Maddeler
İstanbul Ansiklopedisi'nin A harfinden Z harfine tüm maddelerini bir arada inceleyin.
Ciltler
1944 ile 1973 yılları arasında A harfinden G harfine kadar yayımlanmış olan ciltlere göz atın.
Arşiv
Reşad Ekrem Koçu'nun, G ve Z harfleri arasındaki maddelerle ilgili çalışmalarını keşfedin.
Keşfet
Temalar veya belge türlerine göre arama yapın; ilk kez erişime açılan arşiv belgeleri arasında gezinin.
BAĞDAD YOLU, BAĞDAD CADDESİ
Asırlar boyunca, Üsküdardan Bağdada kadar uzanan bir ticaret ve sefer yolu olmuştur. Üsküdar iskelesinden başlayan yol Ayrılık Çeşmesi, Söğütlüçeşme, Kurbağalı, Selâmiçeşmesi, Bostancı, Maltepe, Kartal, Pendik, Gebze ve Diliskelesi üzerinden körfezin karşı sahilinde Herseğe geçerdi. Yol boyunca köprüler, çeşmeler ve konak yerlerinde hanlar sıralanmıştı. Bağdat kervanlarının yolu boyunca bâzı çeşmeleri, Üsküdarlı Vâsıf Hoca şöylece tespit etmiştir: “Medinei Üsküdarın iskelesi sahilinden başlayarak çarşı boyunu tâkiben iskele meydanındaki Sultan Ahmed-i Salis Çeşmesi, Horhor Çeşmesi, Yenicamii şerif önünde Gülnûş Sultan Çeşme ve Sebili, Karadavudpaşa Camiişerifi kurbunda Mehmedağa Çeşmesi; Yeniçeşme önünde yol ikiye ayrılarak biri sağdan Ahmediye Camiişerifi Kabristanı önündeki çeşme, kütüphane ve İmaret Kapusu önündeki çeşme ve sebil, İskenderbaba Dergâhı dibindeki çeşme, Menzilhâne Yokuşundaki Tavaşi Hasanağa Çeşmesi; bir yol dahi solu takiben Tabutçulariçi Kızlarağası Çeşmesi, Dutlukahve önündeki çeşme; bu yol Katırcılar sokağından çıkılarak İnadiyede diğeriyle birleşir; iki kabristan arasından Karacaahmedsultan Türbesi ittisalindeki çeşme ve sebil, camiişerif karşısındaki çeşme, Miskinler Çeşmesi, karşısındaki sebil, hayrat kuyu, Saraçlar Çeşmesi, İbrahimağa çeşmesi, ilânı Meşr...
⇓ Devamını okuyunuz...
Asırlar boyunca, Üsküdardan Bağdada kadar uzanan bir ticaret ve sefer yolu olmuştur. Üsküdar iskelesinden başlayan yol Ayrılık Çeşmesi, Söğütlüçeşme, Kurbağalı, Selâmiçeşmesi, Bostancı, Maltepe, Kartal, Pendik, Gebze ve Diliskelesi üzerinden körfezin karşı sahilinde Herseğe geçerdi. Yol boyunca köprüler, çeşmeler ve konak yerlerinde hanlar sıralanmıştı. Bağdat kervanlarının yolu boyunca bâzı çeşmeleri, Üsküdarlı Vâsıf Hoca şöylece tespit etmiştir: “Medinei Üsküdarın iskelesi sahilinden başlayarak çarşı boyunu tâkiben iskele meydanındaki Sultan Ahmed-i Salis Çeşmesi, Horhor Çeşmesi, Yenicamii şerif önünde Gülnûş Sultan Çeşme ve Sebili, Karadavudpaşa Camiişerifi kurbunda Mehmedağa Çeşmesi; Yeniçeşme önünde yol ikiye ayrılarak biri sağdan Ahmediye Camiişerifi Kabristanı önündeki çeşme, kütüphane ve İmaret Kapusu önündeki çeşme ve sebil, İskenderbaba Dergâhı dibindeki çeşme, Menzilhâne Yokuşundaki Tavaşi Hasanağa Çeşmesi; bir yol dahi solu takiben Tabutçulariçi Kızlarağası Çeşmesi, Dutlukahve önündeki çeşme; bu yol Katırcılar sokağından çıkılarak İnadiyede diğeriyle birleşir; iki kabristan arasından Karacaahmedsultan Türbesi ittisalindeki çeşme ve sebil, camiişerif karşısındaki çeşme, Miskinler Çeşmesi, karşısındaki sebil, hayrat kuyu, Saraçlar Çeşmesi, İbrahimağa çeşmesi, ilânı Meşrutiyete değin civarında iki kahvehâne bir bakkal dükkânı ve binek arabaları bulunup şimdi kâh akar kâh kuru, vatanından mehcur bir garip gibi boynu bükük metrûk bir vaziyette bulunan meşhur Ayrılık Çeşmesi, Söğütlü Çeşme, namazgâhında Hürriyetin ilânına kadar bir kahveciyi barındıran Ömerefendi Çeşmesi, İhlâmurluda Zühtüpaşa Çeşmesi, Selâmi Çeşmesi gibi...”.
