İstanbulda, dolayısı ile Türkiyede balo, Ondokuzuncu asrın başlarına kadar ecnebî sefârethâanelerde tertib edilen ve dâvetlileri arasında tek türk dahi bulunmayan eğlence olmuştur. Türkiyede ilk resmî balo, İkinci Sultan Mahmudun emri ile (H. 1248) 1832 de Kaptanıderya Çengeloğlu Tahir Paşa tarafından, o zamanlar Osmanlı donanmasının en büyük harb gemisi olan Mahmudiye kalyonunda vükelâ ve elçiler seferine verilen bir ziyafet münasebetile tertib edilmişti. Toplantıya İkinci Mahmud da geldi. Kasımpaşa Divanhane önünde demirlemiş bulunan kalyona, balo levazımı, ortalık karardıktan sonra mavnalarla naklolunmuştu; sebebi de mütaasıb halkın cansıkıcı dedikodusuna mani olmaktı. Buna rağmen, sabahlara kadar kandilerle donanmış koca gemi ve içinden akseden alafranga mızıka sesleri, bizzat padişahın gemiye gelmiş bulunması ve birçok ecnebilerin madamalarile beraber sefaret kayıklarile gemiye gitmeleri, Kasımpaşa ve civarı halkının sahilde merak ile sabahlamasına kâfi gelmişti. O gece ecnebi dâvetliler arasında nazarı dikkati bilhassa celbeden, İstanbulda Rusya Çarının fevkalâde murahhası olarak bulunan Prens Orlof olmuştu. İkinci Abdülhamid zamanında pâdişahın ve hükûmetin, Avrupa hükümdar hânedanlarına mensup zevât ile kor diplomatiğin şerefine tertib ettikleri balonlar Türk basınına aks...

İstanbulda, dolayısı ile Türkiyede balo, Ondokuzuncu asrın başlarına kadar ecnebî sefârethâanelerde tertib edilen ve dâvetlileri arasında tek türk dahi bulunmayan eğlence olmuştur. Türkiyede ilk resmî balo, İkinci Sultan Mahmudun emri ile (H. 1248) 1832 de Kaptanıderya Çengeloğlu Tahir Paşa tarafından, o zamanlar Osmanlı donanmasının en büyük harb gemisi olan Mahmudiye kalyonunda vükelâ ve elçiler seferine verilen bir ziyafet münasebetile tertib edilmişti. Toplantıya İkinci Mahmud da geldi. Kasımpaşa Divanhane önünde demirlemiş bulunan kalyona, balo levazımı, ortalık karardıktan sonra mavnalarla naklolunmuştu; sebebi de mütaasıb halkın cansıkıcı dedikodusuna mani olmaktı. Buna rağmen, sabahlara kadar kandilerle donanmış koca gemi ve içinden akseden alafranga mızıka sesleri, bizzat padişahın gemiye gelmiş bulunması ve birçok ecnebilerin madamalarile beraber sefaret kayıklarile gemiye gitmeleri, Kasımpaşa ve civarı halkının sahilde merak ile sabahlamasına kâfi gelmişti. O gece ecnebi dâvetliler arasında nazarı dikkati bilhassa celbeden, İstanbulda Rusya Çarının fevkalâde murahhası olarak bulunan Prens Orlof olmuştu. İkinci Abdülhamid zamanında pâdişahın ve hükûmetin, Avrupa hükümdar hânedanlarına mensup zevât ile kor diplomatiğin şerefine tertib ettikleri balonlar Türk basınına aksettirilmez, halkın bu resmî balolardan haberi bile olmazdı. Şurasını da kaydetmek gerekir ki halk arasında ve evvelâ erkekler arasında Avrupalı (Frenk) muâşere âdâbına özenen, kendi aralarında Garblı geçinip de en hafifinden “Şık Bey”, ve bir az sertcesi “Züppe” diye dile geçen gençlerin dans öğrenmeleri - başda vals gelmek üzere mazurka, kadril, kamkan, polka - yine İkinci Abdülhamid devrinde olmuştur. Beyoğlunun birinci sınıf içkili gazinolarında duhuliye ile girilir ve gidenlere yemek ve içki masrafı hayli bahâlıya oturur sözüm ona balolar sık sık tertip olunurdu. İkinci Abdülhamid devrinin bu balolarına şimdiki barların cabaloz ninesi diye biliriz. Çok geçmemiş bu çeşid eğlencelere avam, esnaf tabakasından delikanlılar da meyil etmiş, kabadayılar, külhâniler, külhânîlik, uçarılık havasında yeni yeni kanad çırpan şehbaz civanlar da dam öğrenmişler, Beyoğlunun baloları bu rağbet karşısında Galata sokaklarına inince adı da, halk ağzının nefîs bir tahrifi ile Baloz