İstanbulun son imâr faaliyeti içinde en büyük işlerden biri olup kurucusu Türkiye Emlâk - Kredi Bankasıdır; ve aydın bir hakikattir ki bu büyük Bankanın adını İstanbul şehri şehîrinin tarihine geçirecektir. Devrinde vazifesini görmüş, yıkılmağa mahkûm, kitâbelerinden başka Türk yapı sanatında herhangi bir kıymet ifade etmiyen eski Baruthane binaları ile etrafındaki hâlî arâzinin seçilmesi de, şehir imârını idrâk bakımından banka adına ayrıca iyi bir nottur. Aşağıdaki malûmatı bankanın neşrettiği prospektüslerden alıyoruz. Bu büyük imâr işi şu ön söz ile takdim edilmiştir : “İstanbulda eski Baruthane arazisi üzerinde Türkiye Emlâk Kredi Bankası tarafından inşasına geçilen Ataköy kuzeyde Londra asfaltı, güneyde Marmara denizi, doğuda Bakırköy ve batıda Yeşilköy ile hudutlandırılmış olup 4 milyon m2 lik bir sahayı kaplamaktadır. “Türkiye Emlâk Kredi Bankası, bu güzel ve şirin arâzi parçasının modern şehircilik esas ve prensiplerine uygun imâr ve ihyasını ön plânda mütalâa etmiş, bu maksatla bir şehircilik müsabakası açmış, milletler arası şöhreti haiz bir italyan şehircilik profesörünün (Milletlererası bir otoritenin burada isminin zikredilmemesi ve kurulan mimarî büro âzâlarının meçhul bırakılması gayet garibtir) nezaretinde Türk mimar ve mühendislerinden mürekkep bir mimârî büro k...

İstanbulun son imâr faaliyeti içinde en büyük işlerden biri olup kurucusu Türkiye Emlâk - Kredi Bankasıdır; ve aydın bir hakikattir ki bu büyük Bankanın adını İstanbul şehri şehîrinin tarihine geçirecektir. Devrinde vazifesini görmüş, yıkılmağa mahkûm, kitâbelerinden başka Türk yapı sanatında herhangi bir kıymet ifade etmiyen eski Baruthane binaları ile etrafındaki hâlî arâzinin seçilmesi de, şehir imârını idrâk bakımından banka adına ayrıca iyi bir nottur. Aşağıdaki malûmatı bankanın neşrettiği prospektüslerden alıyoruz. Bu büyük imâr işi şu ön söz ile takdim edilmiştir : “İstanbulda eski Baruthane arazisi üzerinde Türkiye Emlâk Kredi Bankası tarafından inşasına geçilen Ataköy kuzeyde Londra asfaltı, güneyde Marmara denizi, doğuda Bakırköy ve batıda Yeşilköy ile hudutlandırılmış olup 4 milyon m2 lik bir sahayı kaplamaktadır. “Türkiye Emlâk Kredi Bankası, bu güzel ve şirin arâzi parçasının modern şehircilik esas ve prensiplerine uygun imâr ve ihyasını ön plânda mütalâa etmiş, bu maksatla bir şehircilik müsabakası açmış, milletler arası şöhreti haiz bir italyan şehircilik profesörünün (Milletlererası bir otoritenin burada isminin zikredilmemesi ve kurulan mimarî büro âzâlarının meçhul bırakılması gayet garibtir) nezaretinde Türk mimar ve mühendislerinden mürekkep bir mimârî büro kurmuş ve bu büro şehircilik müsabakasının müsbet ve iyi fikirlerinden de istifade suretiyle etüt ve projelerini ikmâl etmiş bulunmaktadır. “Türkiye Emlâk Kredi Bankası modern ve sıhhî mesken ve inşa sahasındaki terakkileri gözönünde tutarak hazırladığı ve bu broşürde takdim ettiği Ataköy Sitesi plânlarında görüleceği veçhile bilhassa kat ve daire mülkiyetinin verdiği imkânlardan faydalanarak konforu haiz ve en ileri şehircilik