Ayakla çiğnemek, ayağını bir şeyin üzerine koymak (Türk lûgatı). Ayağın sakınarak basma aman sultânım Dökülen mey, kırılan şîşei rindan olsun Nedim Dâim olsun beyimin sâyei lütfü keremi Gül biter basdığı yerlerde mübârek kademi Şinasi Dilimizde mânâ hududu çok geniş masdarlardandır: 1 — Kitab, mecmua, risâle, gazete vesâire tabetmek; misaller: — Sözde kitab basıyoruz, işimiz depo doldurmak.. — Neden? satılmıyor mu ? — Reklam yaptığımız yok.. kitablar tıpış tıpış kendisi gidecek değil ya... falan eserin bir yıl içinde ikinci baskısı olurdu!.. Elverir ki küfür ve dedi kodu olsun, ciddî, mizâhî, gazete, dergi, korkma bas, halk kapışarak alıyor azizim!.. (B.: Basmahâne). 2 — Suç üstünde yakalamak; zâbıtanın gizli fuhuş ve kumar yerlerini, türlü uygunsuz yerleri suç delilleri ile meydana çıkarması; kumarhâne basmak, randevu evi basmak, esrar tekkesi, kahvehânesi basmak (B.: Baskın). 3 — Devletin para çıkarması. para basmak. 4 — Bir sözde mübâlağa; misaller: Basdım yaygarayı... Basdım kalayı (zincirleme küfür. Argo). 5 — Ânî istilâ (bilhassa tabiat âfetleri için); Sel basması, tarlaları çekirge basması 6 — Yeni bir yaşa çağa girmek: “- Koca delikanlı olmuş!.;- Hamdolsun, on altısına basdı amıcası...”. 7 — Geminin bir yana yatması, bir binânın bir tarafa meyli; misaller: “Şu kereste ...

Ayakla çiğnemek, ayağını bir şeyin üzerine koymak (Türk lûgatı). Ayağın sakınarak basma aman sultânım Dökülen mey, kırılan şîşei rindan olsun Nedim Dâim olsun beyimin sâyei lütfü keremi Gül biter basdığı yerlerde mübârek kademi Şinasi Dilimizde mânâ hududu çok geniş masdarlardandır: 1 — Kitab, mecmua, risâle, gazete vesâire tabetmek; misaller: — Sözde kitab basıyoruz, işimiz depo doldurmak.. — Neden? satılmıyor mu ? — Reklam yaptığımız yok.. kitablar tıpış tıpış kendisi gidecek değil ya... falan eserin bir yıl içinde ikinci baskısı olurdu!.. Elverir ki küfür ve dedi kodu olsun, ciddî, mizâhî, gazete, dergi, korkma bas, halk kapışarak alıyor azizim!.. (B.: Basmahâne). 2 — Suç üstünde yakalamak; zâbıtanın gizli fuhuş ve kumar yerlerini, türlü uygunsuz yerleri suç delilleri ile meydana çıkarması; kumarhâne basmak, randevu evi basmak, esrar tekkesi, kahvehânesi basmak (B.: Baskın). 3 — Devletin para çıkarması. para basmak. 4 — Bir sözde mübâlağa; misaller: Basdım yaygarayı... Basdım kalayı (zincirleme küfür. Argo). 5 — Ânî istilâ (bilhassa tabiat âfetleri için); Sel basması, tarlaları çekirge basması 6 — Yeni bir yaşa çağa girmek: “- Koca delikanlı olmuş!.;- Hamdolsun, on altısına basdı amıcası...”. 7 — Geminin bir yana yatması, bir binânın bir tarafa meyli; misaller: “Şu kereste yüklü gemiye bak, amma basmış ha- hani nerede ise kapaklanacak...”. 8 — Eşyayı bir yere tıka basa doldurmak; misâl: “Herifde kaç kat esvab yahu... hazırcı dükkânı gibi, tam kırk bavul basdık..”. İstanbul ağzında, muaşeretin mürekkeb olarak da mecâzen çok çeşitli mânâlarda kullanılır: 1 — Ağır basmak * Bir kalem münakaşesinde edeb çerçivesi için de bilgi ve hak ile elde edilen üstünlük: “Cenab ağır basdı, İsmail Habib de bir edibe yakışanı yapdı, üstadım dedi, polemiği kesdi”. * Memurluk hayatı rakabetinde kendi mevki veya büyüklere yakınlığı sebebi ile elde edilen galebe: — İşin ne oldu?.. — Giremedim!.. — Tahsil, diploma, üç yabancı dil... — Damad bey ağır basdı... 2 — Ateş basmak * Ağır hicab; misal; namuslu baba hayırsız oğlundan bahsederken: “Bu oğlan beni öldürecek.. dün vapurda gazeteyi açar açmaz her tarafımı ateş basdı, beni kimse tanımasa dahi kendimden utandım, resmi birinci sayfada, Arızona Çetesini kuran hırsız çocuklar arasında....”. * Sonsuz hiddet; misal; kızı kocasından ayrılmış baba konuşur: “.. dün itle yolda yüz yüze geldim, ateş basdı, gırtlağına atılırken Hasan tuttu..”. 3 — Damara basmak, damarına basmak kızdırmak. 4 — Banteline basmak Kızdırmak, bir adamı en sinirlendiği bir meseleden kızdırmak. 5 — Çürük tahtaya basmak. Tehlikeli işlerden sakınmak, ihtiyatlı davranmak, müsbet siga ile “basmak” şeklinde nâdir kullanılır. Basmadık safhai himmetde çürük tahtaya hiç Eskidikçe anı dulger getürüb sağlatdık Surûrî Göründü kese dibi Bir kere öpsem bâri Basar çürük tahtaya Pırpırı seçen yâri Üsküdarlı Râzi 6 — El basmak, kitaba el basmak yemin etmek. El basdım şehvelendim Fedâ başım yoluna Bir gülümse efendim Bu kurbanlık kuluna (Bu kökden çıkma isimler, sıfatlar ve deyimler için Türk lugatlarına bakınız).