Anadolu Demiryollarının döşenmesi eski Bağdad yolunu tarihe mal etmiştir; şurası da unutulmamalıdır ki, Anadoluya demiryolu döşeşen şirketin adı da “Anadolu - Bağdad Demiryolu Şirketi” idi. Irak’ın elimizden çıkması ise Bağdad yolunu hâtıra ve hafızalardan tamamen silmiş, yalnız, 1934 Belediye Şehir Rehberinde, Büyükşehrin en uzun yollarından biri Bağdad Caddesi adını almıştır. Kısmen eski yolun güzergânını takib eden Bağdad Caddesi, Kadıköyünden Bostancıya kadar devam eder. Büyükşehrin en işlek damarlarından biridir. Kadıköy - İç Erenköy, Kadıköy - Bostancı, Kadıköy -Y akacık, Kadıköy - Maltepe ve Pendik otobüsleri ve Kadıköy - Bostancı tramvayı bu caddeden geçerler.
Adı geçen rehbere göre Bağdad Caddesi (29 numaralı pafta), Söğütlü Çeşme civarında Kurbağalıdere beton köprüsü ile Kayış Dağı yolunun kavşağından bir üç yol ağzı yaparak başlar. Zühtüpaşa Camii önünde Tahtaköprü Caddesi ile bir çatal kavşak yapar ki, eskiden bu çatal üzerinde Kızıltoprak polis karakolu vardı. Kadıköyünden gelen tramvay yolu, bu nokdada Tahtaköprü Caddesinden Bağdad Caddesine geçer ve Bostancıya kadar Bağdad Caddesi üzerinde devam eder. (30 numaralı pafta). Bağdad Caddesinin geçtiği meşhur semtler şunlardır: Kızıltoprak, Kalamış, Çiftehavuzlar, Göztepe, Caddebostanı (30 numaralı pafta), Erenköy, Suadiye, Bostancı (31 numaralı pafta). Caddenin, Göztepede Mustafamazhar Sokağı kavşağından Bostancıya kadar olan büyük kısmı asfalttır. İki yanı, bilhassa son 15 - 20 yıl içinde fevkalâde imar edilmiş ve edilmekte olup içlerinde hakikaten güzel, sanat eseri diyebileceğimiz yeni köşkler, ikişer üçer katlı apartmanımsı binalarla bezenmiştir. Cadde güzergâhı, bu şehir kütüğünde yukarıda adı geçen semtler kayd ve tespit edilirken ayrıca tarif ve tasvir olunacaktır (1951).
İstanbul Ansiklopedisinin kıymetli dostu ve İstanbulun Kadıköy tarafı Kadastrosu üzerinde salâhiyetli kaleme sahib Hasan Kocaman Bağdad Caddesinin son durumu üzerine 1 Şubat 1960 tarihinde bize şu güzel yazıyı vermiştir:
“Kadıköy semtinin en uzun yollarından biri olan Bağdad Caddesi 1934 yılında yapılan isimlendirmeye göre Kurbağalıdere üzerindeki beton köprüden başlıyarak Kadıköy - Kartal arasında hudut teşkil eden Bostancı Çamaşırcı Deresinin denize döküldüğü yere yakın kısmındaki taşköprüde nihayet bulur. Bu iki köprü arasında kalan Bağdad Caddesinin uzunluğu (6+610) kilometredir.
Bağdad Caddesi Kurbağalıdere köpsünden itibaren sağda Fenerbahçe Stadını ve solda da Papas Bahçesini bırakarak biraz ileride nefsi Kadıköyü Bağdad Caddesine bağlayan Tahtaköprü Caddesi ile birleşir. Burada Bağdad Caddesi, bu cadde güzergâhının en meskûn bölgesini teşkil eden Kızıltoprak çarşısından geçer ve Fenerbahçeye giden tramvay yolunun ayrıldığı Fener - Kalamış Caddesini sağda bırakarak hafif bir kıvrıntı ile Bostancı istikametinde devam eder. Feneryolu istasyonundan Fener Bahçeye giden demiryolu (1+780) kilometrede Bağdad Caddesini keser. Deniz tarafından Hacımehmedefendi Sokağı ve kara tarafından da Mustafamazharbey Sokaklarının Bağdad Caddesine kavuştukları noktaya kadar cadde paket taşı döşeli olup tramvay hatları da yolun ortasındadır.