tekniğini cem etmiş 60.000 nüfuslu yeni ve şirin bır sahil şehrinin kurulmasını temin edecektir. “Ciddî ve emin ellerde yapılmakta olan bu güzel ve sağlam inşaat, plânları huzurunuza takdim edilmeden, değerli alâkayı toplamış ve binlerce vatandaş hesap açtırmak için bankamız servislerine müracaat etmiş bulunmaktadır. “Yurdumuzun sıhhî ve modern mesken ihtiyacını bundan evvel Koşuyolu, Levend ve muhtelif şehirlerimizde kurduğu mahallelerle temin etmiş bulunan bankamız, Ataköy Sitesinin inşaatı sâyesinde günden güne gelişen İstanbula sosyal ve kültürel bilûmum tesisleri de ihtiva edecek yepyeni bir sahil şehrini kazandırmış olacaktır. “Ataköy sahil şehrinde kendinize göre bir daire alabilmek veyahutta bu site hesapları için birine sahip olabilmek üzere tertiplenen hususî keşidelerdeki 40 daireden birine sahip olabilmek üzere Türkiye Emlâk Kredi Bankasının herhangi bir Şubesinde bir hesap açmanızı tavsiye ederiz.” Ayni prospektüsden (Ataköy Sitesi plânına umumî bir bakış” serlevhalı yazıyı da aynen alıyoruz : “23 sene evvel asrımızın en meşhur mimarları toplanarak günün şeraitine uyan şehir kurma prensiplerini tespit etmişlerdi. “O günden beri Avrupa ve Amerika’da bu prensipler dairesinde yeni şehirler kuruldu ve neticede o şehirlerde oturan insanların ömürleri esnasında rahat bir hayat sürebildikleri, okuma, dinlenme, alışveriş etme ve gidip gelme ihtiyaçlarını en kolay bir şekilde temin ederek oturdukları şehri kendi evleri gibi sevdikleri müşahede edildi. İşte bankamızın tahakkuk ettireceği 60.000 nüfuslu Atatöy Şehri bu düşüncelere hizmet etmek gaayesi ile ele alınmış ve plânlandırılmıştır. “60.000 nüfusu ile müstakbel Ataköy Sitesi, Yedikuleden Florya’ya doğru uzanan ufak sahil şehirciliklerinin en büyüğü olacaktır. Münakale bakımından şimalde Devlet Yolu ile İstanbula 10 kilometredir. 1958 yazında işletmeye açılacak olan sahil turistik yolu ile İstanbulun ticaret merkezine bağlanacaktır. Siteun ticaret merkezine bağlanacaktır. Sitenin ayrıca elektrikli tren, otobüs ve hattâ şehir hattı vapurlariyle İstanbulun her noktasına irtibatı bulunacaktır. Tayyâre meydanının yakınlığı ve sahilde 50 hektarlık bir turistik bölgeyi haiz olması siteye fevkalâde bir değer katacaktır. “Sahilden itibaren şimal hududuna doğru 20 metreyi bulan seviye farkları ve arazinin yer, yer tatlı sırtlardan teşekkül etmesi, her noktadan deniz manzarasından ve havasından faydalanmak imkânını sağlamıştır. Burada zamanımızın şehircilik anlayışına en uygun şekilde bir plânı meydana getirmiştir. Yukarıda bahsi geçen prensipler dairesinde şehir 9 mahalleye ayrılmıştır. 4000 ilâ 7000 kişilik mahalleler topoğrafik iklim güneş ve rüzgâr özelliklerine göre yerleştirilmiş olup bir çarşı ve ilk mektep etrafında tertiplenmiştir. “İstasyon binasının iki tarafında sitenin ticarî, İdarî, sosyal ve eğlence merkezi düşünülmüştür. “Şimalde devlet yoluna yakın 15.000 kişilik bir stodyom ve lüzumlu spor tesisleri, bunun cenubunda parklar içinde oturtulmuş 1 lise, 2 orta okul, 1 san’at okuunu havi bir kültür merkezi, Ayamama Deresi kenarında ve iç liman vaziyetinde sitenin kanalizasyon merkezi, kömür depoları, hal ve umumî garaj gibi tesisler yerleştirilmiştir. “Sahilde 50 hektarlık turistik bölge meskûn sahadan Sirkeci - Florya yolu ile ayrılmış ve hududlandırılmıştır. 