Metni şâir Âsaf Hâlet Çelebi tarafından toplanmış (B.: Çelebi, Âsaf Hâlet, cild 7, sayfa 3810) bir antoloji olup 1953 de İstanbul Fetih Derneği tarafından yayınlanmışdır; 17X25 santim eb’adında 213 sayfalık bir antoloji, Türk dîvan şiirinde İstanbul üz...

Dîvânıhümâyun tercümanlığı, Osmanlı İmparatorluğunun yabancı devletle münâsebetleri dolayısı ile çok önemli vazi idi; baş tercümanlık ise yüksek memuriyet idi; elçilerin Reisülküttab Efendi (dış işleri bakanı) ve Sadırâzam ile buluşub konuşmalarında, p...

Bir sakabaşının idâresinde XVI. yüzyıla kadar 12, sonra 35 nefer saray sakası idi; sakabaşıları ile birlikde Bâbüssaade Ağasının emrinde idiler (B.: Bâbüssaade Ağalığı, Bâbüssaade Ağası, cild 4, sayfa 1776); suyu gümüş güğümlerle taşıdıkları ve gümüş t...

Kasımpaşada İskele civarında, hâlâ “Dîvanhâne” diye anılan eski Bahriye Nezâreti binâsı (zamanımızda Kuzey Deniz Saha Komutanlığı binâsı) yanında idi. Hadikatül Cevâmi şu mâlûmatı veriyor : “Kasımpaşada bu mescidin bânisi Fatih Sultan Mehmeddir; yapıld...

Osmanlı İmparatorluğu kuruluşundan XIX. asır ortalarına, Tanzimât denilen devre kadar bir mutlakiyeti mutlaka, son istibdad ile idâre edildi; memleket pâdişahın mülkü, halkpâdişahın kulu bilindi; pâdişahın iki dudağının arasından çıkacak bir emre bağlı...

Eminönü ilçesinin Alemdar bucağının Mimar Kemaleddin Mahallesi sokaklarından; Gedikpaşa Camii Sokağı ile Sucubâkî Sokağı arasında uzanır, tek dirsekli bir sokakdır (1934 Belediye Şehir Rehberi, Pafta 3/25). Gedikpaşa Camii Sokağı tarafından gelindiğine...

Arab asıllı Türk harfleri ile İstanbulda Divânı Hümâyun kaleminde doğmuş ve gelişmiş ve yüz yıllar boyunca kullanılmış bir yazıdır; “Celî Dîvânî” ve “Dîvânî Kırması” isimleri ile çeşidleri de vardır; Şemseddin Sâmi Bey Kaamûsu Türkide bu yazıyı : “Divâ...

Kasımpaşada deniz kenarında ve Tersânei Âmirenin yanında Kaptanpaşaların resmî makam binası yüz yıllar boyunca Dîvanhâne adını taşıya gelmişdir (B.: Tersâne, Tersânei Âmire). Tersânedeki ilk Dîvanhâne binası hicrî 921-922 (milâdî 1515-1516) yılları ar...

Divanların toplandığı yer anlamında bu isim eski İstanbul evlerinde en büyük odaya, bilhassa konak, yalı, sâhilsaray ve saraylara salonlara alem olmuşdu; en doğru tâbir ile dilimize fransızcadan alınmış salonun türkcesidir. Dîvânhâneler, İstanbulun esk...

İkinci Sultan Abdülhamid devrinde İstanbul hanımları indinde pek makbul olmuş bir yüzük şeklidir Zamanımızın 25 kuruşluk mâdeni parası büyüklüğünde, hattâ biraz daha büyük kıt’ada olup foyalarının üzerine hafif kabarıkca oturtulmuş 25-30 parça ufak elm...

İstanbulda Sadırazam, Şeyhülislâm, Kaptanpaşa ve sâir vezirlerin ve taşrada vâlilerin husûsî kalem müdürleri, yazı işleri baş kâtipleri için kullanılmış bir deyimdir. Dîvan Efendileri bir devlet memuru olmayub hizmetindeki zâtın sâir kapu kulu halkında...

