Entries
Examine all the Istanbul Encyclopedia entries from A to Z.
Volumes
Browse A to G volumes published between 1944 and 1973.
Archive
Discover Reşad Ekrem Koçu's works for the entries between letters G and Z.
Discover
Search by subjects or document types; browse through archival docs that are open access for the first time.
BAŞ
“Garb türkçesinde isim, insan vücûdunun en yukarısında ve hayvanların en önünde olanı, ve dimağ eile müteaddid duygu âzâlarını taşıyan mahfaza, kılıf, reis, ses; mecâzen: zekâ, idrak, akıl; beyin, dimağ” (Hüseyin Kâzım, Büyük Türk Lugatı).
Dilimizde ve dilimizin İstanbul ağzında en zengin kelimelerden biridir.
1 — And ve yemin konusudur:
“Başın için”, “Güzel başın için”, “Evlâdının başı için”, “Ananın babanın başı için”, “Evlâdının başı için”, “Sevgilinin başı için”.
Onsekizinci asır İstanbul Türkçesi tek başına temsil eden Nedim baş üzerine andı Türk şiirine şu ölmez mısralar içinde mal etmiştir:
İşte hûn oldu dilim gamzeî ayyâşın içün
İşte hançerlere düşdüm senin ol kaaşın içün
Pek recâ eylerim unutma güzel bâşın içün
Gel benim kaaşı hilâlim bize bir îd idelim
Bunların arasında “Güzel başın için” ve “Evlâdların başı için” andlar dilenci ağzının en çok kullandığı sözlerdir; bunları bazan da “Gençliğinin başı için” ilâve edilir.
2 — Mecâzî ve argo deyimler:
Bunlar bu ansiklopedide müstakil maddeler olarak tesbit edilmiştir (B.: Başağrısı, Başağrıtmak, Başa gün doğmak, Başa kakmak, Başa zından olmak, Başbağı, Başdan, Başdaş çıkmak, Başdan kara gitmek, Başgöz etmek, Başıaçık, Başıbağlı, Başı dumanlı, Başı göğe ermek, Başı havada, Başınabuyruk, Başına çıkarmak, Başına ekşimek, Baş...
⇓ Read more...
“Garb türkçesinde isim, insan vücûdunun en yukarısında ve hayvanların en önünde olanı, ve dimağ eile müteaddid duygu âzâlarını taşıyan mahfaza, kılıf, reis, ses; mecâzen: zekâ, idrak, akıl; beyin, dimağ” (Hüseyin Kâzım, Büyük Türk Lugatı).
Dilimizde ve dilimizin İstanbul ağzında en zengin kelimelerden biridir.
1 — And ve yemin konusudur:
“Başın için”, “Güzel başın için”, “Evlâdının başı için”, “Ananın babanın başı için”, “Evlâdının başı için”, “Sevgilinin başı için”.
Onsekizinci asır İstanbul Türkçesi tek başına temsil eden Nedim baş üzerine andı Türk şiirine şu ölmez mısralar içinde mal etmiştir:
İşte hûn oldu dilim gamzeî ayyâşın içün
İşte hançerlere düşdüm senin ol kaaşın içün
Pek recâ eylerim unutma güzel bâşın içün
Gel benim kaaşı hilâlim bize bir îd idelim
Bunların arasında “Güzel başın için” ve “Evlâdların başı için” andlar dilenci ağzının en çok kullandığı sözlerdir; bunları bazan da “Gençliğinin başı için” ilâve edilir.
2 — Mecâzî ve argo deyimler:
Bunlar bu ansiklopedide müstakil maddeler olarak tesbit edilmiştir (B.: Başağrısı, Başağrıtmak, Başa gün doğmak, Başa kakmak, Başa zından olmak, Başbağı, Başdan, Başdaş çıkmak, Başdan kara gitmek, Başgöz etmek, Başıaçık, Başıbağlı, Başı dumanlı, Başı göğe ermek, Başı havada, Başınabuyruk, Başına çıkarmak, Başına ekşimek, Başına geçirmek, Başı nâre yanmak, Başına taş, Başında kabak patlamak, Başında kavak yeli esmek, Başını bağlamak, Başını dilediği taşa vurmak, Başının etini yemek, Başını gözünü yarmak, Başını kaşıyacak vakti olmamak, Başın kıçdan haberi yok, Başını koltuğunun altına almak, Başını meydana koymak, Başı taşa vurmak, Başı yerine gelmek, Başkaldırmak, Baş kesmek, Baş kosmak, Baş tâcı, Baş üzerinde yeri olmak, Baş vermek).
3 — Darbımeseller :
Başbaşa vermeyince taş yerinden kalkmaz
Baş bostanda bitmez
Baş sallamakdan kavuk eskidi
Baş sallamakla kavuk eskimez
Baş yarılır börk içinde, kol kırılır yen içinde
Baht olmayınca başda, ne kuruda biter ne yaşda
Başını evde tutan kalabalıkda kalpağını kaybeder
Başını acemi berbere teslim eden cebinden pamuğu eksik etmesin.
Başa gelmez iş olmaz
Başa gelmeyen bilinmez
Başa gelen çekilir
Başı bez olsun, yaşı yüz olsun
Ağrıyan başa sivri sinek davul olur
Başlar ayak, ayaklar baş olduğ
Akılsız başın ayak çeker sıkıntısını
Başım rahat eder dilim durursa
Baş taşa vurmayınca akıl başa gelmez
Başı büyük bey olur, ayağı büyük çoban
Başına vur, ağzından lokmasını al
Hakkı tanıyan halka baş eğmez
Baş yerinde dursun, külâh bulunur
Hekim kim? Başa gelen!
Gülme komşuna gelir başına
Baş ol da eşek başı ol
Baş nereye giderse ayak oraya
Bin işçi, bir başcı
Başkasının sözünden kendi gözüne inan
Theme
Folklore
Contributor
Type
Page of encyclopedia
Share
X
FB
Links
→ Rights Statement
→ Feedback
Please send your feedback regarding Istanbul Encyclopedia records to istanbul.ansiklopedisi@saltonline.org.
TÜM KAYIT
Identifier
IAM040506
Theme
Folklore
Type
Page of encyclopedia
Format
Print
Language
Turkish
Rights
Open access
Rights Holder
Kadir Has University
Description
Volume 4, pages 2163-2164
See Also Note
B.: Başağrısı, Başağrıtmak, Başa gün doğmak, Başa kakmak, Başa zından olmak, Başbağı, Başdan, Başdaş çıkmak, Başdan kara gitmek, Başgöz etmek, Başıaçık, Başıbağlı, Başı dumanlı, Başı göğe ermek, Başı havada, Başınabuyruk, Başına çıkarmak, Başına ekşimek, Başına geçirmek, Başı nâre yanmak, Başına taş, Başında kabak patlamak, Başında kavak yeli esmek, Başını bağlamak, Başını dilediği taşa vurmak, Başının etini yemek, Başını gözünü yarmak, Başını kaşıyacak vakti olmamak, Başın kıçdan haberi yok, Başını koltuğunun altına almak, Başını meydana koymak, Başı taşa vurmak, Başı yerine gelmek, Başkaldırmak, Baş kesmek, Baş kosmak, Baş tâcı, Baş üzerinde yeri olmak, Baş vermek
Theme
Folklore
Contributor
Type
Page of encyclopedia
Share
X
FB
Links
→ Rights Statement
→ Feedback
Please send your feedback regarding Istanbul Encyclopedia records to istanbul.ansiklopedisi@saltonline.org.