Avukat, rum asıllı Türk şâiri, ortodoks mezhebinde mevlevî muhibbi; 1888 de Kayserinin Talas nâhiyesinde doğdu, iplik ve pamuk tüccarı Yuvan Efendinin oğludur. Doğumundan on ay kadar sonra Yuvan Efendi âilece Kayseriden Kastamoniye hicret edib yerleşmiş, bu seyyahatda bir heybe içinde ve katır üstünde götürülen sâbi ilk tahsilini Kastamoni rum mektebinde görmüş ve yine orada Türk idâdisinde okumuşdur; îdadide bilhassa edebiyatda seçkin bir talebe olmuşdur. Şiir ile uğraşmaya da îdadi talebesi iken başlamış, yine o sıralarda Mevlânâya ve mevlevîliğe karşı içinde bir incizab duymuşdur; kendisi Mahmud Kemal İnal’a gönderdiği bir mektubda şöyle anlatıyor : “Farisî hocamız Osman Efendi adında halim selim bir zât idi, fakat aşk adamı değildi; bize ders konusu olarak Mevnevii Şerîfin 18 beytini vermişdi, bize Mesnevîden okur iken yüreğime aşk ateşinin kıvılcımları hocadan değil, dinlediğim şiirin kendinden kopub düşdü; adını ilk defâ duyduğum Hazreti Mevlâna bana, gözümün ilk gördüğü insanlardan yakın âşînâ göründü; işte o günden bu yana bir aşk yangının alevleri içindeyim”. Bu rum çocuğunda Türk diline, islâmî kültüre karşı yakın ve samimî alâkayı gören Kastamonide Nasrullah Medresesi müderrisi Hacı Mümin Efendi onun medresede islâmî ilimler tahsili imkânını sağladı; 1970 de sınıfının ...

Avukat, rum asıllı Türk şâiri, ortodoks mezhebinde mevlevî muhibbi; 1888 de Kayserinin Talas nâhiyesinde doğdu, iplik ve pamuk tüccarı Yuvan Efendinin oğludur. Doğumundan on ay kadar sonra Yuvan Efendi âilece Kayseriden Kastamoniye hicret edib yerleşmiş, bu seyyahatda bir heybe içinde ve katır üstünde götürülen sâbi ilk tahsilini Kastamoni rum mektebinde görmüş ve yine orada Türk idâdisinde okumuşdur; îdadide bilhassa edebiyatda seçkin bir talebe olmuşdur. Şiir ile uğraşmaya da îdadi talebesi iken başlamış, yine o sıralarda Mevlânâya ve mevlevîliğe karşı içinde bir incizab duymuşdur; kendisi Mahmud Kemal İnal’a gönderdiği bir mektubda şöyle anlatıyor : “Farisî hocamız Osman Efendi adında halim selim bir zât idi, fakat aşk adamı değildi; bize ders konusu olarak Mevnevii Şerîfin 18 beytini vermişdi, bize Mesnevîden okur iken yüreğime aşk ateşinin kıvılcımları hocadan değil, dinlediğim şiirin kendinden kopub düşdü; adını ilk defâ duyduğum Hazreti Mevlâna bana, gözümün ilk gördüğü insanlardan yakın âşînâ göründü; işte o günden bu yana bir aşk yangının alevleri içindeyim”. Bu rum çocuğunda Türk diline, islâmî kültüre karşı yakın ve samimî alâkayı gören Kastamonide Nasrullah Medresesi müderrisi Hacı Mümin Efendi onun medresede islâmî ilimler tahsili imkânını sağladı; 1970 de sınıfının birincisi olarak îdâdiden diploma aldı, medreseden icâzet almak üzere idi ki Hukuk Mektebine girmek üzere İstanbula geldi. Kastamonide Mevlevîhâneye bir kere dahi gitmediği halde İstanbulda Galata Mevlevîhânesinin sâdık müdâvimlerinden oldu; bu akademi tekkede Ahmed Celâleddin Dede Efendinin Mesnevî derslerinden (B.: Ahmed Celâleddin Dede), Ahmed Remzi Dede Efendinin de âşıkaane mestâne edebi sohbetlerinden feyz aldı (B.: Remzi Dede Efendi; Ahmed). Kendisi şöyle anlatıyor : “Bizim orada Diyamandi demezler, Yamandi derler; Galata Mevlevîhânesinde adımı sordukların da bana dâima Yaman Dede diye hitab ederdi, ben de Yaman Dede adını şiirlerimde mahlas olarak aldım”. 