Boğaziçinde Baltalimanında, Baltalimanı Deresinin Emirgân tarafı kıyısında, sâhil yolu üzerinde, dere üstündeki beton köprü Emirgâna doğru geçince köprübaşında, sağ koldadır. Bu mâbedi mescid diye kaydeden Hadıkatül Cevâmi şu mâlûmatı veriyor: “Fevkaanî bir mesciddir. Bânîsi Paşmakcı şücâeddindir ki mihrâbı önünde medfundur. Binberini imâmı Sultânı Hacı İmam denmekde mâruf Esseyd Mehmed Efendi koymuştur; bu zât Büyük Ayasofya Medresesi bitişiğindeki evinden ayırtdığı bir yerde medfundur. Hicri 1141 (M. 1728-1729) senesinde vefat etmiş ve Üçüncü Sultan Ahmedin imamlarından idi. “Bu mescid yanında bir çemenlik mesîre, bir tatlı su çeşmesi ve dut ağaçları vardır ki Sultan İbrahimin sadrazamı Hezarpâre Ahmed Paşanın hayır eserleridir. Ayni yerde diğer hayır sâhilleri de bir kuyu açdırmış ve bir çeşme daha yaptırmışlardır.” Baltalimanı Camii İstanbul Ansiklopedisi adına 1947 yılında ziyâret edildiğinde, Vakıflar Umum Müdürlüğü tarafından kadro dışı edilmiş, çatısız, döşemesiz dört duvardan ibâret bir harabe halinde idi; yalnız minâresi ayakda idi. Fevkaani olan Camiin altı iki göz kayıkhâne olup onlarda molozla dolmuş, metruk idi; evvelce dere ile dudak dudağa olduğu muhakkak olan cami dereden 3-4 metro kadar geride kalmış bulunuyordu. Hadikanın mihrab önünde yattığını söylediği Paşma...

Boğaziçinde Baltalimanında, Baltalimanı Deresinin Emirgân tarafı kıyısında, sâhil yolu üzerinde, dere üstündeki beton köprü Emirgâna doğru geçince köprübaşında, sağ koldadır. Bu mâbedi mescid diye kaydeden Hadıkatül Cevâmi şu mâlûmatı veriyor: “Fevkaanî bir mesciddir. Bânîsi Paşmakcı şücâeddindir ki mihrâbı önünde medfundur. Binberini imâmı Sultânı Hacı İmam denmekde mâruf Esseyd Mehmed Efendi koymuştur; bu zât Büyük Ayasofya Medresesi bitişiğindeki evinden ayırtdığı bir yerde medfundur. Hicri 1141 (M. 1728-1729) senesinde vefat etmiş ve Üçüncü Sultan Ahmedin imamlarından idi. “Bu mescid yanında bir çemenlik mesîre, bir tatlı su çeşmesi ve dut ağaçları vardır ki Sultan İbrahimin sadrazamı Hezarpâre Ahmed Paşanın hayır eserleridir. Ayni yerde diğer hayır sâhilleri de bir kuyu açdırmış ve bir çeşme daha yaptırmışlardır.” Baltalimanı Camii İstanbul Ansiklopedisi adına 1947 yılında ziyâret edildiğinde, Vakıflar Umum Müdürlüğü tarafından kadro dışı edilmiş, çatısız, döşemesiz dört duvardan ibâret bir harabe halinde idi; yalnız minâresi ayakda idi. Fevkaani olan Camiin altı iki göz kayıkhâne olup onlarda molozla dolmuş, metruk idi; evvelce dere ile dudak dudağa olduğu muhakkak olan cami dereden 3-4 metro kadar geride kalmış bulunuyordu. Hadikanın mihrab önünde yattığını söylediği Paşmakcı Şücâeddinin kabrinden eser yokdu. Mihrab duvarı dere tarafında, camiin altı da kayıkhâne olduğuna göre, 1947 deki binanın Hadikada bahsedilen bina olmadığı, mezkûr kabrin Cami temelini tecdid edilirken kaldırılmış olacağı âşikâr idi. Nitekim harab Camiin Emirgân tarafında bulunan kapusunun üstündeki mermer kitâbe levhâsında tâlik hat ile beş beyitlik manzum târih kitâbesi durmakda olup metni şu idi: Kesbi zahri âhiret kıldı zahire nâzırı