Bânisinin adına nispetle “Ferruhkethüda Camii” adı ile de anılır. Hadikatül Cevamide mevcud malûmat şudur : “Balat Camiinin bânisi Sadırâzam Semiz Ali Paşa’nın kethüdası Ferruh Ağadır ki kürsü penceresi önünde medfundur. Merhum Mumaileyhin zaviyesi ve mahkemesi ve çeşmesi vardır. Câmiin itmam binası Hayrüllâtif = 970 (M. 1562) tarihinde olduğu Tak Dergâhında vaki arabî tarihten fehmolunur. Tekkesine şeyh olanlar cuma vaizi olmak meşruttur. İptida şeyh olan Menasik sahibi Şeyhülharem Sinaneddin Yusuf Efendidir”. Balat Camii hakkında Eveliya Çelebi şunları yazıyor : “Süleyman Han devrinde Ferruh Kethüdânındır. Mimar Sinan binâsıdır. Taşra sofasının kubbe duvarında Kudüsten Mısıra ve Mısırdan Mekke ve Medineye kadar olan menzillerdeki dere, tepe, ve muhâtaralı akebe menzillerin şekil ve heyetleri gaayet üstad bir nakkaş tarafından öyle tasvir olunmuştur ki Erjenk ve Mânî gelse hatasını bulamaz”. Mimar Sinan yapısı, klâsik üslûbda küçük camilerin en güzellerinden biri olan Balat Camii, 1947 de dört duvardan ibaret kalmış bir harabe halinde idi. Kesme taştan minaresinin de şerfesinden üstü yıkılmış bulunuyordu. Oldukça geniş bir avlu içindedir. Avlu duvarında, klâsik üslûbda, susuz ve harab üç dane de çeşme vardır; mabed ve avlu, Çavuş Hamamı Sokağı, Kahkaha Sokağı, Ferruhkâhya Sokağı...

Bânisinin adına nispetle “Ferruhkethüda Camii” adı ile de anılır. Hadikatül Cevamide mevcud malûmat şudur : “Balat Camiinin bânisi Sadırâzam Semiz Ali Paşa’nın kethüdası Ferruh Ağadır ki kürsü penceresi önünde medfundur. Merhum Mumaileyhin zaviyesi ve mahkemesi ve çeşmesi vardır. Câmiin itmam binası Hayrüllâtif = 970 (M. 1562) tarihinde olduğu Tak Dergâhında vaki arabî tarihten fehmolunur. Tekkesine şeyh olanlar cuma vaizi olmak meşruttur. İptida şeyh olan Menasik sahibi Şeyhülharem Sinaneddin Yusuf Efendidir”. Balat Camii hakkında Eveliya Çelebi şunları yazıyor : “Süleyman Han devrinde Ferruh Kethüdânındır. Mimar Sinan binâsıdır. Taşra sofasının kubbe duvarında Kudüsten Mısıra ve Mısırdan Mekke ve Medineye kadar olan menzillerdeki dere, tepe, ve muhâtaralı akebe menzillerin şekil ve heyetleri gaayet üstad bir nakkaş tarafından öyle tasvir olunmuştur ki Erjenk ve Mânî gelse hatasını bulamaz”. Mimar Sinan yapısı, klâsik üslûbda küçük camilerin en güzellerinden biri olan Balat Camii, 1947 de dört duvardan ibaret kalmış bir harabe halinde idi. Kesme taştan minaresinin de şerfesinden üstü yıkılmış bulunuyordu. Oldukça geniş bir avlu içindedir. Avlu duvarında, klâsik üslûbda, susuz ve harab üç dane de çeşme vardır; mabed ve avlu, Çavuş Hamamı Sokağı, Kahkaha Sokağı, Ferruhkâhya Sokağı ve Mahkemealtı Caddesiyle çevrilmişdir; Ferruhkâhya Sokağı, camiin önünde, büyük Balat yangınından kalma sahada bir meydancık halinde açılır ki, camiin medhal kapusu karşısındaki avlu kapusu bu sokağa açılır. Avluya buradan girildiğine göre, solda bir mezarlık vardır. Burada, hacca giderken hastalanıp ölmüş Türkistanlı bir seyyah dervişin kabir taşında şu