19 Temmuz 1957 de açılan plâj tesislerinin gördüğü rağbete bakılırsa ilerde bu turistik bölgede yapılacak büyük oteller, kır kahveleri, kulüp, lûna park, bahçeler ve rıhtım piyasa meydanı ile sitenin kazanacağı değer, gözler önüne serilebilir. Kurulmakta olan sitenin başlıca hususiyetlerinden biri de; yaya ve otomobil yollarının birbirinden tamamen ayrılmış olması, trafik yollarının meskûn mahalleleri katetmemeleri ve bu sayede mahallelerin teneffüs cihazı vazifesi görecek olan sırf yayalara mahsus yol ve bahçelerin mahallelerin ortasında yerleşmiş olmasıdır”. Yine aynı prospektüsde “Ataköy 1 nci kısım hakkında izâhat” başlığı altında şu malûmat verilmektedir : “18 hektar sahayı kaplayan Atatöy Sitesinin birinci kısım inşaatının hududları: şimalde demir yolu hattı, doğuda Bakırköyün Fişenkhâne Caddesi ve Mer’â Sokağı, cenubda Sirkeci-Florya Sahil Yolu ve Ataköy Turistik Bölge, batıda sitenin 2 inci numaralı ana arteridir. “15 eylûl 1957 de merasimle temeli atılan 1 inci kısım inşaatı 3, 4, 8 ve 13 katlı 50 blok apartmandan ibâret 553 lojman ihtiva etmektedir. Bu apartmanların inşaat metre kare saha yekûnu 143, 592 m2 dir. 18 hektarın 4,5 hektarı yol ve yeşil sahalara ayrılmıştır. Metre kare sahasına isabet eden inşaat nisbeti % 70 dir. Mer’a Sokağının kenarında mevcud spor sahası yeni mahalleyi eski Bakırköy evlerinden münasib şekilde tecrid etmektedir. Bu sahanın yanı başında mahallenin ilk okulu inşâ edilecektir. Çarşı tam merkezî bir mevkide 20 dükkân, 1 gazino, 1 sinema, düğün evi konferans salonu ile mahallenin ihtiyacını karşılayacaktır. “11 dükkânda yardımcı çarşı vaziyetindedir. Her apartıman antresine otomobillerle ulaşmak imkânı olduğu gibi otoparklar da düşünülmüştür. “13 ve 8 katlı yüksek binalar şimalde, diğerleri cenubda yerleştirilmiş olmakla, amfiteatr şeklinde teşekkül etmiş arâzinin her noktasından deniz manzarasını temin eder şekilde çok ferah bir konmpozisyon elde edilmiştir”. Ataköy Sahil Şehrinin birinci kısım yapılarına tahsis edilmiş bulunan bu risalede yapılmakta olan apartman tipleri alfabe sırası harflerle isimlendirilmiş ve risaleye tafsilâtlı plânları ve artistik çizgilerle resimleri konmuştur. Risalenin sonuna da “satış şartları” başlığı altında, talip olanlara kat mülkiyetinin hangi şartlarla devredileceğini bildiren bır yazı konmuştur. İstikbal için bir tarih vesikası kıymeti taşıyan o satırları da alıyoruz: Ataköy’de inşa edilmekte olan apartman dairelerinin inşaatı müteakip satış ve tevzileri aşağıdaki esas ve şartlar dairesinde yapılacaktır : 1 — Ataköyde inşa edilmekte olan apartman dairelerinin satış ve tevziinde Bankamız şubelerinde bir küçük carî ev hesabı açtırmış bulunan müşterilerimize tercih hakkı tanınacaktır. 