İkinci Sultan Bayazıd külliyesinin mühim bir parçası, İstanbulun eski ve en güzel eserlerinden biridir; asırlar boyunca önü bir takım barakalar, Bayazıd-Aksaray yoluna bakan yanında ve kâgir sakil binalarla kapanmış bulunur iken bu muzahrefat Belediye tarafından istimlâk edilerek etrafı temizlenmiş, âbide bütün letâfeti ile meydana çıkarılmış ve usulü ile tâmir edilerek içinde bir belediye müzesi ile umumî kütüphane kurulmuştur; 1943 den sonra Bozdoğan Kemerinin bitişiğinde Gazenferağa medresesinin tâmiri üzerine Belediye İnkilâb Müzesi Bayazıd Medresesinden Gazenfer ağaya nakledilmiş, Bayazıd Medresesinde yalnız kütüphane kalmıştır (B.: Gazanfer ağa Medresesi). Temeli Bayazıd Camii bitdikten sonra, hicrî 912 (Milâdî 1506) de atılan Bayazıd Medresesi bir yıl içinde 1507 de tamamlanmıştır, Camiin batısında olup Bayazıd Meydanı bu iki âbidenin arasında kalır. Dışardan görünüşü sâde güzel, içi ise pek şirin ve ferah olan Bayazıd Medresesinin plânı, köşeleri doksan derecelik açılarla kırılmış alt çizgisi doğuya bakan bir U harfi şeklindedir; batıya bakan üsteki açıklık bir duvarla kapatılmış dershâne bu duvarın ortasına yapılmışdır, iki yandaki medrese odaları ile ittisâli yoktur. Güzelliği plan âhenginde aranmış ve bulunmuş olan binânın medhali yüksek tâçkapuludur ve bu kapu binânın...

İkinci Sultan Bayazıd külliyesinin mühim bir parçası, İstanbulun eski ve en güzel eserlerinden biridir; asırlar boyunca önü bir takım barakalar, Bayazıd-Aksaray yoluna bakan yanında ve kâgir sakil binalarla kapanmış bulunur iken bu muzahrefat Belediye tarafından istimlâk edilerek etrafı temizlenmiş, âbide bütün letâfeti ile meydana çıkarılmış ve usulü ile tâmir edilerek içinde bir belediye müzesi ile umumî kütüphane kurulmuştur; 1943 den sonra Bozdoğan Kemerinin bitişiğinde Gazenferağa medresesinin tâmiri üzerine Belediye İnkilâb Müzesi Bayazıd Medresesinden Gazenfer ağaya nakledilmiş, Bayazıd Medresesinde yalnız kütüphane kalmıştır (B.: Gazanfer ağa Medresesi). Temeli Bayazıd Camii bitdikten sonra, hicrî 912 (Milâdî 1506) de atılan Bayazıd Medresesi bir yıl içinde 1507 de tamamlanmıştır, Camiin batısında olup Bayazıd Meydanı bu iki âbidenin arasında kalır. Dışardan görünüşü sâde güzel, içi ise pek şirin ve ferah olan Bayazıd Medresesinin plânı, köşeleri doksan derecelik açılarla kırılmış alt çizgisi doğuya bakan bir U harfi şeklindedir; batıya bakan üsteki açıklık bir duvarla kapatılmış dershâne bu duvarın ortasına yapılmışdır, iki yandaki medrese odaları ile ittisâli yoktur. Güzelliği plan âhenginde aranmış ve bulunmuş olan binânın medhali yüksek tâçkapuludur ve bu kapu binânın yegâne süsüdür; odalar, yukarıda da işaret edildiği gibi kapudan girildiğine göre sağa ve sola taksim edilmiş, dershâne de kapunun tam karşısına gelen düz avlu duvarlarının ortasına konmuşdur. Kapudan girildiğine göre sağlı sollu onardan yirmi odadır; bu odalardan, medhalin iki yanında üçerden altısını doğuda, meydana bakan, yedi oda şimal, yedi oda da cenub cepheleri üzerinderir. Sol tarafda köşedeki oda sayılmadığı takdirde ikinci ve üçüncü odalar arasından açılmış uzunca bir koridordan medresenin ayak yollarına gidilirdi, bu koridorun medresesinin dışına açılır ayrı bir giriş yeri daha vardı; 1926 da yapılmış olan plânında bir kuyruk gibi görülen ayak yolları, koridoru ile beraber, bînanın kütübhâne olarak tâmiri sırasında kaldırılmıştır, medresenin cenub yüzündeki durur, hattâ örülmemiş, tahta ve çinko ile kapatılmıştır. Medhanin, odaların ve dershânenin üstü kubbelerle örtülmüştür; odaların ortası şadırvanlı iç avluya bakan önü, yine bir U harfi, şeklinde ruvaklıdır; dört köşeli 24 sütun üzerine 23 kemerli ruvakın üstü de 25 küçük kubbe ile örtülmüştür. Medrese kütübhane yapılır iken sütunların arasındaki boşluklar câmekânlarla kapatılmışdır. Medrese odalarından bir kaçı idâreye tahsis edilerek diğerleri kitab hâzinesi olmuş, dershânede mütalâa salonu yapılmıştır (B.: Belediye Kütübhânesi). Bayazıd Medresesi eskiden halk ağzında Havuzlu Medrese diye anılırdı; sebebi de önünde, giriş kapusunun sağ tarafında müstatil şeklinde büyükçe bir havuzun bulunması idi; âbidenin önü açılır iken her neden ise bu havuz toprakla doldurularak evvelâ yer altında bırakılmış, Bayazıd Meydanının îmar ve yeniden tanzim adı altında ancak despot cinneti eseri diye târif edilebilecek son hercü mercinde tamamen kaldırılmıştır. Halen ki bu havuz üzerine o kadar güzel bir halk masalı vardır ki, medrese ile beraber yapılmamış dahi olsa, havuzu İkinci sultan Bayazıdın hayır eserlerinin yapılmasına bağlayan bu masal için muhafaza edilmesi gerekirdi (B.: Bayazıd Medresesi Havuzlu). Evliya Çelebinin kaydına göre ilmiye yolunda Bayazıd Medresesinin şâhı pek büyükdü, Şeyhülislâm Efendiler bu medresede ders verirler, medresenin nezâreti de doğrudan seyhülislâmlık makamına bağlıydı. Bayazıd Medresesi (Resim: Turan Açıksöz) Bayazıd Medresesi (Plân: anonim)