EN
Maddeler
İstanbul Ansiklopedisi'nin A harfinden Z harfine tüm maddelerini bir arada inceleyin.
Ciltler
1944 ile 1973 yılları arasında A harfinden G harfine kadar yayımlanmış olan ciltlere göz atın.
Arşiv
Reşad Ekrem Koçu'nun, G ve Z harfleri arasındaki maddelerle ilgili çalışmalarını keşfedin.
Keşfet
Temalar veya belge türlerine göre arama yapın; ilk kez erişime açılan arşiv belgeleri arasında gezinin.
Hakkında
İstanbul Ansiklopedisi
Reşad Ekrem Koçu
Web Projesi
Maddeler
❯
4. Cilt: Ba-Bay
BAŞ
“Garb türkçesinde isim, insan vücûdunun en yukarısında ve hayvanların en önünde olanı, ve dimağ eile müteaddid duygu âzâlarını taşıyan mahfaza, kılıf, reis, ses; mecâzen: zekâ, idrak, akıl; beyin, dimağ” (Hüseyin Kâzım, Büyük Türk Lugatı). Dilimizde ve dilimizin İstanbul ağzında en zengin kelimelerden biridir. 1 — And ve yemin konusudur: “Başın için”, “Güzel başın için”, “Evlâdının başı için”, “Ananın babanın başı için”, “Evlâdının başı için”, “Sevgilinin başı için”. Onsekizinci asır İstanbul Türkçesi tek başına temsil eden Nedim baş üzerine andı Türk şiirine şu ölmez mısralar içinde mal etmiştir: İşte hûn oldu dilim gamzeî ayyâşın içün İşte hançerlere düşdüm senin ol kaaşın içün Pek recâ eylerim unutma güzel bâşın içün Gel benim kaaşı hilâlim bize bir îd idelim Bunların arasında “Güzel başın için” ve “Evlâdların başı için” andlar dilenci ağzının en çok kullandığı sözlerdir; bunları bazan da “Gençliğinin başı için” ilâve edilir. 2 — Mecâzî ve argo deyimler: Bunlar bu ansiklopedide müstakil maddeler olarak tesbit edilmiştir (B.: Başağrısı, Başağrıtmak, Başa gün doğmak, Başa kakmak, Başa zından olmak, Başbağı, Başdan, Başdaş çıkmak, Başdan kara gitmek, Başgöz etmek, Başıaçık, Başıbağlı, Başı dumanlı, Başı göğe ermek, Başı havada, Başınabuyruk, Başına çıkarmak, Başına ekşimek, Baş...
⇓ Devamını okuyunuz...
“Garb türkçesinde isim, insan vücûdunun en yukarısında ve hayvanların en önünde olanı, ve dimağ eile müteaddid duygu âzâlarını taşıyan mahfaza, kılıf, reis, ses; mecâzen: zekâ, idrak, akıl; beyin, dimağ” (Hüseyin Kâzım, Büyük Türk Lugatı). Dilimizde ve dilimizin İstanbul ağzında en zengin kelimelerden biridir. 1 — And ve yemin konusudur: “Başın için”, “Güzel başın için”, “Evlâdının başı için”, “Ananın babanın başı için”, “Evlâdının başı için”, “Sevgilinin başı için”. Onsekizinci asır İstanbul Türkçesi tek başına temsil eden Nedim baş üzerine andı Türk şiirine şu ölmez mısralar içinde mal etmiştir: İşte hûn oldu dilim gamzeî ayyâşın içün İşte hançerlere düşdüm senin ol kaaşın içün Pek recâ eylerim unutma güzel bâşın içün Gel benim kaaşı hilâlim bize bir îd idelim Bunların arasında “Güzel başın için” ve “Evlâdların başı için” andlar dilenci ağzının en çok kullandığı sözlerdir; bunları bazan da “Gençliğinin başı için” ilâve edilir. 