Küçük veya büyük para sahiblerinden muayyen bir fâizle para almak, daha yüksek fâizle ve muayyen vâdelerle tüccarlara, sanayicilere, hususî eşhâsa ödünç olarak vermek; ticâri senedleri iskonto etmek, menkul ve gayri menkul Kıymetler üzerine yatırım yapmak, tahvilât veyâ vâdesinden ödemek, bilumum senedler kuponları iskonto ederek vâdesinden evvel ve tahvilât ve ticâri mallar üzerine avans para vermek, sanayi müesseseleri kurmak veya bunlara sermâye ile iştirak etmek üzere kurulmuş müesseselerdir diye târif olunan bankaların İstanbul’un günlük cemiyet hayatı üzerinde çok büyük rolü vardır. Bugünkü anlamda ilk banka milâdî 1157 târihinde Venedik’de meydana geldi, bundan takriben yediyüz yıl kadar sonra da İstanbulda banka açıldı. İlk defa olarak Midhat Paşanın Tuna vâliliği sırasında mumâileyh tarafından 1863 de “Memleket Sandıkları” nâmı ile Tuna Vilâyetinde teşekkül eden ilk banka (Bugünkü Ziraat Bankasının ilk şekli), kısa bir zaman sonra İstanbula intikal etti. Bu tarihden az sonra Osmanlı Bankası da İstanbulda bir şûbe açdı. On dokuzuncu asrın sonuna kadar da bankacılık yolunda İstanbulda ancak iki müessese daha kuruldu: İstanbul Emniyet Sandığı (1868) ve Selânik Bankası (1888). Asrımızın başından İkinci Dünya Harbine kadar (1938), İstanbulda açılmış olan bankalar şunlardır: 1...

Küçük veya büyük para sahiblerinden muayyen bir fâizle para almak, daha yüksek fâizle ve muayyen vâdelerle tüccarlara, sanayicilere, hususî eşhâsa ödünç olarak vermek; ticâri senedleri iskonto etmek, menkul ve gayri menkul Kıymetler üzerine yatırım yapmak, tahvilât veyâ vâdesinden ödemek, bilumum senedler kuponları iskonto ederek vâdesinden evvel ve tahvilât ve ticâri mallar üzerine avans para vermek, sanayi müesseseleri kurmak veya bunlara sermâye ile iştirak etmek üzere kurulmuş müesseselerdir diye târif olunan bankaların İstanbul’un günlük cemiyet hayatı üzerinde çok büyük rolü vardır. Bugünkü anlamda ilk banka milâdî 1157 târihinde Venedik’de meydana geldi, bundan takriben yediyüz yıl kadar sonra da İstanbulda banka açıldı. İlk defa olarak Midhat Paşanın Tuna vâliliği sırasında mumâileyh tarafından 1863 de “Memleket Sandıkları” nâmı ile Tuna Vilâyetinde teşekkül eden ilk banka (Bugünkü Ziraat Bankasının ilk şekli), kısa bir zaman sonra İstanbula intikal etti. Bu tarihden az sonra Osmanlı Bankası da İstanbulda bir şûbe açdı. On dokuzuncu asrın sonuna kadar da bankacılık yolunda İstanbulda ancak iki müessese daha kuruldu: İstanbul Emniyet Sandığı (1868) ve Selânik Bankası (1888). Asrımızın başından İkinci Dünya Harbine kadar (1938), İstanbulda açılmış olan bankalar şunlardır: 1906 Doyçe Oryent Bank (Dresdner Bank’ın şûbesi) 1911 Banko di Roma 1919 Banka Kommerciyale İtalyana 1919 Banka Kommerciyale İtalyana 1923 İstanbul küçük istikraz sandığı 1924 Türkiye İş Bankası 1927 Türkiye Emlâk Kredi Bankası 1928 Türkiye Îmar Bankası 1931 Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası 1933 Sumer Bank 1934 Hollandşe Bank Uni 1938 İstanbul Halk Sandığı 1938 Doyçe Bank İstanbul Şubesi Bu sûretle İstanbulda bankaların sayısı on altıya çıktı. İkinci Dünya Harbinin bütün dünya piyasaları üzerinde olduğu gibi İstanbul piyasasında da vücûda getirdiği sarsıntı, yeni yeni şahısların ticâretle iştigaale başlaması, tüccar terbiyesinden ve ticâret ahlâkından lû behre bir sınıfın piyasada türemesi şahsi emniyeti hemen hemen yok etti; bu sûretle gerek idhâlât ve gerekse ihrâcât ticâreti ancak bankaların tavassutu ile ifâ edilebilir hâle geldi; yurd içi alış veriş de bankaların güven sağlayıcı aracılığına müstagni kalamadı. Bu sûretle çok fazla artan banka müamelelerinin ifâsı için mevcut bankalar kâfi gelmediği gibi bu sahayı kârlı gören teşebbüs sâhibleri de yeni bankalar kurdular, 1944 senesinden 1959 senesine kadar İstanbulda isimleri aşağıda yazılı 22 banka meydana geldi: 1944 Eti Bank İstanbul Şûbesi 1944 Yapı ve Kredi Bankası 1947 Türkiye Garanti Bankası 1948 Tutum Bankası 1948 Türkiye Kredi Bankası 1950 Türkiye Sanâyi kalkınma Bankası 1950 Ak Bank 1952 Denizcilik Bankası 1952 Doğu Bank 1953 Demir Bank 1953 İstanbul Bankası 1953 Türk Ekspres Bank 1954 Türkiye Vakıflar Bankası 1955 Pamuk Bank 1956 Türkiye Bağcılar Bankası 1956 Şeker Bank 1957 Esnaf Kredi Bankası 1957 Buğday Bankası 1957 Mâden Kredi Bankası 1958 Ray Bank 1958 Sanâyi Bankası 1959 Türk Birleşik ve Tasarruf Bankası Bugün İstanbulda 38 banka mevcuttur. Bankaların pîri, duvayeni Ziraat Bankasıdır. İstanbulda faaliyet bakımından 59 şube ile İş Bankası birinci, 43 şûbe ile de Yapı ve Kredi Bankası ikinci olmak üzere İstanbul’un muhtelif semtlerinde muhtelif bankaların 240 şûbe ve ajansı vardır; bunların İstanbula tahsis edilmiş sermâyeleri yekûnu 1,014,000,000 Türk lirası civârındadır. Türkiyede bankaların sermâyeleri mecmuu 2 milyar Türk lirası kadar olduğu düşünülür ise, bankacılık bakımından İstanbulun ehemmiyeti daha iyi anlaşılır. Mehmed Ali Akbay