1907 İstanbula gelen Diyamandı Efendi 1909 da Hukuk Mektebine girdi; ve açılan bir musabakayı kazanarak Adliye Nezâretinde tahrirat kalemine kâtib oldu; 1913 de Hukuk Mektebinden diploma aldı, 1913 de Beyoğlu 1. Hukuk Mahkemesi zabit kâtibliğine tâyin edildi; 1932 de serbest avukatlık hayatına atıldı. Aşağıdaki satırları, buraya kadar kaydettiğimiz notların da kaynağı olan İbnülemin Mahmud Kemal İnal’ın “Son Asır Türk Şâirleri” isimli eserinden alıyoruz : “Garib bir tecellîye mazhar olan Diyamandi için ne söylemek lâzım geleceğini tâyin edemiyorum. Cânü dilden sevdiği ve sûreti mahsûsada ziyâretine şitâb ettiği Cenabı Mevlânânın nâmı mübâreki yad olundukca aşk ve şevk ile girye feşan olmaktadır. Mevlevi şâirlerin en değerlilerinden olan Esrar Dede merhuma dâir 23 mayıs 1939 da Ankara Radyosunda verdiği konferansı dinleyenler, mevleviliğe incizâbı ile berâber tedkikaatı, edebiyedeki iktidarını da tasdik etmişlerdir” (1941).. Diyamandi Efendinin şiir dilinden örnekler: MEVLÂNÂNIN HUZÛRUNDA Ben sende bitirdim tenimi cânımı ey şâh Buldum yine her derdim içinde seni billâh Şellâlei esrârını dök rûhuma hergâh Ağlat beni inlet beni tâ haşre kadar yak NEY İçi boş, benzi sararmış ona aşktır maya Derdi hicran ile inler eder âh Leylâya Arzeder hıçkırarak aşkını hep Mevlâya Bak neler söyletiyor hazreti Mevlânaya. Bu cihanın ötesinden geliyor nağmeleri Kanatır sineyi, kalbi; deler elbet ciğeri Erişir mi buna kudret, buna insan hüneri Bak neler söyletiyor hazreti Mevlânaya. Bu ne aşkın, bu ne derdin, bu ne neslin sesidir Bu ne tizin, bu ne evcin, bu ne pestin sesidir Bu, ezelden geliyor, Bezmi Elsetin sesidir Bak neler söyletiyor hazreti Mevlânaya. Arşa çıktıkta bu ses, sanki felekler tutuşur Melekûtûn tabakaatında melekler tutuşur Yayılır nağmesi âfaka yürekler tutuşur Bak neler söyletiyor hazreti Mevlânaya. Alalı sırrı “Ali” den tutuşur, bağrı yanar Ayrılıklarda yananlar acaba neyle kanar ? “Erni” derken o cânan hep eczâsı kanar Bak neler söyletiyor hazreti Mevlânaya. Bu yüce nağme nedir, ah-ı mealin mi senin ? Nefesin mi, ya sesin mi, ya cemâlin mi senin İnleten nây-i firâkın mı, visâlin mi senin ? Bak neler söyletiyor hazreti Mevlânaya. Bunu almaz ne semâlar, ne bu dünya, ne o (Tur) (Ney)in esrarına sinmiş bu ne hikmet konuşur ? Yine hicran ile inler bu ne mâtem,bu ne sûr ? Bak neler söyletiyor hazreti Mevlânaya. Alevin göz yaşıdır bu, susuyor şimdi sesi Ağlıyor hâliki âlem budur aşkın hevesi Sanırım can veriyor ney, sönüyor son nefesi Bak neler söyletiyor hazreti Mevlânaya. Sönüyor tâkatı bitmiş, dayanılmaz bu deme (Len terani) ile mecruh doyar mı eleme Her ne söylerse o haktır, onu artık dileme Bak neler söyletiyor hazreti Mevlânaya. Bibl.: Mahmud Kemal İnal, Son Asır Türk, Şâirleri.