GÖZLEME , GÖZLEMECİLER – “İki nevi hamur ki biri tatlı diğeri börekdir; Gözlemeci, gözleme hamurunu yapub satan adam ;Gözlemeci dükkânı ” (Şemseddin Sâmi, Kaamûsi Türkî). Gözlemenin yapılışı eski bir tatlı kitabında şöyle târif edilmişdir : “Yarım okka un,üç yumurta,gül suyu, azıcık tuz ve sâde yağı ile yoğurulub yufka olarak açmalı. Yağlayıp el ile büküb toplayıb tekrar yoğurmalı.Ceviz kadar parçalar koparıb sahan genişliğinde açmalı.Kızgın sâde yağında iki taraflı birer birer kızartıb kefkire istif etmeli ;fakat kefkirin üstü bir tencere kapağı ile dâimâ kapalı durmalı.Kızartla işi bittikde ince döğülmüş şeker serperek tabağa istif etmeli ”. İstanbulda yüz yıllar boyunca bilhassa avam tarafından dâimâ aranmış bir hamur işi,bir tatlı idi. Şemseddin Sâminin kaydettiği Gözleme-Börek’e ne konduğunu tesbit edemedik.Yüz yıllar boyunca hem dükkânlarda hem de seyyar satıcılar eliyle satılmışdır. Evliyâ Çelebi gözlemecileri ekmekcilere yamak esnaf arasında kaydediyor,ki diğerleri çörekciler, börekciler, gevrekciler, kâhcılar, kurâbiyeciler, simidciler, kadayıfcılar, şehriyeciler, lokmacılardır.Ordu esnaf alaylarında hepsinin pür silâh,arabalar üzerinde fırınlar kurub, dükkânlar kurub ve halka yapdıkları nimetleri dağıtarak geçdiklerini söylüyor ;gözlemeciler için de tahsisen şunları yaz...

GÖZLEME , GÖZLEMECİLER – “İki nevi hamur ki biri tatlı diğeri börekdir; Gözlemeci, gözleme hamurunu yapub satan adam ;Gözlemeci dükkânı ” (Şemseddin Sâmi, Kaamûsi Türkî). Gözlemenin yapılışı eski bir tatlı kitabında şöyle târif edilmişdir : “Yarım okka un,üç yumurta,gül suyu, azıcık tuz ve sâde yağı ile yoğurulub yufka olarak açmalı. Yağlayıp el ile büküb toplayıb tekrar yoğurmalı.Ceviz kadar parçalar koparıb sahan genişliğinde açmalı.Kızgın sâde yağında iki taraflı birer birer kızartıb kefkire istif etmeli ;fakat kefkirin üstü bir tencere kapağı ile dâimâ kapalı durmalı.Kızartla işi bittikde ince döğülmüş şeker serperek tabağa istif etmeli ”. İstanbulda yüz yıllar boyunca bilhassa avam tarafından dâimâ aranmış bir hamur işi,bir tatlı idi. Şemseddin Sâminin kaydettiği Gözleme-Börek’e ne konduğunu tesbit edemedik.Yüz yıllar boyunca hem dükkânlarda hem de seyyar satıcılar eliyle satılmışdır. Evliyâ Çelebi gözlemecileri ekmekcilere yamak esnaf arasında kaydediyor,ki diğerleri çörekciler, börekciler, gevrekciler, kâhcılar, kurâbiyeciler, simidciler, kadayıfcılar, şehriyeciler, lokmacılardır.Ordu esnaf alaylarında hepsinin pür silâh,arabalar üzerinde fırınlar kurub, dükkânlar kurub ve halka yapdıkları nimetleri dağıtarak geçdiklerini söylüyor ;gözlemeciler için de tahsisen şunları yazıyor : “Esnâfı Gözlemeciyan– 105 nefer 60 dükkândır,pirleri Ebû Nidâ’dır, Şamın cenubunda bir konak yerde medfundur. Gözlemeci dükkânlarında birer yahudi dideban vardır,zîrâ yahudiler şırlağan yağı yer,müslümanlar ise sarı yağ yer,şâyed sarı yağ korlarsa yahudiler o dükkândan gözleme almaz ve yemezler ”. Evliyâ Çelebinin yaşadığı devirde, hicrî 1050(M.1640-1641) senesinde tanzim edilmiş bir narh defterinde Gözlemenin 75 dirheminin 1 akçeye satılacağı yazılıdır ki aynı defterde ekmeğin 150 dirhemi 1 akçedir. Bir letâif mecmuasında da şöyle bir fıkra vardır : “Yeniçeri devrinde Yenkapu cem iyetli bir yerdi, bir gözlemeci vardı,tâzelerin yüzüne bakıp : – Tâze gozlama !..diye bağırırdı ”. Gözleme zamanımızda İstanbulda hemen unutulmuş gibidir. Gözlemeci Civanı – Kalender meşreb şâirler tarafından “Şehrengiz” adı verilen manzum risâlelerle övülmüş esnaf güzelleri arasında Gözlemeci Civanına da rastlanır;aşağıdaki beyitler şehrengiz yollu yazılmış “Hübannâmei Nevdâ” isimli mecmuadan alınmışdır : Gözlemeci Civan gözler müşteri Gülâb misâlidir o şâhın teri Âferinler levendâne reftâra Ondaki edeb hem terbiye ara Uşşâkın dilinde göj göz yâreler Açan gözlemeci o mehpâreler