mısralar yazılıdır : Hüvel hallakül - bâki Çâkeri Âlimuhammed bendei Selman Pâk Sâliki râhi Hüda seyyahi aktâri zemin Kaşgariden nakşibendi mesleki irfan idi Eyledi esnâyi hacde nihleti huldi berin Enbiyâü evliyânın hürmetiyçün eyliye Cennetü didâr ile ikram Rabbülâlemin Böyle nutk (eyler) erenler fevtinin târihi “Hû deyüb gitti bekaya hû ile Derviş Emin” (H. 1262) Camiin nihrab duvarı önündeki ikinci hazîrede, hadikanın kaydine göre bu duvarın vaiz kürsüsü kısmı önünde, iki kabir var ise de, her ikisinde de bir kitâbeye rastlanmadı. Camiin ahşab son cemaat yeri, İstanbul Ansiklopedisi adına ziyarette, çökmek üzere idi; bilhassa çatı kısmı, gaayet tehlikeli bulunuyordu; bu yüzden içeriye girip mabedin medhal kapusu üzerindeki arabca kitâbesi tesbit edilemedi. Kârgir iki yan duvara nazaran aslında, son cemaat yerinin taş sütun ve kemerlere istinad eden küçük kubbeler ile örtülmüş olduğu tahmin edilebilir. Asıl mabed, bir sıra kesme taş ve üç sıra tuğla ile dört köşe bir plân üzerine yapılmış olup, yalnız mihrab duvarının, mihrab yerine rastlayan ortadaki üçte biri, dışarıya müstatil bir çıkıntı yapmıştır. Bu güzel eser, muhakkak ki büyük fedakârlık ile, restore edilebilir ve ihya edilmeğe de değer. Duvarlar, sağlamdır. Balat Camiinden daha harab bir halde bulunan Yedikule civarındaki Mimar Sinan eseri Hacıevhaddüddin Camiinin, Kazlıçeşmeli Rahim Ağa adında bir hayır sahibi himmetiyle İkinci Cihan Harbi içinde restore edildiği hatırlanırsa, Balat Camiini ihya edecek diğer bir zat da, Türk san’at tarihinde daima hayır ile yadedilecektir (Mart 1947). Bu temennimiz, yukarıdaki satır yazıldıktan altı sene sonra, 1953 de tahakkuk etmiş, Balatta “Ferruhkâhya Onarma ve Korunma Cemiyeti” adı ile bir hayır teşekkülü vücud bulmuş, cemiyetin başını Şaban Kesebir ve Balat Hamamı sahibi Tâhir Akarı’nın himmetleriyle tarihî eserin tamirine başlanmış, bir ara mali sıkıntılar yüzünden tamire fasıla verilmiş, Vakıflar Umum Müdürlüğünün de yardımı temin edildikten sonra tamir faaliyeti tekrar başlamıştır. 1960 yılı mayısında bu faaliyet devam etmekte idi. Camin tamirine 180.000 lira sarfedilmişti; bunun yüz bin lirasından fazlası hayırsever halk kesesinden temin edilmiştir. Câmi müstatil plânlıdır; mihrabı ileriye doğru bir çıkıntı teşkil eden bir sofa üzerindedir. Dördü son cemaat yerine açılmış, üçerden altısı yan duvarlarda, dördü mihrab duvarının iki yanında, ikisi mihrab sofası yan duvarlarında, ikisi de mihrabın iki yanında olmak üzere altlı üstlü ikişerden 36 pencere ile aydınlatılmıştır. Tamirinde altun ahşab bir sütun üzerine methal duvarı boyunca ahşap bir asma mahfel yapılmıştır. Eskiden mihrabının serapa çini ile müzeyyen olduğu söküntü yerlerinden bellidir, tâmirde mihrabın iç kısmına nâtamam olarak konmuş çinilerin nereden alındığı tesbit edilemedi. Bibl. : Hadikatül Cevâmi, I; Evliyâ Çelebi, I; REK ve Muzaffer Esen, Gezi notu (1947); REK, Gezi notu (1960). Balat Camii (Plân - kroki : Hüsnü) Balat Camii (Resim : Hüsnü)