olmuştu (B. : Baloz). Beyoğlu balolarında Beyzâde, Paşazâde onyedişer onsekizer yaşında şımarık küçük beyler de görülürdü ki, lalaların, kâhyaların, lisan hocası mürebbilerin, mahremiyete kabul edilmiş her emir ve arzûya yatkın uşakların, konakların selâmlığına postu sermiş kalenderlerin teşviki ve hazırladıkları fırsatlar sâyesinde balolara giden bu nevhat ve hattâ tüysüz kibar çocukları yarı batakhâne ya meyhâne Avrupa ve Amerika Tiyatrolarının sahnelerinde Peruzların, Amalyaların, Virjinilerin ağzına düşmüşlerdi. Karcigar makaamında bestelenmiş bir “Şık Kantosu” bu küçükbeyleri tasvir eder ki yollarını gözleyenler, bu kanto ile benzerlerini tertip edip okuyan o sahne yosmaları değil, kantoları dinleyen zeberdest tersâneliler, bıçkın gürûhu arabacı, tulumbacı, kayıkcı, mavunacı bekar uşakları idi. ŞIK KANTOSU Bir yar sevdim kendisi küçücük Kaşı gözü karacık Ah cık cık cık Yanakları aldır Lebleri baldır Ağzı yüzü toparlacık Ah cık cık cık Biraz çapkıncacık çapkıncacık Cık cık cık maskaracık Ah cık cık cık Benim yârim bir dânedir kendisi pek şık Balolara götürdüm Göksulara getirdim Yârim gibi görmedim Kıravatı aldır, gözlüğü de mâvi Ne kadar şık, ne kadar şık Kendisi şık şık Şu kanto da Beyoğlu balolarının havasını günümüze nakleden güzel bir vesikadır: Bu halden şikâyetim yok Balolarda dans eden çok Bana zevzek diyorlarmış Kalbime saplanır ok Balolarda raksederim Meclisimizi şâd ederim Velospidile çok gezerim Piyasada var şöhretim Polka sotiz oynayarak Kederi def ederim Şu mâhur kanto ise sahnede âdetâ bir dans dersi gibidir ki tuhaf olduğu kadar şirin, bir devrin ibtilâsını göstermek bakımından da mânâlıdır: Haydi başlayalım biz meşkimize Başlayalım başlayalım meşkimize Bir iki sağa geri kit Ben sola geriye Şimdi döndük ikimizde yüz yüze Sen Matmazel şantöz beni dinle Tenbel tenbel oturup dersten vazgeçme İşte ben hazırım arş bakalım İkimiz de meşke devam edelim Meşkimiz valsdir, bir de notamız vardır Haydi Matmazel şantöz başlayalım Mi sol mi sol mi sol mi sol Mi sol mi sol re fafa Sol la si la sol re mi re do Zamanımızın Türkçe tangoları gibi zamanlar da Türkçe valsler yapılmışdı, şu fark ile ki, o zamanın güfteleri alaturka musikinin dansa yatkın makamlarından bestelenmişlerdi: HİCAZKÂR VALS Kalbi virânını yanıyor yok bana rahmeyleyecek Yâd iderek ol güzeli subhadek âh eyliyecek Yok mudur bu hâle mürüvvet Nim nigâhın ile sâd et Rüzü şeb âh eyledikçe Nazlı canan iftihar et NİHÂVEND MAZURKA Yandım efendim yandım elinden Bıkdım usandım yanık dilinden Sevmişim seni cânü gönülden Çıkmaz bu sevdâ kalbü serimden Nedir bu nisbet nedir bu edâ Nedir bu sevdâ aman efendim Beyoğlu baloları, bilhassa yılbaşı geceleri pek cıvcıvlı olurdu. Bu balolar haftalarca evvelinden afişlerle ilân edilirdi. Aşağıdaki satırlar. Ahmet İhsan Tokgözün Serveti Fünûna yazdığı hafta sohbetlerinden alınmıştır: “Efrenci şubatın hulûlü ile cumartesinden beri frenklere ve şubatı rüminin duhûlü ile yarını tâkib cumartesinden sonra Beyoğlu halkına karnaval, balo mevsimleri henüz gelmiştir. Duvarlara yapıştırılan büyük varakai ilâniyeler birinci balonun Konkordiya Tiyatrosunda geçen Cumartesi verildiği ilân eylediği gibi birinci Tatavla Balosunun da yarından sonraki cumartesi akşamı küşad edileceğini haber veriyor.” Balo, İstanbulda garbdaki asîl hüviyetine Cumhuriyet devrinde kavuşdu. Çok nezih bir hava içinde en parlakları da Gazeteciler Cemiyetinin tertib ettiği balolar ile Güzel Sanatlar Akademisinin kostümlü baloları oldu (B.: Gazeteciler Cemiyeti Baloları; Güzel Sanatlar Akademisi Kostümlü Baloları). Şamran’ın nihâvend mazurkası (Nuhbei Elhan’dan)