2 — Tercihe hak kazanabilmek üzere müracaat sahipleri, işbu broşürde görüp beğendikleri daire tipine talip olduklarına dair usulü gereğince bir talep mektubunu şubelerimize tevdi edecekler ve bunların satış bedeli karşılığı olmak üzere, asgarî A Tipi için 45.000,— B 1 » » 80.000,— B 2 » » 85.000,— C 1 ve 2 » » 30.000,— C 3 » » 27.000,— D 1 » » 85.000,— D 2 » » 77.000,— E 1 ve 2 » » 80.000,— (4 kat) E 3 » » 75.000,— (» ») E 1, 2 ve 3 » » 70.000,— (5 kat) F 1 » » 70.000,— F 2 » » 65.000,— F 3 » » 70.000,— G 1 » » 30.000,— G 2 » » 25.000,— H » » 18.000,— Türk lirasını açtıracakları kücük carî ev hesabına yatıracaklardır. 3 — Küçük carî ev hesaplarına senevî % 2,5 nisbetinde faiz tahakkuk ettirileceği gibi bu hesaplar umumî ikramiye plânımızdan ve Ataköy ev hesapları için tertip edilen satış bedeli kadar kredili apartman dairesi hususî ikramiye keşidesinden de faydalanacaklardır. 4 — Tevdiatın miktarı ve bankada fazla beklemiş olması daha az nisbette yapılmış ve daha az beklemiş tevdiata nazaran sıra bakımından tercih hakkı sağlayacaktır. 5 — Bu esaslar nazarı itibare alınarak ilk tasnif Mart 1958 sonunda olmak üzere üç ayda bir yapılacak tasniflerle taliplerin sıravaziyeti tesbit edilecektir. Ancak, müteakip üç aylık devrlerde yapılan fazla tevdiat bir evvelki devrede iktisap edilen sıra vaziyetine herhangi bir tesir icra etmiyecektir ve her devre sonunda yapılan tahsisler mudiin arzusu olmadan hiç bir şekilde değişitirilmeyecektir. 6 — Devre sonlarında yapılan tasniflerde paranın miktasına ve bankada kalış müddetine göre hesap olunacak değerlendirme emsali esas alınacaktır. 7 — İşbu broşürümüzün neşrinden evvel Bankamızda birer ev hesabı açtırmış ve beğendikleri tipleri Bankamıza bildirmemiş olan talipler sırasiyle tercih edecekleri üç tipi Mart 1958 sonuna kadar Bankamıza verecekleri talepnameler üzerine kaydetmek suretiyle ikinci madde ahkâmını yerine getireceklerdir. Bu suretle Mart 1958 sonunda hesap bakiyeleri talep olunan asgarî bakiyenin üzerinde bulunmak kaydi ile, taliplerin değerlendirme emsallerinin fazlalığı daima nazarı itibare alınmak suretiyle bir ayarlama yapılacak ve taleplerde beyan edilen tiplerin tevziinde daha yüksek değerlendirme emsalini elde etmiş bulunan müşterilerimizin, daha az emsale sahip olanlara tercih edilmek suretiyle sıra vaziyetleri tesbit olunacaktır. 8 — Tasniflerde sıraya girme ve bir daire edinme hakkını kazanmış bulunan hesap sahiplerinden apartman dairelerinin ikmaline kadar : A Tipi için her ay 450,— B 1 » » » » 800,— B 2 » » » » 850,— C 1 ve 2 » » » » 300,— C 3 » » » » 270,— D 1 » » » » 850,— D 2 » » » » 770,— E 1 ve 2 » » » » 800.— (4 kat) E 3 » » » » 750,— (» ») E 1, 2 ve 3 » » » » 700,— (5 kat) F 1 » » » » 700,— F 2 » » » » 650,— F 3 » » » » 700,— G 1 » » » » 300,— G 2 » » » » 250,— H » » » » 180,— lira ayrıca tahsil oluncaktır. 9 — Her tipin talipleri daire adedinden fazla olduğu takdirde tercih sırasına nazaran muayyen adedin üstündeki talipler yedek muamelesine tabi tutulacaklardır. Yani bunlar kur’a namzetleri sırasına ithal ve kendilerine daire tahsis edilmiş olanlar arasından feragat edenler bulunduğu takdirde yine sıra esasına göre bunların yerine girebileceklerdir. 