1934 Belediye Şehir Rehberine göre Eminönü Kazâsının Küçükpazar Nâhiyesinin Hoca Gıyâseddin Mahallesi sokaklarından; Tirendaz Sokağı ile Vefâ Caddesi arasında uzanır dirsekli bir yol olup Molla Şemseddin Sokağı ile kavuşağı vardır (1934 B.Ş.R. Pafta 5/...

Fâtih Sultan Mehmed devri yapılarından olub Bayazıd da idi; Hadikatül cevâmide kaydedilmediğine göre Hadikanın telîfinden önce yok olmuş, izi kalmamış gerekir. Ekrem Hakkı Ayverdi de “Fâtih Devri Mimârisi” isimli muhalled eserinde bu mescidin adını kay...

İstanbulun ilk mülki taksimâtında kurulmuş mahallelerden biridir; ismini aldığı mescidde mevcud olmayan bu eski mahalle takrîben Bayazıdda Camcı Ali Camii Mahallesi içine düşer (Bundan önceki maddeye bakınız). Bibl.: E. Hakkı Ayverdi, Fâtih devri sonla...

İstanbul ağzı deyim; “Küçük memurların, uşakların, hizmetkârların, yahud evlâdın âmirler, efendiler, ana baba huzurunda ellerini kavuşdurup verilecek emri beklemeleri”; “El pençe dîvan durmak” da denilirdi.

“Bir şâirin şiirlerini kaafiyelerine göre hurûfu hecâ tertibi ile (alfabetik olarak) toplamış olan mecmua (kitab)” (Şemseddin Sâmi, Kaamûsi Türkî). Türk şiirinin, bu arada Türk Dîvan Edebiyatının mütabası olan İstanbul Ansiklopedisinin konusu sınırı dı...

Dilimize farscadan alınmış bir kelimedir; 1 — Büyüklerin toplandığı yer, meclis; 2 — Eskiden Pâdişahların huzûru ile dâvâ görülen meclis, yüksek mahkeme; 3 — Osmanlı İmparatorluğunun Tanzimatdan önceki eski teşkilâtında, pâdişahın mutlak salâhiyetli ve...

Aşağıdaki satırları Türk Ansiklopedisinden alıyoruz : “... diş hekimliği okulu açılıncaya kadar Dişcilik sanatını cerrahlar, ve kendi kendine yâhud da görgüye dayanarak yetişmiş kimseler (bu arada bilhassa berberler) payardı... Bu serbest devirden sonr...

“Türkiyede ilk dişçi okulu 1909 yılında İstanbulda, Diş doktoru Hâlid Şâzi Beyin emriyle ve o zaman Tıb Fakültesinin başında bulunan Müderris Operatör Cemil Paşa (Cemil Topuzlu) ile Maarif Nâzırı Emrullah Efendinin himmetiyle kuruldu; okul, Kadırgada M...

Bir Eczâcılık Özel Yüksek okulu ile birlikde, Şişlide Kırağı Sokağında özel olarak yapdırlmış bir binada açılmış ve 1964-1965 ders yılında tedrisata başlamışdır. Aşağıdaki mâlumatı müessesenin günlük gazetelerde çıkmış bir ilânından alıyoruz : Her iki ...

Mezardaki ölünün altın dişini söküp alarak satmayı iş edinen adam (hırsız)” (Ferid Devellioğlu, Türk Argosu). Dişçi, bir argo kelime değil, hırsızın bu sırtlan tipine zâbıtaca verilmiş isimdir. Dişçinin nasıl çalışdığı, târif edilemeyecek kadar korkunç...

İSTANBUL ANSİKLOPEDİSİ İSTANBULUN: CAMİ, MESCİD, MEDRESE, MEKTEB, KÜTÜBHANE, TEKKE, TÜRBE, KİLİSE, AYAZMA, ÇEŞME, SEBİL, SARAY, YALI, KONÂK, KÖŞK, HAN, HAMAM, TİYATRO, KAHVAHANE, MEYHÂNE.. BÜTÜN YAPILARI... DEVLET ADAMI, ÂLİM, ŞAİR, SANATKÂR, İŞ ADAMI...

Üstad Hâmid Aytaç’ın eli ile Celî Divâni Besmele Hâneberduş argosunda esrar, esrar kırıntısı; (B.: Esrar; Dalga; Gonca; Nefes; Paspal; Sarıkız).