Üçüncü Sultan Selim ve Dördüncü Sultan Mustafa devirleri ile İkinci Sultan Mahmudun zamanında vak’ayı Hayriyeye kadar Yeniçeri Ocağının bir asker ocağı olmaktan çıkıp haşarat yatağı hâlini aldığı büyük anarşı devrinde Yeniçeri argosunda, bir Yeniçeri zorbanın uygunsuz gürûhundan mahbube bir fâhişe, avrete veya mahbub bir hîz oğlanı inhisarı, tasarrufu altına alması ve bunu pervâsızca ilân yolunda mensub olduğu Yeniçeri ortasının “nişan” denilen alâmeti farikasını bir uzunca sırma ile işlettiği kıymetli bir çevreyi, peşkiri, destmâli o nigâra veya oğlana vermesi; onların da “balta” adı verilen bu çevreyi sokağa çıktıkları zaman sağ omuz başlarına işlemesi görülecek şekilde iliştirip dolaşmaları. İstanbulun itleri, köpekleri, her türlü şenaati pervâsızca irtikâb edebilecek hezelesi, haytası baltalı bir fâhişeye veya hîz oğlana yan gözle dahi bakmazlardı, alıcı gözle bakmak, laf atmak veya peşine düşmek, yolunu çevirmek, tav’an veya cebren kendi menziline götürmek için, balta sahibi zorba ve ayakdaşı-adamları ile sonu iki taraftan birinin muhakkak ölümü ile bitecek bıçaklı bir döğüşü göze almak lâzımdı. Dolayısı ile bir fâhişe avret ile bir hîz oğlana balta vermek de kolay değildi, sonu ölüm kanlı bir döğüşü göze almak ve bu pervâsızca ilân ile meydan okumakdı. Avret veya oğlan kend...

Üçüncü Sultan Selim ve Dördüncü Sultan Mustafa devirleri ile İkinci Sultan Mahmudun zamanında vak’ayı Hayriyeye kadar Yeniçeri Ocağının bir asker ocağı olmaktan çıkıp haşarat yatağı hâlini aldığı büyük anarşı devrinde Yeniçeri argosunda, bir Yeniçeri zorbanın uygunsuz gürûhundan mahbube bir fâhişe, avrete veya mahbub bir hîz oğlanı inhisarı, tasarrufu altına alması ve bunu pervâsızca ilân yolunda mensub olduğu Yeniçeri ortasının “nişan” denilen alâmeti farikasını bir uzunca sırma ile işlettiği kıymetli bir çevreyi, peşkiri, destmâli o nigâra veya oğlana vermesi; onların da “balta” adı verilen bu çevreyi sokağa çıktıkları zaman sağ omuz başlarına işlemesi görülecek şekilde iliştirip dolaşmaları. İstanbulun itleri, köpekleri, her türlü şenaati pervâsızca irtikâb edebilecek hezelesi, haytası baltalı bir fâhişeye veya hîz oğlana yan gözle dahi bakmazlardı, alıcı gözle bakmak, laf atmak veya peşine düşmek, yolunu çevirmek, tav’an veya cebren kendi menziline götürmek için, balta sahibi zorba ve ayakdaşı-adamları ile sonu iki taraftan birinin muhakkak ölümü ile bitecek bıçaklı bir döğüşü göze almak lâzımdı. Dolayısı ile bir fâhişe avret ile bir hîz oğlana balta vermek de kolay değildi, sonu ölüm kanlı bir döğüşü göze almak ve bu pervâsızca ilân ile meydan okumakdı. Avret veya oğlan kendilerine tasarruf pençesini atan zorbanın verdiği baltayı almağa ve taşımaya mecbur idiler, aksi takdirde, veya baltalı oldukları halde gayrilerle gizlice düşüp kalkdıkları öğrenilir ise balta sahibi ile adamları tarafından katledilirlerdi. Bilhassa baltalı oğlanların it boyu zorbasına dayanub sokakda, çarşıda, pazarda vak’a çıkarmak için şuna buna çatarlar, türlü edepsizlik yaparlar, alış veriş ettikleri esnafa para vermezler: “Ağamdan al!” derlerdi; pervâsızlığını merak edip de: — Bre kim olur bu tüysüz it? diye soranlara: — Kandıralının sürmeli Mustafasıdır.. — Çardak çorbasının Osman Beyidir.. — Topuklu Bayram dirler, Burusuzun baltası vardır, görmez misin... Cevabı verilirdi. Zorbasına güvenip edepsizlik, itlik yolunda azanlar, Yeniçeri Ocağının büyük zâbıta âmirleri tarafından gizlice takib edilir ve ilk fırsatta Agakapusuna kaldırılır, gizlece boğulur. yok edilirdi (B.: Bayram, Topuklu; Mustafa, Sürmeli). Son Yeniçerilerden Çardak Kolluğu çorbacısı ve halk şâiri Galatalı Hüseyin Ağanın destan mecmuasında bu madde üzerine şu parçalara rastlanmıştır: Biri Panayotdur Atina balı Urum dili şirin peltek edâlı Baldırda nişanı omuz baltalı Büyük Kulelinin âbı rûyidir. (Samatya Meygedeleri Destanı) Pırpırı Yâkub nam civan Tokadlı Koşarlı civelek kartal kanadlı Baltalı celasun tulumbacıdır Ayağı tozuna yetişmez atlı (Tulumbacı Destanı) Sırma saç kız misâl görmemiş mikras Omuzdan topuğa dökmüş işvebaz Altmış dört baltalı nev hat servi naz Koç başlıdır Hacı Bektaş Köçeği (Merdivenli Tekkesi Destanı) Adı Elif Beydir Kölemen soyu Fildişi selvidir Beyimin boyu Yalınayak şehbaz levendin toyu Balta verdim kabul etti o şâhım (Elif Bey Destanı II). Biri “yelpaze balta”, biri de “çevre balta”lı iki yosma nigâr (Resim: S. Bozcalı) Biri “destar balta”, biri de “çevre balta”lı iki civelek (Resim: S. Bozcalı)