10 — Bu suretle de daire alamıyan yedek talipler Ataköy inşaatının devamı olarak yapılacak 2 inci kısım apartman dairelerinin satışında tercihan sıraya girebileceklerdir. 11 — Apartman dairelerinin satışa hazır bir vaziyete gelmesi ve kat’î bedellerin taayyün etmesi üzerine her tipte mevcut daire adedini geçmemek üzere 7 inci maddeye göre tasnife uğrayan namzetler arasında kur’a çekilerek kendilerine tahsis edilecek daireler tayin ve tesbit olunacaktır. 12 — Asgarî hesap bakiyesinin dûnunda tevdiatta bulunan talipler ancak tevdlarını asgerî hesap bakiyesine iblâğ ettikleri 3 aylık devreden itibaren tasnife ve sıraya girerler. 13 — Tasnif devreleri sonunda sıraya girip de bilâhare parasını kısmen veya tamamen Bankadan geri alan ve sıraya girip de 8 inci maddedeki aylık tevdiat taahütlerini yerine getirmiyen hesap sahipleri haklarını kaydederler. Hesaplarında bakiye mevcut olanlar haklarını kaybettikleri tarihte yeni hesap açtırmış addolunarak bu talimat esasları dahilinde muamele görürler. 14 — Hesap sahiplerinin hesaplarını diğer taliplere devretmeleri kabul olunmayacaktır. Bir şahsın muhtelif Şubelerde ev hesabı açması halinde puvan durumu en müsait olanı ile tasnife dahil edilir. 15 — İnşaatın ikmalinde tesbit edilen satış bedellerinin fazla olmasından veya inşaatın geç sona ermesinden dolayı bankaya hiç bir mes’uliyet teveccüh etmiyeceği gibi dairelerin herhangi bir sebeple teslim edilmemesinden dolayı da talep sahiplerinin bankadan bir istekte bulunmaya hakları yoktur. 16 — Broşürde yer alan plân ve perspektiflerin, müşterilerimize Ataköy Blok Apartmanları inşaatı hakkında sırf bir bilgi vermek üzere tertip edilmiş olduğuna ehemmiyetle işaret ederiz. 17 — Taliplerin, küçük carî ev hesabına yatırdıkları paralar faizi ile birlikte satış ve ferağ sırasında peşin bedel olarak kabul ve mahsup edilirler. 18 — Ataköyde inşa ettirilmekte olan apartman daireleri % 7 faiz ve 12 yılda üçer aylık taksitlerle ödenmek üzere satılacaktır. Faiz üzerinden tahakkuk ettirilecek muamele vergisi müşteriye ait olacaktır. 19 — Apartman dairelerine talip olacak müşterilerin ferağ sırasında Bankamızca hazırlanacak ve irtifak hakkına esas olacak, taahhütnameyi kabul etmeleri zarurîdir. Bir neşir tarihi taşımıyan bu propektüsden bir müddet sonra 2 numaralı bir prospektüs çıkarılmış, onun ön sözünde de Ataköy Sahil Şehrinin ikinci kısmı yapıları tarif edilmiştir; bir gün bu risalelerin hepsi ortalıktan kaybolup gideceği için bu kütükte o satırların tesbitini de İstanbul şehri tarihine hizmet bildik : “Bankamız tarafından İstanbulda eski Baruthane semtinde tesisine girişilmiş bulunan 60 bin nüfuslu Ataköy Sahil Şehrinin inşaatı sür’atle ilerlemektedir. “9 mahalleye ayrılmış bulunan sitenin birinci kısım inşaatını teşkil eden muhtelif tipte 55 blok apartmanın plânları, evvelki borşürümüzde sayın halkımıza takdim edilmiş olup, bunlar umumî bir rağbet ile karşılanmış ve satış şartları gereğince yapılan tasnifler sonunda apartmanlardaki dairelerin taliplerine