Onyedinci asrın ilk yarısında yaşamış ünlü vezirlerden ve Dördüncü Sultan Muradın sadırazamlarından Bayram Paşanın hayır eserleri manzumesi ve türbesi, Hasekidedir, 1934 Belediye Şehir Rehberine göre (Pafta 11/51. no. mahalle) Kecihâtun Mahallesinde Haseki kadın sokağının Haseki Caddesi ile kavuşağı üzerindedir. Bu kavuşak noktasına caddeden bakıldığına göre, Medrese ile Mekteb solda, Türbe, Sebil, Tekke ve Tekke Mescidi sağdadır. On yedinci asrın güzel eserlerinden biri olan bu manzûme 1960 yılı Kasım ayı sonunda yürek sızlatacak bir harâbiyet içinde idi. Manzûmenin bütün binâları kesme taşdan yapılmış olup, yalnız taş mektebin üzerine geçen asırda ilâve olarak inşâ edilmiş iki katlı ahşab ev (ki muallim meşrûtası olduğu bellidir) boş ve içinde barınılamayacak kadar harab bulunuyordu. Hâdikatül Cevâmi “Bayrampaşa Tekkesi Mescidi” maddesinde şunları yazıyor: “Bayram Paşa Mescidin yanında müstakil türbede medfundur. Türbesine bitişik sebilin karşısında Medresesi ve sâir hayrâtı (Mektebi) vardır. Tekkesi Kaadiriye şeyhlerine meşruttur, Pazar günü öğleden sonra vaaz olur; tekkede Beyti Şerifin yeni anahtarı, Hazreti Üveys’in asâkiyesi ve Peygamberimizin ayağı resmi (tabanı nakşı, izi) mevcuddur”. Medreseye Haseki kadın sokağı üzerinde bulunan bir kapudan ve taş döşeli uzunca bir kor...

Onyedinci asrın ilk yarısında yaşamış ünlü vezirlerden ve Dördüncü Sultan Muradın sadırazamlarından Bayram Paşanın hayır eserleri manzumesi ve türbesi, Hasekidedir, 1934 Belediye Şehir Rehberine göre (Pafta 11/51. no. mahalle) Kecihâtun Mahallesinde Haseki kadın sokağının Haseki Caddesi ile kavuşağı üzerindedir. Bu kavuşak noktasına caddeden bakıldığına göre, Medrese ile Mekteb solda, Türbe, Sebil, Tekke ve Tekke Mescidi sağdadır. On yedinci asrın güzel eserlerinden biri olan bu manzûme 1960 yılı Kasım ayı sonunda yürek sızlatacak bir harâbiyet içinde idi. Manzûmenin bütün binâları kesme taşdan yapılmış olup, yalnız taş mektebin üzerine geçen asırda ilâve olarak inşâ edilmiş iki katlı ahşab ev (ki muallim meşrûtası olduğu bellidir) boş ve içinde barınılamayacak kadar harab bulunuyordu. Hâdikatül Cevâmi “Bayrampaşa Tekkesi Mescidi” maddesinde şunları yazıyor: “Bayram Paşa Mescidin yanında müstakil türbede medfundur. Türbesine bitişik sebilin karşısında Medresesi ve sâir hayrâtı (Mektebi) vardır. Tekkesi Kaadiriye şeyhlerine meşruttur, Pazar günü öğleden sonra vaaz olur; tekkede Beyti Şerifin yeni anahtarı, Hazreti Üveys’in asâkiyesi ve Peygamberimizin ayağı resmi (tabanı nakşı, izi) mevcuddur”. Medreseye Haseki kadın sokağı üzerinde bulunan bir kapudan ve taş döşeli uzunca bir koridor-avludan geçilerek girilir; sokak kapusunun tam karşısında da asıl medrese kapusu bulunmaktadır. Medrese bir kare (murabba) üzerine inşa edilmiştir; ortasında bir şadırvan bulunan avlunun etrafı baklava başlıklı 12 mermer sütün üzerine atılmış kemerlerle fırdolayı bir ruvak ile çevrilmişdir; 12 oda ve bir dershâneden mürekkeb olan medresesinin odalar sağ ve soldaki ruvakların arkasında olup giriş kapusu tarafındaki ruvakların ardı düz duvardır. Ruvak ile odaların üstündeki kubbelerin ve dershâne kubbesinin kurşunları sökülmüş, şadırvan perişan, tezelden bir tâmir görmez ise bu güzel medresenin yakın bir istikbalde tamamen çökeceği âşikârdır. 1960 yılı Kasım ayında sağ tarafdaki odalarda pek dar gelirli aileler sığınmış bulunuyordu, harabî ile sefâlet kucaklaşmışdı. Soldaki odalar ile dershâne ise Ömer Miras adında biri tarafından kiralanmış ve bir vatka îmâlâthânesi haline konmuşdu; ruvak sütunları içinde kalmak üzere boydan boya bir tuğla duvar çekilmiş ve üstü kiremitli bir dam ile kapanmışdı; dershâne de imâlâthânenin deposu olarak kullanılıyordu. Medresenin bulunduğu köşebaşındaki taş mektebe Haseki Caddesinden sekiz basamaklı taş merdivenle girilir; medhal kısmının duvarları çini kaplıdır. taban döşemesi