İkinci Meşrutiyet devri ile Cumhuriyet devrinin ilk yirmi yılı içinde Türkiyenin tefekkür ve bilgi kanalı olan Ankara (Bâbiâli) caddesinin en büyük kitabcı - tâbii (editörü); “Kanaat kitabevinin kurucusu aslı, en kuvvetli hüviyeti ile Türk Musevîsidir, 1880 de Fâtihde Salmatomruk’da doğdu, babası Balatlı Yako adında çok mutevâzı gelirli esnaf tabakasından bir kimse idi; okumaya pek hevesli olan oğlu ilyası önce Alyans İzraelit mektebine vermiş, fakat, ailesi efrâdı kalabalık olduğu için, geçimine yardım etmesi için onu mektepden alıp iş hayatına atmak zorunda kalmıştı; İlyas henüz 14-15 yaşında iken Bâbıâlî caddesinde Darüşşefaka kütüphanesine (1960 da Ankara caddesinde Vâhid Agar kitabesinin bulunduğu dükkânı) çırak, el ulağı olarak girdi (1894-1895). Kitabcılık işini pek kısa zamanda kavrayarak 1898 de henüz 18 yaşında iken ayni caddede kendi adına “kanaat kütübhânesi”ni kurdu; bu müstakil işine de, Sahaflar Çarşısından topladığı kitabları satmakla başladı. 1909 dan sonra da tâbii ve nâşirliğe başladı. 19-20 yaşlarında bir genç adamdı, fakat iş programını çok ciddî olarak çizmişdi: 1 — Millî kütübhânemizde yer alacak ciddî eserler basacaktı; 2 — Salâhiyeti ilmiye ve edebiyeye sâhib kalemlerin tâbiî olacaktı; 3 — Telif haklarının kudsiyetine hürmetkâr olacaktı; 4 — Tabı’ ve neşr...

İkinci Meşrutiyet devri ile Cumhuriyet devrinin ilk yirmi yılı içinde Türkiyenin tefekkür ve bilgi kanalı olan Ankara (Bâbiâli) caddesinin en büyük kitabcı - tâbii (editörü); “Kanaat kitabevinin kurucusu aslı, en kuvvetli hüviyeti ile Türk Musevîsidir, 1880 de Fâtihde Salmatomruk’da doğdu, babası Balatlı Yako adında çok mutevâzı gelirli esnaf tabakasından bir kimse idi; okumaya pek hevesli olan oğlu ilyası önce Alyans İzraelit mektebine vermiş, fakat, ailesi efrâdı kalabalık olduğu için, geçimine yardım etmesi için onu mektepden alıp iş hayatına atmak zorunda kalmıştı; İlyas henüz 14-15 yaşında iken Bâbıâlî caddesinde Darüşşefaka kütüphanesine (1960 da Ankara caddesinde Vâhid Agar kitabesinin bulunduğu dükkânı) çırak, el ulağı olarak girdi (1894-1895). Kitabcılık işini pek kısa zamanda kavrayarak 1898 de henüz 18 yaşında iken ayni caddede kendi adına “kanaat kütübhânesi”ni kurdu; bu müstakil işine de, Sahaflar Çarşısından topladığı kitabları satmakla başladı. 1909 dan sonra da tâbii ve nâşirliğe başladı. 19-20 yaşlarında bir genç adamdı, fakat iş programını çok ciddî olarak çizmişdi: 1 — Millî kütübhânemizde yer alacak ciddî eserler basacaktı; 2 — Salâhiyeti ilmiye ve edebiyeye sâhib kalemlerin tâbiî olacaktı; 3 — Telif haklarının kudsiyetine hürmetkâr olacaktı; 4 — Tabı’ ve neşredeceği eserler masraflarını sür’atle çıkarmayacaktı, fakat işportalara da düşmeyecekti, ağır satılacak, dâimâ aranacak ve satılacak, deposundaki malı altın kıymetinde duracaktı; 5 — Basacağı kitabın icâb ettirdiği masrafdan çekinmeyecekti. Bu programından ölünceye kadar inhiraf etmedi: Ciddî târihî külliyat, klasik ve muasır Türk edebiyatı metinleri, ansiklopedik külliyat, coğrafyalar, atlaslar, Büyük duvar haritaları, lugatlar kanaat kütübhânesini kısa bir zaman içinde Türk basın âleminin en ön saflarına geçiriverdi (B.: Kanaat Kitabevi). İlyas Bayar’ın ilk basdığı kitab Ali Reşad Beyin “Târihi Siyasî”si, son basdığı kitab da Abdülhak Hamidin “Tezer”idir. 1915 de Sünbül Hanım adında bir musevî kızı ile evlendi ve bu hanımdan Yâkub ve Arslan adında iki oğlu oldu. (B.: Bayar, Yâkub), 1942 de 450,000 varlık vergisi ödemekle mükellef tutulması, Türk maarifine ve irfânına büyük hizmetlerde bulunmuş bu seçkin iş adamını çok sarsdı; nakdi bu yüksek rakamı dolduramadığı için deposundaki değerli kitablarını kıymetinin çok dûnunda tasfiye ederek nakde tahvile ve vergi borcunu ödemeye çalışdı. Teessürü o kadar derin oldu ki 1945 de bir kalb sektesi ile vefat etti, Arnavutköyü mezarlığına defnedildi. Kâzım Nâmi Duru “Bütün Türkiye” mecmuasının 1951 Nisan ayı nüshasında bu büyük adam hakkında yazdığı bir makalecikde: “Eğer, bütün çalışmalarının alın teri olan Varlık Vergisi onu ezmemiş olsaydı, kütüphanesi şimdi daha yüzlerce, belki de orijinal eserlerle dolacaktı. Bu felâket onu yıktı. Bu yetişmiyormuş gibi Çankırıda fahiş fiatla satıldığı iddia olunan bir kitap yüzünden, Millî dı; sonunda beraet etti ama, günlerce haksız yere hapis yattı. Basıp yaymağa başladığı Ankara kütüphanesi, Yeni kütüphane, Millî kütüphane serileri, ne yazık ki, yayınlarını ileriye götüremedi. Korunma Mahkemesince tevkifhaneye tıkıl- “ İlyas Bahar, kitapçılık etmek istiyen bütün vatandaşlara kıymetli bir örnektir; kendisi öldü, fakat çocukları onun eserini devam ettirmektedirler” diyor. İlyas Bayar (Resim: Bülend Şeren)