tahsisi yapılmıştır. “Ataköy, birinci kısım inşaatında birer daire almak üzere Bankamızda ev hesabı açtırdığı halde sıraya girememiş bulunan taliplilerin devamlı müracaatları nazarı itibare alınarak İstanbulun mesken ihtiyacını büyük ölçüde karşılıyacak olan sahil şehrinin bir an evvel tahakkukunu temin gayesiyle Bankamızda 2 inci kısım inşaatına da en kısa bir zamanda başlanması zarurî görülmüş ve bu broşürümüzle takdim olunan planlar hazırlanmıştır. “Birinci kısım inşaatla birlikte yürütülmesi mukarrer bulunan Ataköy 2 inci kısım plân ve projelerinin ihzarında halkımıza en fazla rağbet gören ve müsait iştirâk imkânlarını haiz bulunan 3 - 4 odalı yeni tiplerin tertibi temin olunmuştur. “702 daireyi ihtiva edecek olan 2 inci kısım; 1 inci kısmın hemen yanında inşa edilecektir. Bu arada 1 inci kısımda evvelce 11 adet olarak inşası mutasavver E tipi blok adedi 2 ye indirildiğinden yeni tiplerden bazıları bunların yerine yapılacaktır. “Ataköy 1 inci kısım apartman daireleri için hesap açtırıp da kendilerine tahsis yapılamamış olan tevdiat sahiplerinin haklarının ziyaa uğramaması işbu broşürümüzün 7 inci maddesi ile temin edilmiş bulunmaktadır. “Ataköy sahil şehrinde kendinize göre bir daire alabilmek veyahut açılacak Ataköy ev hesapları için tertiplenen hususî keşidedeki 40 daireden birine sahip olabilmek üzere Türkiye Emlâk Kredi Bankasının her hangi bir şubesinde acele hesap açtırınız. Bu ikinci risalenin sonuna da satış şartlarını bildiren bir yazı konmuştur. Birinci risaledeki şartnamenin aynidir, yalnız yeni tip binaların fiyatlarında değişiklik vardır; buraya onları bildiren, 2 inci ve 8 inci maddeleri almakla iktifa ediyoruz : 2 — Tercihe hak kazanabilmek üzere müracaat sahipleri, işbu broşürde görüp beğendikleri daire tipine talip olduklarına dair usulü gereğince bir talep mektubunu şubelerimize tevdi edecekler ve bunların satış bedeli karşılığı olmak üzere, asgarî, İ tipi için 28.500 İB » » 27.500 J » » 36.000 K » » 26.000 L » » 30.000 M » » 18.000 Türk lirasını açtıracakları küçük cari ev hesabına yatıracaklardır. 8 — Tasniflerde asil olarak sıraya girme ve bir daire edinme hakkını kazanmış bulunan hesap sahiplerine şubelerimizce tahsisi bildiren taahhütlü mektuplarla yapılan tebliğatı takib eden ayın başından itibaren apartman dairelerinin ikmaline kadar, İ tipi için her ay 285. — İB » » » » 275. — J » » » » 360. — K » » » » 260. — L » » » » 300. — M » » » » 180. — lira ayrıca tahsil olunacaktır. Bibl. : Emlâk Kredi Bankasını İstanbulda temsil edenler, İstanbul Ansiklopedisinin tertemiz akademik şahsiyetini yakinen bildikleri halde, bu maddenin yazılması için vaki şifahî müracaatımızda talep ettiğimiz resim ve notları göndermemiş, kayıdsız kalmıştır. Büyük imâr işi ancak iki küçük prospektüsden tesbit edilebilmiştir. Ataköyde A tipi apartmanlar (Resim : Banka prospektüsünden) Atatöyde C tipi apartmanlar (Resim : Banka prospektüsünden) Ataköyde E tipi apartmanlar (Resim : Banka prospektüsünden) Ataköy yapılarından Otel - Gazino ve etrafı (Resim : Banka prospektüsünden)