Gazeteci, edîb, piyes müellifi; bu satırların yazıldığı 1960 yılında Cumhuriyet Gazetesi yazı ailesinin seçkin başlarından, bu büyük gazeteye ciddî ve vakur sîmâsını verenlerden biri; 1905 de Edirnede doğdu, piyâde binbaşısı Ömer Fehmi Beyin oğludur. Ömer Fehmi Bey ömrünü askerî mekteblerde Fransızca muallimliğinde geçirmiş asker maarifcilerimizdendi, Cevad Fehmi silâhlar arasında değil, kitablar arasında büyüdü; altı yaşında iken ailesi ile beraber İstanbul’a geldi, Eyyubda Reşadiye ilk okulunu bitirdi, oradan leylî olarak İstanbul Sultanisine geçti ve devamlı olarak orada okudu; zengin bir tarihi olan bu irfan müessesinin zekâ, gayret ve terbiyesi ve bilhassa kültür derslerinde çok muvaffak olmuş bir talebesi iken, Liseden sonra hayata atıldı ve meslek olarak gazeteciliği seçti; bugünkü mevki ve şahsiyetini, memleketimizin ekser büyük adamlarında görüldüğü gibi otodidakt olarak yapdı; bir büyük gazetenin idrâki olan genclere hiç bir üniversitede elde edilemeyen umumî kültür verdiği cihânın mâlumu hakikattir; Cevad Fehmi Başkut bizde bu sözün ne kadar doğru olduğunu göstermiş bir kalem sâhibidir. Gazeteciliğe musahhih mûavinliğinden başlamıştı, her şûbesinde çalışdı, muvaffak olarak pek genç yaşda yazı işleri müdürü oldu, bu ağır, mesuliyetli mevkide Cumhuriyet, parlak devrinde ...

Gazeteci, edîb, piyes müellifi; bu satırların yazıldığı 1960 yılında Cumhuriyet Gazetesi yazı ailesinin seçkin başlarından, bu büyük gazeteye ciddî ve vakur sîmâsını verenlerden biri; 1905 de Edirnede doğdu, piyâde binbaşısı Ömer Fehmi Beyin oğludur. Ömer Fehmi Bey ömrünü askerî mekteblerde Fransızca muallimliğinde geçirmiş asker maarifcilerimizdendi, Cevad Fehmi silâhlar arasında değil, kitablar arasında büyüdü; altı yaşında iken ailesi ile beraber İstanbul’a geldi, Eyyubda Reşadiye ilk okulunu bitirdi, oradan leylî olarak İstanbul Sultanisine geçti ve devamlı olarak orada okudu; zengin bir tarihi olan bu irfan müessesinin zekâ, gayret ve terbiyesi ve bilhassa kültür derslerinde çok muvaffak olmuş bir talebesi iken, Liseden sonra hayata atıldı ve meslek olarak gazeteciliği seçti; bugünkü mevki ve şahsiyetini, memleketimizin ekser büyük adamlarında görüldüğü gibi otodidakt olarak yapdı; bir büyük gazetenin idrâki olan genclere hiç bir üniversitede elde edilemeyen umumî kültür verdiği cihânın mâlumu hakikattir; Cevad Fehmi Başkut bizde bu sözün ne kadar doğru olduğunu göstermiş bir kalem sâhibidir. Gazeteciliğe musahhih mûavinliğinden başlamıştı, her şûbesinde çalışdı, muvaffak olarak pek genç yaşda yazı işleri müdürü oldu, bu ağır, mesuliyetli mevkide Cumhuriyet, parlak devrinde Son Posta ve sonra tekrar Cumhuriyet gazetelerinde yirmi yıldan fazla çalıştı. Bir ara, yevmî gazeteciliği bırakarak “Perde” adı ile bir tiyatro - sanat mecmuası çıkardı, editör olmayı tecrübe etti, fakat basın âleminin ticaret yoluna ruhen intibak edemiyeceğini anlayarak yine yevmî gazeteciliğe döndü. Uzunca bir müddet de İstanbul Gazeteciler Cemiyetinin idare heyeti başkanlığında bulunmuş olan Cevad Fehmi Başkut’un tiyatroya karşı alâkası lise talebeliğinde başlamıştı; mekteb sahnesinde aktörlük etti, ilk deneme piyeslerini de o zaman yazdı. Hayata atılınca bu yolda uğraşmak için zaman bulamadı; 1945 de “Büyük Şehir” adlı bir komedi yazarak Şehir Tiyatrosuna verdi ve eser tiyatronun edebî heyetince kabul edildi. Modern Türk tiyatrosunun kurucusu Muhsin Ertuğrul Cevad Fehmiyi ara sıra makaaleler yazdığı gazeteden tanıyordu, büyük sanatkâr bu eser üzerine müellife karşı yakın bir alâka gösterdi, Cevad Fehminin tiyatro muharriri olarak yetişmesine çalışdı; Muhsin Ertuğrulun teşviki, tenkidi, irşadı müellife öyle bir gayret verdi ki, meşhur tâbirin tam yeridir, gecesini gündüzüne ekledi, üst üste onbeş piyes yazdı; ki bunların en meşhurları “Paydos” ile “Küçük Şehir” dir. Paydos bir temsil rekoru tesis etti, ayrıca Türkiye dışında sahneye konan ilk Türk piyesi şerefini kazandı, Atinada Argiropulos Tiyatrosunda yetmiş defadan fazla temsil edildi; “Küçük Şehir”de İnönü Devlet Mükâfatını kazandı. Son piyesi “Öbür gelişde” komedisi dir. Cevad Fehmi Başkutun piyeslerinden başka kitab olarak neşredilmiş “Geceleri bizi kimler bekliyor?” adlı röportajlardan mürekkeb bir eseri ve bir kaç romanı, bunların arasında da zâbıta romanları vardır. Uzun boylu, kumral; son derecede ciddî, vakırlı adamdır; hususî hayatı gaayet mazbut iyi bir aile reisi olarak tanılır; 1932 de Fatma Vedîde Başkutla evlenmiştir, iki oğlu vardır. Eğer yazarsa, Cevad Fehmi Başkut’un gazetecilik hatıraları, istikbalde Türk basın tarihi, Türk edebiyatı târihi ve Türk tiyatrosu târihi için en zengin ve itimad edilir bir kaynak, kendisinin de şâheseri olacaktır. Cevad Fehmi Başkut (Resim: Bülend Şeren)