Eyleyüb Mevlâ hâdisi menbinânın vâkıfı Baltalimanında kıldı yâni bir cami bina Ol makaamın olsa ahrâdır melâik tâifi Hâzihi cennati adn fedhulü hâ hâlidin Âyetin yazsa sezâ tavsif ederken vâsıfı Öyle pür envârdır sahni cinan mânendi kim Olsa ervâhi ricâbillâh lâyık âkifi Es’adâ târihini kılsun musallîler salâ Mâbedi pâki bina itti ricâlin Ârifi (1242 (M. 1826-1827) Bu yazıda mâbedin ilk bânisinden hiç bahsedilmemesi şayanı dikkattir. Öyle tahmin ediyoruz ki Baltalimanı Camii hicrî 1242 târihinde zahîre nâzırı Ârif Efendi tarafından yeniden yaptırılır iken Hadikanın bahsetdiği eski binâdan eser kalmamış, Paşmakcı Şucâeddinin kabrinin izi de kaybolmuş olması gerekir. Hadikanın da fevkaanî olarak gösterdiği eski binânın altında ne olduğu mechulümüzdür, fakat mihrab duvarı önündeki bir kabir bulunduğu yazıldığına göre bir kayıkhâne bulunmayacağı, kayıkhânenin 1242 de yapıldığı muhakkaktır. Baltalimanı Camii semt halkından Süleyman Bey adında bir hayır sahibinin (bu zât 1960 dan evvel vefat etmiş) himmet ve delâleti ile 1952 - 1953 arasında beton yapı olarak tâmir edilmiştir. Bu tâmirde Cami dış güzelliğini, şirinliğini tamamen kaybetmiştir, hattâ göz, dört duvardan ibâret eski harabeyi aramaktadır denilse hatâ edilmez. Kayıkhâne kaldırılmış, kayıkhâne gözleri pencereye çevrilerek yerine imam efendi için iki odacık yapılmış, büyük kısmı da mağazaya çevrilerek bir marangoza atölye olarak kiraya verilmiştir. Camiin giriş kapusu önünde büyük bir bağçe vardır. Bu bağçeden Camiin ibâdet sahasına düz ayak girilmekde ise de binanın zemin katı çukurdadır. Sağ taraftan minâre kaidesi için yanından beton bir merdivenle iki göz ayak yoluna ve abdest musluklarının bulunduğu bir aralığa inilmektedir; minâre kaidesinin önüne de musalla taşı konmuştur. Mâbed kapusunun solunda 11 basamak ve genişce ikinci bir beton merdiven ile de, oldukça geniş ve yine büyük bir çınar ağacının dalları altında meydanımsı bir yer inilmektedir; marangozun atölyesi ile imam efendinin odacıklarının kapuları bu meydancığa açılmaktadır. Bir mustatil olan ibâdet sahnı, kapu duvarında 2, mihrab duvarında 2, minârenin bulunduğu sağ duvarda 4 ve sol duvarda 6 pençere ile ışıklandırılmıştır; dağdaki bir pencere ile mihrab ve kapu duvarlarındaki pencereler altlı üstlü çift penceredir ki camide cem’an 15 pençere vardır. Mihrab harice çıkıntılıdır. Kapıdan girince sağda solda iki müezzin mahfili vardır, sağdaki mahfilden 15 basamak ahşab merdivenle kadınlar mahfiline çıkılır, kadınlar mahfilinde, merdiven başında, sağda küçük bir kapudan minâreye girilir. Mihrabı sözde zengin çini tezyinâtı ıntıbâı vermek arzusu ile boyanmıştır; her özenti şey gibi güzel değildir. İmam ve müezzini İstanbul müftülüğü tarafından tayin edilmiş ise de evkaf camiin ihyasına kayıdsız kalmış, camiin elektrik ve su masrafları karşılığı semt halkı tarafından meci ile temin edilmekte idi. Bibl.: Hadikatül Cevâmi, II; REK, Muzaffer Esen, İhsan Hamamioğlu, Gezi notu, 1947; REK ve Mehmed Koçu, Gezi notu, 1960. Baltalimani Camii (Resim: S. Bozcalı) Baltalimanı Camii (Plân-kroki: Hüsnü)