2 — Mecâzî ve argo deyimler: Bunlar bu ansiklopedide müstakil maddeler olarak tesbit edilmiştir (B.: Başağrısı, Başağrıtmak, Başa gün doğmak, Başa kakmak, Başa zından olmak, Başbağı, Başdan, Başdaş çıkmak, Başdan kara gitmek, Başgöz etmek, Başıaçık, Başıbağlı, Başı dumanlı, Başı göğe ermek, Başı havada, Başınabuyruk, Başına çıkarmak, Başına ekşimek, Başına geçirmek, Başı nâre yanmak, Başına taş, Başında kabak patlamak, Başında kavak yeli esmek, Başını bağlamak, Başını dilediği taşa vurmak, Başının etini yemek, Başını gözünü yarmak, Başını kaşıyacak vakti olmamak, Başın kıçdan haberi yok, Başını koltuğunun altına almak, Başını meydana koymak, Başı taşa vurmak, Başı yerine gelmek, Başkaldırmak, Baş kesmek, Baş kosmak, Baş tâcı, Baş üzerinde yeri olmak, Baş vermek). 3 — Darbımeseller : Başbaşa vermeyince taş yerinden kalkmaz Baş bostanda bitmez Baş sallamakdan kavuk eskidi Baş sallamakla kavuk eskimez Baş yarılır börk içinde, kol kırılır yen içinde Baht olmayınca başda, ne kuruda biter ne yaşda Başını evde tutan kalabalıkda kalpağını kaybeder Başını acemi berbere teslim eden cebinden pamuğu eksik etmesin. Başa gelmez iş olmaz Başa gelmeyen bilinmez Başa gelen çekilir Başı bez olsun, yaşı yüz olsun Ağrıyan başa sivri sinek davul olur Başlar ayak, ayaklar baş olduğ Akılsız başın ayak çeker sıkıntısını Başım rahat eder dilim durursa Baş taşa vurmayınca akıl başa gelmez Başı büyük bey olur, ayağı büyük çoban Başına vur, ağzından lokmasını al Hakkı tanıyan halka baş eğmez Baş yerinde dursun, külâh bulunur Hekim kim? Başa gelen! Gülme komşuna gelir başına Baş ol da eşek başı ol Baş nereye giderse ayak oraya Bin işçi, bir başcı Başkasının sözünden kendi gözüne inan
Tema
Folklor
Emeği Geçen
Tür
Ansiklopedi sayfası
Paylaş
X
FB
Bağlantılar
→ Kullanım Şartları
→ Geri Bildirim
İstanbul Ansiklopedisi kayıtlarıyla ilgili önerilerinizi istanbul.ansiklopedisi@saltonline.org adresine gönderebilirsiniz.
TÜM KAYIT
Kod
IAM040506
Tema
Folklor
Tür
Ansiklopedi sayfası
Biçim
Baskı
Dil
Türkçe
Haklar
Açık erişim
Hak Sahibi
Kadir Has Üniversitesi
Tanım
Cilt 4, sayfalar 2163-2164
Bakınız Notu
B.: Başağrısı, Başağrıtmak, Başa gün doğmak, Başa kakmak, Başa zından olmak, Başbağı, Başdan, Başdaş çıkmak, Başdan kara gitmek, Başgöz etmek, Başıaçık, Başıbağlı, Başı dumanlı, Başı göğe ermek, Başı havada, Başınabuyruk, Başına çıkarmak, Başına ekşimek, Başına geçirmek, Başı nâre yanmak, Başına taş, Başında kabak patlamak, Başında kavak yeli esmek, Başını bağlamak, Başını dilediği taşa vurmak, Başının etini yemek, Başını gözünü yarmak, Başını kaşıyacak vakti olmamak, Başın kıçdan haberi yok, Başını koltuğunun altına almak, Başını meydana koymak, Başı taşa vurmak, Başı yerine gelmek, Başkaldırmak, Baş kesmek, Baş kosmak, Baş tâcı, Baş üzerinde yeri olmak, Baş vermek
Tema
Folklor
Emeği Geçen
Tür
Ansiklopedi sayfası
Paylaş
X
FB
Bağlantılar
→ Kullanım Şartları
→ Geri Bildirim
İstanbul Ansiklopedisi kayıtlarıyla ilgili önerilerinizi istanbul.ansiklopedisi@saltonline.org adresine gönderebilirsiniz.
  İş birliğiyle
Kullanım Şartları
Çerez Politikası
KVKK