Eski İstanbul’un günlük hayatında veresiye alışverişte hesap tutmak için kullanılan tahta yahud ağaç parçaların adı; isim “çentmek” kökünden gelir. Hüseyin Kâzım Bey Büyük Lûgatında çetelenin târifini A. Vefik Paşa’nın “Lehçei Osmânî” isimli lûgatından alıyor: “Aded ve mıkdara karşılık üzerinde kertikleri olan değnek, çubuk; bir yerde çentilen iki çatal çelik” diyor. Çeteleyi görmemiş, bilmemiş olanlar için onu bu târif ile tahayyül etmek çok zordur. M. Zeki Pakalın da Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri isimli eserinde çeteleyi biraz daha etraflıca şöyle anlatıyor: “Sayının tesbîti için kullanılan ağaç parçası, el tutacak bir kısım olduğu gibi kalmak üzere, iki parçaya ayrılırdı; parçalar hesablaşacak olanlarda dururdu; el tutacak kısmı hâvi büyük parçanın alacaklı olan esnafda, satıcıda durması kaaideden idi ve bunun bir yerine borçlu müşterinin adı yazılırdı. Teslîmat yapıldıkça (mal verildikçe) parçalar yan yana getirilerek teslimat bilmeyenlerin defteri mesâbesinde idi. Çetelelerle çok iş yapanlar, çetelenin el tutacak kısmının sonuna bir delik delerler ve çeteleleri bir ipe geçirerek öylece muhafaza ederlerdi. Yazma bilmeyenler nişan koyarlardı.” Şemseddin Sâmi Bey de Kaamûsu Türkî’de şunları yazıyor: “Çatal veya çentmekden; yazı bilmeyen ekmekçi ve sair esnafın tuttukları...

Eski İstanbul’un günlük hayatında veresiye alışverişte hesap tutmak için kullanılan tahta yahud ağaç parçaların adı; isim “çentmek” kökünden gelir. Hüseyin Kâzım Bey Büyük Lûgatında çetelenin târifini A. Vefik Paşa’nın “Lehçei Osmânî” isimli lûgatından alıyor: “Aded ve mıkdara karşılık üzerinde kertikleri olan değnek, çubuk; bir yerde çentilen iki çatal çelik” diyor. Çeteleyi görmemiş, bilmemiş olanlar için onu bu târif ile tahayyül etmek çok zordur. M. Zeki Pakalın da Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri isimli eserinde çeteleyi biraz daha etraflıca şöyle anlatıyor: “Sayının tesbîti için kullanılan ağaç parçası, el tutacak bir kısım olduğu gibi kalmak üzere, iki parçaya ayrılırdı; parçalar hesablaşacak olanlarda dururdu; el tutacak kısmı hâvi büyük parçanın alacaklı olan esnafda, satıcıda durması kaaideden idi ve bunun bir yerine borçlu müşterinin adı yazılırdı. Teslîmat yapıldıkça (mal verildikçe) parçalar yan yana getirilerek teslimat bilmeyenlerin defteri mesâbesinde idi. Çetelelerle çok iş yapanlar, çetelenin el tutacak kısmının sonuna bir delik delerler ve çeteleleri bir ipe geçirerek öylece muhafaza ederlerdi. Yazma bilmeyenler nişan koyarlardı.” Şemseddin Sâmi Bey de Kaamûsu Türkî’de şunları yazıyor: “Çatal veya çentmekden; yazı bilmeyen ekmekçi ve sair esnafın tuttukları hesab âletidir ki tûlen ikiye ayrılmış tahta bir çubuktan ibâret olup ikisi birleştirilerek üzerine bıçakla kertikler çentilir vebiri kendisinde, diğeri de alışveriş eden adamda kalır.” Hemen dâimî çetele ile iş yapanlar ekmekçi, sütcü ve saka (sucu) idi; ketikler ekmekcisin çetelesinde 1 ekmeği, sütçünün çetelesinde 2 sefer suyu (1 kırba yahud 2 teneke su) gösterirdi; ağaçdan, tahtadan bir anahtar demetinbi andıran çetele hevenklerinde çeteleler bir bakışda ayırd edilecek şekilde yapılmış olurlardı; meselâ bir ekmekçide her gün ekmek verdiği 40 kapıya âid 40 çeteke varsa, hepsinin ağacı, tahtası ayrı olurdu. Bir evde de farâza ekmekçinin, sütçünün, satıcının çeteleleri birbirine benzemezdi; Çetelede kertikler, çetelenin iki parçası her seferinde hep aynı hizâya getirilerek çaprast iki darbe ile iki parçada müşterek açılırdı. Çetele kelimesi halk ve mizah edebiyatımıza da girmişdir. Hüseyin Kâzım Bey Büyük Türk Lûgatına Sürûri’nin “Hezeliyât” ından bir kıt’a ile Manastırlı Nâili’nin bir beytini almışdır ki şunlardır: Çolpalarbaşı gedik berber kim Müşterisi idi üç beş amele Viresi bulduğunu ittikçe tıraş Serin eylerdi fakirin çetele (Sürûrî) Çeteleyle geçinür şimdicek erbâbı bülûğ Nice hammâma gider vakti şafak pâresi yok. (Nâili) Bir İstanbul yosmasının ahvâlini tasvir yolunda aşağıdaki manzûme de Üsküdarlı halk şâiri Âşık Râzi’nindir: Ben kırk diyeyim de sen de yaz elli Kimi şâhin başlı kâkülü telli Kimi çakırpençe zeberdest civan Kimi nazlı nârin toyluğu belli. Yalın ayaklıdır yarım pabuçlu Hamlacı Helvacı Hallac şehbazı Simitci benlidir Saka gamzeli Çakır Mustafası yemenicidir Kalaycının da adı Mestâne Veli. Kömürcünün gözü kömür kaaresi Nakkaşın gözleri kudret sürmeli Şekerci Şerbetçi Berber nazlıdır Yorgancı Güzeli arslan yeleli. Ammâ libâsı zerkeşi içre Hanımın Çavuşa ziyâde meyli İsmü resmi ile tutar çetele Yosma nigârımın o nâzik eli.