi; fakat umulan hizmeti göremedi. Kırk âzâsının arasında, kurucusu Mustafa Reşid Paşa ile o devrin Âlî Paşa, Fuad Paşa, Ahmed Cevdet Paşa gibi aydın devlet ricâlinden pek çok kişi bulunuyordu. Hattâ buna Âli Paşa itiraz etmiş : “Biz bu işin içine girmeyelim, Encümenin âhengini bozarız” demiş, fakat Mustafa Reşid Paşaya sözünü geçirememişdi; Âlî Paşanın görüşü tahakkuk etti, ricalden âzâ ayda bir defâ da olsa Encümeni Dâniş toplantılarına gelemediler, gelmedir. Encümen âzâsı tahdid edilmişdi, ve Reşid Paşanın sevmediği kimseler bu akademiye sokulmamışdı. Reşid Paş...

“Encümeni Dâniş : Akademi” (Türk Lûgatı), Bu isim altında ilk Türk Akademisi İstanbulda İkinci Sultan Mahmud Türbesi yanında Bezmiâlem Vâlide Sultan Mektebinde (İstanbul Kız Lisesi binâsı) 19 Ramazan 1267, mîlâdî 18 Temmuz 1851 de açıldı. Açış nutkunu Sadrıâzam Mustafa Reşid Paşa söyledi; ve açılış merâsiminde devrin Pâdişahı Sultan Abdülmecid de bulundu. Örnek olarak Fransız Akademisi alınmışdı; kaydi hayat ile tâyin olunan 40 Türk âzâsı vardı; yabancı âzâ da alınacakdı, onların sayısı tahdid edilmemiş idi. Her ay başında bir defa toplanacakdı. Vâzifesi Türkçenin ıslahı, maarif işlerinin ıslahı olacakdı; ilk iş olarak da bir Türk grameri ile büyük bir Türk lûgatı yazılacakdı. Muhakkak ki çok lüzumlu bir ilmî müessese idi; fakat umulan hizmeti göremedi. Kırk âzâsının arasında, kurucusu Mustafa Reşid Paşa ile o devrin Âlî Paşa, Fuad Paşa, Ahmed Cevdet Paşa gibi aydın devlet ricâlinden pek çok kişi bulunuyordu. Hattâ buna Âli Paşa itiraz etmiş : “Biz bu işin içine girmeyelim, Encümenin âhengini bozarız” demiş, fakat Mustafa Reşid Paşaya sözünü geçirememişdi; Âlî Paşanın görüşü tahakkuk etti, ricalden âzâ ayda bir defâ da olsa Encümeni Dâniş toplantılarına gelemediler, gelmedir. Encümen âzâsı tahdid edilmişdi, ve Reşid Paşanın sevmediği kimseler bu akademiye sokulmamışdı. Reşid Paşanın muhaliflerinden olup da kendilerini Encümeni Dânişde bulunmaya lâyık görenler ellerine fırsat geçdikçe bu müesseseyi dağıtmaya çalışdılar. Mustafa Reşid Paşanın yetiştirdiği Âli Paşa ise Encümeni Dânişin âzâ bünyesine bidâyetden beri muhâlifdi. Onbir sene sonra, hiç bir iş yapamamış bu ilk Türk akademisini büdcede tasarruf bahânesi ile kapatdı; öyleki mevcûdiyetini halka gösterememiş olan Encümeni Dânişin kapanışından da ancak kendi âzâsı haberdar olmuşdu. Açılış merasiminden sonra ulemâdan Atâ Efendizâde Şerif Efendi reis, Hekimbaşı Abdülhak mollazâde müverrih Hayrullar Efendi de ikinci reis seçilmişlerdi; ve bütün âzâlarına padişahın turasını taşıyan âzâlık rücusu, belgesi verilmişdi. Encümeni Dânişden bahseden kalem erbabı, tarih yazarları : “Devrin en münevver simâları dâhildi” demek ile yetiniyorlar. Bu âzânın isimleri Takvimi Vekaayide yayınlanmışdır. Oradan bu isimlerinden tesbiti ile görevlendirdiğimiz bir kalem arkadaşımız, bu maddenin matbaaya verileceği âna kadar ricâmızı yerine getirmedi. Kendi işini kendisinin görmesine de R. E. Koçu’nun sıhhât durumu engel oldu, ve kırk Türk âzânın adı maalesef tesbit edilemedi. Bu ilk Türk Akademisinin yabancı âzâlarından üçü İngiliz müsteşriki Redhouse, Fransız müsteşriki Bianchi ve Alman muverrih Hammer olmuşlardır.