tahta olup altı pencere ile ışıklandırılmış olan mekteb dershânesi de Süleyman Çarmık adında bir zâtin tek tezgâhlı dokuma atölyesi idi; ahşab muallim evinin henüz kabili iskân alt kısmı da (ki bu kısım sokakdan görülmez, medrese önündeki koridor - avlu üzerindedir) bu kiracının meskeni idi. Medresenin Haseki Caddesi üzerindeki cebhesinde bakkal, sobacı ve hurdacı dükkânları bulunuyordu. Yukarıda da kaydettiğimiz gibi Tekke, Tekke Mescidi, Türbe ve sebil medrese ile mektebin karşısında ayrı bir blokdur. Türbenin önünde ve kavuşak noktasının tam köşesinde bulunan sebil, duvara bitişik olan iki yarım olmak üzere baklava başlıklı altı sütunlu, beş cebhelidir; sütunlara atılmış kemerlerle sütün aralarında kalmış olan pencere - boşluklar, hendesî motifli demir dökme pek güzel şebîkelerle kapatılmıştır, bu şebîkelerin alt kısmında su tasları vermek için beşer göz vardır; bir kubbe ile örtülmüş olan sebilin geniş ahşab saçağı 1938 den sonra tesbit edemediğimiz bir târihde kaldırılmışdır; beş beyitlik manzum târih kitâbesinin târih beyti şudur: Bir duâ ile dendi târihi “Teşnegânı cihâne oldu sebil” 1044 (m. 1634 - 1635) Kapusu Haseki Caddesi üzerinde bulunan bu sebil 27 Mayıs 1960 târihine kadar Demokrat Partinin Haseki bucağı olarak kullanılıyordu; Ana yasa kanununa aykırı icrâatı ile iktidardaki meşrûiyetini kaybeden ve Türk silâhlı kuvvetleri tarafından iskat edilen bu siyasî parti kapatıldıktan sonra kapusu mühürlenmişdir. Sebilin yanında ve Haseki Caddesi üzerinde güzel bir çeşme vardır; kitâbesiz olan bu Bayrampaşa çeşmesinin teknesi kırılmış, suyu kesilmiş, pirinc lülesi duruyordu; onun da çalınmamış olması hayrete değer. Tekkenin, ayni zamanda simâhâne olan Tekke Mescidinin ve Türbenin bulunduğu avluya Haseki caddesi üzerinde bulunan büyük bir kapudan girilir. Bu kapunun iç tarafı, iki mermer sütun ile duvara atılmış kemerler üzerinde bir kubbe ile örtülmüşdür. Kapudan girince sağda bir mezarlık, solda türbe, bir kuyu, ikinci bir mezarlık, ahşab tekke haremi, karşıda sekiz köşeli sımâhânemescid, harem ile mescidin arkasında da ön taraf sütunlu ruvak derviş odaları görülür. Büyükçe bir kubbe ile örtülmüş olan türbe kesme taşdan yapılmışdır. Kapusunun önünde ahşab bir pabuçluk ile iki yanında iki türbedar odası bulunmaktadır. Büyük kubbenin etrafında 4 küçük yarım kubbe bulunub altlı üstlü 17 şerden 34 pencere ile aydınlatılmışdır; büyük alt pencereler ahşab kapalı, küçük üst pencereler alıcı - petek camlıdır; kubbe altında da ayrıca 7 küçük pencere vardır. Kapunun iç tarafının üstünde çini üzerinde güzel bir “kelimei tevhid” kubbenin ortasında güzel “Besmele”, dıvarlarda da yine pek güzel yazılarla âyeti kerime vardır. Tahta sanduka ahşap bir parmaklıkla çevrilmişdir. Baş ve ayak uclarında pirinç şamdan vardır, Sanduka örtüsü, üzerine sırma ile “Besmele” işlenmiş yeşil atlasdandır. Türbenin arkasındaki kuyunun üstünde mermerden bir kuyu dolabı vardır, bu dolab kendi başına sanat eseridir. Türbe ile kuyunun arkasında da tekke mensublarının yattığı mezarlık vardır; bunların arasında şehy taşlarının yazıları, devirlerinin en kuvvetli hattatlarının elinden çıkmışdır. Avluda bu hazîre ile mescidin önünde pek harab bir şadırvan vardı. Sımâhâne mescid kesme taşdan sekiz köşeli müstakil binâdır; o da büyükce bir kubbe ile örtülmüşdür. Her tarafı kapalı olduğu için girilip görülemedi. Önü mermer sütunlu ruvakla bezenir ve kubbelerle örtülmüş derviş odalarında da 1960 yılında çok dar gelirli dört beş aile barınmış bulunuyordu. Derviş odaları, ahşab harem, sımâhâne-mescid pek harab bir halde idi. Şeyhler haziresinin Haseki kadın sokağı üzerinde bulunan arka duvarında gaayet büyük ve kemerli, demir kafesli pencereler vardır ki bu sokağa mimâri güzellik vermektedir ( Kasım 1960). Hakkı Göktürk Bayrampaşa Medresesi (Resim: Bülend Şeren) Bayrampaşa Sebili ve Türbesi (Resim: Bülend Şeren)