Yemeni, kesimi, biçiminde bir nevi ayakkabıdır ki asırlar boyunca halk, asker ve kadın, erkek ve çocuk ayakları “başmak”ın çeşidini ayaklarında taşımıştır; üstü açık, ön kısım parmakları tamamen örter (yemeni de parmak aralıklarının bitimi görünebilirdi, hatta Galata Yemenisi ayağı ancak parmak uçlarından tutardı; (B.: Galata Yemenisi; Baldırıçıplak; Cezayer kesimi), burnu küt, yuvarlakdı; arka kısmı da sert idi, yâni, yemeni arkası gibi, icabında basılıp topuk göstererek giyilemezdi, başmak içindeki ayağın topuğu görünmezdi; tabanı da yemeni tabanı gibi ince - yumuşak olmayub kalın köseleden kesilir, fakat başmak tabanına,, kundurada olduğu gibi nalça ve kabara - çivi çakılmazdı. Târih kaynaklarımız kadın sevmeyen, ve bilhassa pâdişâhın gözüne çarpub firâşına girmek şerefine nâil olmak isteyen Haremi Hümâyundaki yüzlerce câriyenin yılışık sokulganlığından nefret eden Üçüncü Sultan Osmanın başmaklarının tabanlarına gümüş kabaralar çakdırtdığını, harem yolunda ayak seslerini işiden kızların derhal bir köşeye gizlenüp gözüne görünmemelerini şiddetle emrettiğini yazıyor. Başmaklar, giyenin işine, mevkiine göre sarı, kırmızı veya siyah sahtiyandan olurdu. Gayri müslimler başmak giyemezdi. Burnu küt, yuvarlak olduğu için en tarakkı ayağa dâima kolaylıkla hazır başmak bulunabilirdi. Ka...

Yemeni, kesimi, biçiminde bir nevi ayakkabıdır ki asırlar boyunca halk, asker ve kadın, erkek ve çocuk ayakları “başmak”ın çeşidini ayaklarında taşımıştır; üstü açık, ön kısım parmakları tamamen örter (yemeni de parmak aralıklarının bitimi görünebilirdi, hatta Galata Yemenisi ayağı ancak parmak uçlarından tutardı; (B.: Galata Yemenisi; Baldırıçıplak; Cezayer kesimi), burnu küt, yuvarlakdı; arka kısmı da sert idi, yâni, yemeni arkası gibi, icabında basılıp topuk göstererek giyilemezdi, başmak içindeki ayağın topuğu görünmezdi; tabanı da yemeni tabanı gibi ince - yumuşak olmayub kalın köseleden kesilir, fakat başmak tabanına,, kundurada olduğu gibi nalça ve kabara - çivi çakılmazdı. Târih kaynaklarımız kadın sevmeyen, ve bilhassa pâdişâhın gözüne çarpub firâşına girmek şerefine nâil olmak isteyen Haremi Hümâyundaki yüzlerce câriyenin yılışık sokulganlığından nefret eden Üçüncü Sultan Osmanın başmaklarının tabanlarına gümüş kabaralar çakdırtdığını, harem yolunda ayak seslerini işiden kızların derhal bir köşeye gizlenüp gözüne görünmemelerini şiddetle emrettiğini yazıyor. Başmaklar, giyenin işine, mevkiine göre sarı, kırmızı veya siyah sahtiyandan olurdu. Gayri müslimler başmak giyemezdi. Burnu küt, yuvarlak olduğu için en tarakkı ayağa dâima kolaylıkla hazır başmak bulunabilirdi. Kadın başmağının erkek başmağından farkı küçüklüğü ile taban astarı idi; kadın başmağına taban astarı olarak sahtiyan yerine bir atlas parçası konulurdu. Başmağın dış tabanı da yemeni gibi düz olup kısa bir topuk içinden konurdu; yemeni tamamen topuksuz, kundura da dışdan topuklu olurdu. İstanbulda Büyük Kapalı Çarşıda kavaflar Çarşısında kadın başmağı satan esnaf ayrı idi, tek sebebi de başmak alış verişinde kadın müşteri ferâcesinin eteğini kaldırıp ayak gösterme mecburiyetinde olduğundan, müşteri olarak dükkânda yabancı bir erkeğin bulunmamasının mahzurlu görülmesi idi. Kadın terliklerini de başmakcılar satardı. İstanbul üzerine pek şirin bir seyahatnâme bırakmış olan İtalyan edibi Edmondo de Amicis bir başmakcı dükkânını gaayet güzel tasvir etmiştir (B.: Ayakkabı; Amicis, Edmondo de) İtalyan edibinin güzelliğini pek ballandırarak anlattığı Türk kadının, kızının ayağı karşısında başmakcılık herhalde ahlâk metâneti isteyen bir iş idi; aşağıdaki mizâhi beyit Sünbülzâde Vehbinindir: Seyredip başındaki kız yaşmağını Bûs ederdi eğilüb başmağını! Günlük işi kadın ve kız ayaklarına başmak uydurmak ve beğendirmek olan başmakcı esnâfı üzerine bir de güzel İstanbul masalı vardır (B.: Başmakcı Güzeli). Büyük Kapalı Çarşıda bir başmakcı dükkânı 1874 (Resim: C. Biseo)