Devlet ve Siyâset adamı, mücadeleleri hürriyet ideali etrafında toplanmış mütefekkir, muharrir; nezâhet ve nezâketi ile mümtâz bir simâ; yıllarca bulunduğu Liman Şirketi müdürlüğünden kalma “Limancı” lakabı ile anılır; 1313 (M. 1897) senesinde İstanbulda doğmuştur. Babası müciz dersi-am Ermenekli Mehmed Fevzi Efendidir. Başar İstanbul Darülfününu riyaziye şübesinde iki sene kadar okuduktan sonra orayı terk ederek Coğrafya Fakültesine girmiş ve bu fakülteyi ilk mezunu sıfatile ve 1 numaralı şehâdethâme ile 1919 senesinde bitirmiştir. Henüz Darülfununa giderken hocalık ve gazetecilik hayatına atılmıştır. Birinci Dünya Harbinden evvel iki arkadaşiyle birlikte Fatih’in Çırçır semtinde Timsali Maarif ismini verdikleri bir mektep kurmuşlardır. Sonra Fatih Vakıf Akşemseddin, Mahmud Şevket Paşa nümune mekteplerinde hocalık etmiş, Darülfununu bitirdikten sonra da Çamlıca ve İstanbul kız liselerinde ve Yüksek Ticaret Okulunda coğrafya müallimliği yapmıştır. Birinci Dünya harbi senelerinde eniştesi Ermenekli Mehmed Nuri Beyle müştereken “Ticareti Umumiye Mecmuası” nı harbin sonuna kadar haftalık olarak üç sene neşretmiştir; 1910 dan bugüne kadar da muhtelif gündelik gazetelerde ve haftalık ve aylık mecmualarda bilhassa iktisadi mevzulara dair bir çok yazılar neşretmiş ve muhtelif kitaplar y...

Devlet ve Siyâset adamı, mücadeleleri hürriyet ideali etrafında toplanmış mütefekkir, muharrir; nezâhet ve nezâketi ile mümtâz bir simâ; yıllarca bulunduğu Liman Şirketi müdürlüğünden kalma “Limancı” lakabı ile anılır; 1313 (M. 1897) senesinde İstanbulda doğmuştur. Babası müciz dersi-am Ermenekli Mehmed Fevzi Efendidir. Başar İstanbul Darülfününu riyaziye şübesinde iki sene kadar okuduktan sonra orayı terk ederek Coğrafya Fakültesine girmiş ve bu fakülteyi ilk mezunu sıfatile ve 1 numaralı şehâdethâme ile 1919 senesinde bitirmiştir. Henüz Darülfununa giderken hocalık ve gazetecilik hayatına atılmıştır. Birinci Dünya Harbinden evvel iki arkadaşiyle birlikte Fatih’in Çırçır semtinde Timsali Maarif ismini verdikleri bir mektep kurmuşlardır. Sonra Fatih Vakıf Akşemseddin, Mahmud Şevket Paşa nümune mekteplerinde hocalık etmiş, Darülfununu bitirdikten sonra da Çamlıca ve İstanbul kız liselerinde ve Yüksek Ticaret Okulunda coğrafya müallimliği yapmıştır. Birinci Dünya harbi senelerinde eniştesi Ermenekli Mehmed Nuri Beyle müştereken “Ticareti Umumiye Mecmuası” nı harbin sonuna kadar haftalık olarak üç sene neşretmiştir; 1910 dan bugüne kadar da muhtelif gündelik gazetelerde ve haftalık ve aylık mecmualarda bilhassa iktisadi mevzulara dair bir çok yazılar neşretmiş ve muhtelif kitaplar yazmıştır. Başar, aynı zamanda hem talebelik ve hem de hocalık ve muharrirlik ettiği harbin ve mütârekenin en karanlık ve buhranlı devrelerinde muhtelif milli hareketlere karışmış, bilfiil çalışmıştır. İstanbul Muallimler Cemiyeti ve Türk Ocağı azası olarak, Mütâreke başlarında Darülfünün Müdafaayi Milliye (M. M.) Grubunda Heyeti Merkeziye azası ve temas murahhası