HELVA , HELVACILAR - “Helva: Şirin ,lezzetli anlamında rabca Hulv kökünden isim.Un yahud nuşasta,şeker veya bal veya pekmez ve yağ ile yıpılır ve içine ceviz,fıstık,bâdem gibi şeyler konulur ve pek çok çeşidleri olan tatlı ;irmik,tahin,koz,keten,susam helvası.Helvacı : Helva pişirip dükkânında veya sokaklarda geztdirip satan adam.Helvahâne : Helva pişirmeye mahsus geniş ve az derin kazan” (Şemseddin Sâmi,Kaamûsi Türkî) Bütün esnaf gibi ,kaldırıldığı tarihe kadar helvacılar da Gedik usûlüne tâbi idiler(B.:Gedik,cild ,sayfa ). Şu çok kiymetli nota,Üniversite Kütübhânesinin 675 türkce yazmaları arasında 6758 numarada kayıdlı bir risâlenin kabında rastladık : “İstanbulda,Üsküdarnda,Eyyubda ve Galatada mecmî helvacı dükkânları 89 dur,ziyâde noksan olamamak üzere ellerinde hattı hümâyunları vardır.1154 (1741-1742) senesinde Çağaloğlu Sarayı kurbinde bina olan yeni hamama bitişik helvacı dükkânını Avretpazarında olan helvacı gediğinden naklettiler,Avretpazarındaki helvacı dükkânını bozdular,buraya yapdılar,gaflet olunmaya”. Hicrî 1091 (1680) de tanzim edilmiş bir narh defterinde helvacılar için şunlar yazılıdır : “Helvacılar balın okkası 4 akçe olunca helvanın okkasını 6 akçeye satacaklardır.Bâdemli helva 7 akçeye,ammâ balı gaayet iyi ola.Pekmezli helvanın okkası 3 akçeye.Helvayı iyi...

HELVA , HELVACILAR - “Helva: Şirin ,lezzetli anlamında rabca Hulv kökünden isim.Un yahud nuşasta,şeker veya bal veya pekmez ve yağ ile yıpılır ve içine ceviz,fıstık,bâdem gibi şeyler konulur ve pek çok çeşidleri olan tatlı ;irmik,tahin,koz,keten,susam helvası.Helvacı : Helva pişirip dükkânında veya sokaklarda geztdirip satan adam.Helvahâne : Helva pişirmeye mahsus geniş ve az derin kazan” (Şemseddin Sâmi,Kaamûsi Türkî) Bütün esnaf gibi ,kaldırıldığı tarihe kadar helvacılar da Gedik usûlüne tâbi idiler(B.:Gedik,cild ,sayfa ). Şu çok kiymetli nota,Üniversite Kütübhânesinin 675 türkce yazmaları arasında 6758 numarada kayıdlı bir risâlenin kabında rastladık : “İstanbulda,Üsküdarnda,Eyyubda ve Galatada mecmî helvacı dükkânları 89 dur,ziyâde noksan olamamak üzere ellerinde hattı hümâyunları vardır.1154 (1741-1742) senesinde Çağaloğlu Sarayı kurbinde bina olan yeni hamama bitişik helvacı dükkânını Avretpazarında olan helvacı gediğinden naklettiler,Avretpazarındaki helvacı dükkânını bozdular,buraya yapdılar,gaflet olunmaya”. Hicrî 1091 (1680) de tanzim edilmiş bir narh defterinde helvacılar için şunlar yazılıdır : “Helvacılar balın okkası 4 akçe olunca helvanın okkasını 6 akçeye satacaklardır.Bâdemli helva 7 akçeye,ammâ balı gaayet iyi ola.Pekmezli helvanın okkası 3 akçeye.Helvayı iyi pişireler ”.Bu kayıddan Onyedinci Yüzyılda helvada şekerin kullanılmadığı anlaşılıyor. Hicrî 1273 (1856-1857) de konulmuş bir narhda da helva fiatları şöyle tesbit edilmşidir ;fiatlar 1 okka karşılığıdır : Tahin helvası 12 kuruş Susam helvası 12 '' Koz helvası 10 '' Keten helvası 10 '' Bu narh listesinde kâğid helvası yokdur.Halbu ki kâğıd helvacılar o tarihlerde İstanbul mesîrelerinin bilhassa aranan seyyar esnafındandı. Kâğıd helvacıları ile Keten helvacıları çoğunlukla seyyar esanafdan olmuş,ve bilhassa İstanbullu,ve hemen mutlakaa tulumbacı takımından çıkmışlardır.Koz helvası dükkânlarda satılmakla beraber satıcılarının çocu arnavud seyyar esnaf tarafından da sokaklarda dolaştırılmışdır.Susam helvası bilhassa câriyelikden azad edilmiş zenci bacılar tarafından yapılır ve sokakda dolaştırılarak satılırdı. Helvacı Civanı – İstanbulun bütün esnaf civanları gibi kalender meşreb şâirler tarafından Helvacı Civanı da övülmüşdür,aşağıdaki kıt'ayı şehrengiz yollu yazılmış “Hûbannâmei Nevedâ” isimli risâleden alıyoruz : Peştemalı ince belde o melek Bindallı anteri üstünde yelek Reftârı şûhâne gaayet civelek Fıstıklı helvayı dökmüş mermere Ellialtı nişan vermiş dilbere Övülen helvacı civanının yeniçerlerin 56 Ortası neferlerinden olduğu söylenmektedir,yeniçeriliğin son devrinde İstanbulun bütün esnafı ocağa kayıtlı idiler,ve kollarında veya baldırlarında dövme ile mensub oldukları yeniçeri nişanını taşırlardı. Şu kıt'ada da bir helvacı genci hanım oynaşı olarak gösteriliyor : Helvacı şehbazı olur zorâver Er meydanı pehlivanı dilâver Kor muhabbet helvasını ateşe Ol nâzenin hanım ile beraber Şu beyitler de mizah yollu yazılmışdır : Kozhelvacıları Toska Arnavud Kâğıdhelvacılar cümleten şehrî Ketenhelvacılar şehrin bıçkını Belâ püskülüdür serkeşin biri Susamhelvacılar havmi arebden Şâhi hûbanları ekser Berberî İrmikhelvacılar türkoğlu türkdür Gaaziler Helvası nâmı digeri Tahin helvacılar Anadol şâhı Kendisi melekdir şeytan rehberi Aşağıdaki kıt'alar Erzurumlu Âşık İbrahimindir : Helvacı Güzeli başında tabla Oynaşın geçiyor bak Hanım Abla Koş Ayvaz koş çevir sokup hamama Miskli sabun ile yıkayup pakla Helvacı Güzeli süzülmüş baldır Koşdurup Ayvazı konağa aldır Hanım Ablacığım deyüb geldikde Sarılup perdei hicâbı kaldır Helvacı Güzeli hanım oynaşı Onsekiz ondokuz oğlanın yaşı Topuklu çapkının nazdan kinâye Nigâhında vahşet çatıkdır kaşı Helvacı Güzeli bâdem misâli Râhi muhabbetde yok mekrü âli Anadolu uşağı dili kubadca Hoş görüp âğuuşa çek mahcemâli