vazifelerini görmüştür. Aynı devrelerde, sonraları Himayei Etfale (Çocuk Esirgeme Kurumuna) iltihak etmiş olan ve Boğaz içinde, Kalender’de yatılı bir ziraat mektebi açan Çocukları Çalıştırma Derneği kuruculuğu ve umumî kâtipliğini de yapmıştır. Henüz İzmir işgal edilmediği sıralarda bazı arkadaşlarile İstanbulda Ahali İktisat Fırkası isimli bir parti de kurmuş, bu suretle siyasete fiilen de atılmıştı. Bu tarihlerde bir buçuk sene kadar da İstanbul iaşe encümeni Mücadelei iktisadiye müdür muavinliğinde bulunmuştur. 1921 de evvelâ aylık, sonra haftalık olarak neşriyatını senelerce devam ettirmiş olan “Türkiye İktisat Mecmuasını çıkarmaya başlamıştır. 1922 de “Milli Türk Ticaret Birliği” ni kuran ve bu birliğin faaliyetini devam ettirdiği 1924 senesine kafar umumi kâtipliğini üzerine alan Başar, bu müddet zarfında ticaretin Türklere geçmesi uğrunda çalışan bu teşekkülün bütün çalışmalarını sevk ve idare etmiştir. 1923 de toplanan İzmir İktisat Kongresinde Millî Türk Ticaret Birliği gerek hazırladığı rapor ve tebliğlerle ve gerek umumî kâtibinin Divan kâtibi sıfatiyle yaptığı çalışmalarla kongrenin idaresindeki hakimiyeti herkesce malûmdur. Hamdi Başar, Milli Türk Ticaret Birliği umumi kâtibi iken İstanbul Ticaret ve Sanayi Odasının millileşmesinde büyük rolü oynamıştır. Oda seçimlerini bu birliğin namzedleri kazandıktan sonra kendisi “Oda Mecmuası” baş muharriri olarak çalışmıştır. 1924 de Anadolu-Bağdat Demiryolu meclisi idare azalığına, 1925 de İstanbul Liman Şirketi Umum müdürlüğüne, 1926 da munzam olarak Talisiye İdaresi Meclisi idare azalığına tayin olunan Hamdi Başar’ın bu tarihlerden 1930 senesine kadarki hayatı münhasıran idari hizmetler sahasında geçmiştir. Bu vazifeleri yaptığı hayatı senelerde aynı zamanda Milli Reaussurans meclisi idare azası idi. Fakat 1930 da “Serbest Fırka”nın kurulmasından sonra bir tesadüf eseri olarak Gazinin teveccühüne mazhar olmuş ve mezkûr fırkanın o sene sonlarına doğru kendisini fesh etmesini müteakip Gazinin yurt içinde yaptıkları üç aylık seyahat esnasında maiyetlerinde bulunmuş, kendilerine iktisadi müşavirlik yapmıştır. Bu seyahatte Başar, Gazinin emirleri üzerine iktisadi inkilâp için bir rapor hazırlamış ise de sevki tesadüfle mazhar olduğu iltifat ve teveccühü sevki kaderle kaydetmiş olduğundan fikirleri iltifat görmemiştir. Bundan sonra Ahmed Hamdi Başar fikirlerini neşrettiği kitaplar, makaleler ve muhtelif topluluklarda verdiği konferanslarla müdafaya çalışmış bunun neticesi olarak umum müdürü bulunduğu Liman Şirketinden uzaklaştırılarak şirket tasfiye olunmuştur. Hamdi Başar 1934 de Liman Şirketinden ayrıldıkdan sonra ticaret hayatına atılmış, Süngercilik Şirketini kurarak iki sene kadar idare etmiş, bir sene de Sümer Bank Bakırköy Bez Fabrikası murakipliğini yapmıştır. 1941 de Alman nakliye şirketlerile çalışan ve hârbin sonuna kadar bu şirketlerin maaşlı müdürlüğünü yapan Hamdi Başar, bir taraftan da fikir ve neşriyat hayatındaki faaliyetine devam etmiş, Cumhuriyet ve Son Posta gazetelerinde seri makaleler neşretmiş ve “Barış Dünyası” isimli haftalık bir de mecmua çıkarmıştır; başlıca eserlerini de seneler zarfında neşretmiştir. Nihayet 1945 de memlekette çok partili demokrasi rejiminin ilânı üzerine Demokrat Parti kurucularile beraber çalışarak bu parti programının hazırlanması sırasında kuruculardan bazılarile arasında çıkan fikir ihtilafları yüzünden onlardan ayrılmış ve bundan sonraki çalışmalarını tüccar ve iktisatcıları bir dernek altında toplayarak politika dışında bir fikir hareketi doğurma gayretine tahsis etmiştir. Hamdi Başar, 1946 sonlarında kurduğu İstanbul Tüccar Derneğinin başında mezkûr derneğin kâtibi umumisi sıfatile 1950 seçimlerinde İstanbul milletvekili seçilinceye kadar bulunmuş ve bu derneğin bütün faaliyetlerini sevk ve idare eylemiştir. Türkiyede İzmir İktisat kongresinden sonra ilk defa olarak 1948 de İstanbul’da Türkiye ölçüsünde bir iktisat kongresi toplanmasını sağlamış ve bu hareketin bir takım müsbet tesirleri kendisini bir Türkiye Ticaret ve İktisad Derneği kurma fikrine götürmüş ve bazı hazırlıklara da sevk etmiş ise de 1950 seçimlerinde meb’us olması bu tasavvur ve teşebbüslerin gerçekleşmesine imkân bırakmamıştır. Başarın bundan sonraki hayatı bir takım ümitler ve hayal kırıklıkları içinde geçmiştir. Bir devrelik mebusluğu esnasında teşrii vazifesine büyük bir titizlikle sarılmış, mebus olmasından bir sene sonra bütün fikirlerini “Milletçe Kalkınma” ismini verdiği bir kanun teklifinde toplayarak Meclise sunmuştur. Başar Meclisteki çalışmaları arasında İktisadi Devlet teşekküllerinin islahı, İstanbul’un idare ve kalkınması gibi bir çok mevzular üzerinde ve bilhassa orman ve vergi davaları üzerinde takrirler vermiş, ve arkadaşları arasında fikirlerini kabul ettirebilmek için her vesileden istifade etmiye çalışmıştır. Fakat mebusluk hayatının üçüncü senesinin sonlarına doğru ümitsizliğe düşerek ve mustakil çalışmak arzusu ile Demokrat Partiden istifa ederek iktidarla muhalefet haline düşmüştür. 1954 seçimlerinde Cumhuriyetçi millet Partisi listesinde müstakil ve 1957 seçimlerinde de C. H. P. listesinde partili olarak İstanbul adayı olan Hamdi Başar siyasî mücadele yolile fikirlerini gerçekleştirme ümidi içinde yaşamıştır. Fakat bu ümidini tamamen kaybettiğini son neşrettiği kitabında belirtmiştir. Hamdi Başar hâlen iktisadi etütler yapmak suretile hayatını kazanmaya çalışmakta ve fikirlerini yeni eserler vasıtasile neşretme imkânları peşinde koşmaktadır. Başlıca eserleri şunlardır: İktisadi Devletçilik, 2 cilt; Para ve İnkilap; Değişen Dünya; Bir Medeniyetin Sonu; Dâvâlarımız; Türkiye ve Yeni Dünya; Atatürk’le üç ay; Aziz Milli Şef İsmet İnönü’ye açık dilekçe; Hürriyet Buhranı; Vergi reformu; Milletçe Kalkınma Dâvâmız; Demokrasi Buhranları; Demokrasi Yolunda Nereye Gidiyoruz? Neşrettiği mecbualar: Ticarei Umumiye Mecmuası (1916-1919), Türkiye İktisat Mecmuası (1921) Liman (1929), Kooperatif (1932-33), Barış Dünyası (1943-44) Ahmed Hamdi Başar (Resim: Bülend Şeren)