Bu sokakları geçtikten sonra asfalt kısım başlar ve ana yol ortada kalır ve tramvay caddenin her iki tarafında gider. Tramvay yolunun bu şekilde devamı Bostancıda Çatalçeşme durağına kadar sürer.
1934 yılı basılmış olan Şehir Rehberinde Bağdad Caddesinin geçtiği bölge Kızıltoprak olarak gösterilmiş ise de gerek nüfus ve gerekse tapu kuyudatına göre Bağdad Caddesinin deniz tarafını Zühtüpaşa ve kara tarafını da Tuğlacıbaşı mahalleleri teşkil eder. Bu suretle Bağdad Caddesi başlangıçtan itibaren (2+500) kilometrede bulunan kara tarafından Tepegöz Sokağı ile deniz tarafından gelen Hazırcevap Sokaklarının Cadde ile birleştikleri noktaya kadar adı geçen iki mahalle arasında hudut olur.
Bağdad Caddesinin, Kurbağalıdereden itibaren Zühtüpaşa Mahallesinden gelen Kördere, Tahtaköprü Caddesi, Rüşdiye Sokağı, Itrîdede Sokağı Fener - Kalamış Caddesi, Tevfikpaşa Sokağı, Feneryolu İstasyon Çıkmazı, Feneryolu Hatboyu, Hacımehmedefendi ve Hazırcevap Sokağı ve Tuğlacıbaşı Mahallesinden gelen Kayışdağı Caddesi (Ziverbey Yokuşu), Papas çıkmazı, Ömerefendi Sokağı, Zühtüpaşaçeşmesi Sokağı, Hasanâmir Sokağı, Gazimuhtarpaşa Sokağı, Mustafamazharbey Sokağı, Güzel Sokak ve ve nihayet Tuğlacıbaşı ve Göztepe Mahallelerini, ayıran Tepegöz Sokağı ile kavuşakları vardır. Bağdad Caddesi (2+500) kilometrede Göztepe Mahallesi hudutları içine girer, burada caddenin her iki tarafı da Göztepe Mahallesidir.
Deniz tarafından Caddebostanı plâj yolu ve kara tarafından Ömerpaşa Sokağı (halk arasında Santral Sokağı) Göztepe, Erenköy Mahalle lerini birbirinden ayırır. Bağdad Caddesinin bu sokaklara kadar uzunluğu (3+510) kilometredir. Göztepe mahallesi hudutları içinde Tütüncümehmetefendi Sokağı (Halk arasında Göztepe İstasyon Caddesi) her iki taraftan ve ayrıca deniz tarafından gelen Sarıyol, kara tarafından gelen Tanzimat Sokağının da Bağdat Caddesi ile kavşakları vardır.
Caddebostanı Plâj Yolu ve Ömerpaşa Sokaklarını geçtikten sonra Erenköy Mahallesine giren Bağdad Caddesi Köseleci Sokağı ve kara tarafından da Noter Sokağı ile kesiştiği noktaya kadar bu mahalleyi ikiye böler.
Bostancıya doğru gidildiğine göre deniz tarafından Caddebostanı İskele Sokağı ve Erenköy tren istasyonundan denize kadar uzanan Ethemefendi Sokağı ile kara tarafından yalnız Şerafettin ve Kantarcı Sokakları Erenköyün iç kısmını Bağdad Caddesine bağlar.
(4+490) kilometrede Saudiye Mahallesine giren Bağdad Caddesi (5+295) kilometreye kadar bu mahallenin içinden geçer. Burada deniz tarafından Tan ve kara tarafından Bostancıdere Sokaklarını geçtikten sonra, Kadıköyün Kartal hududunda son mahallesi olan Bostancı hudutarı içine girer. Suadiye hudutları içinde Bağdad Caddesi deniz tarafından Köseleci, Noter Suadiye Karakol, Küçükağa Mücahid, Gülşen, Suadiye vapur iskelesi, Suadiye plâj yolu, Koruparkı ve Tan Sokakları, kara tarafından da, Noter, Suadiye Karakol, Mücahid ve Küçükağa sokaklarından başka Akın ve Ayşe Çavuş ve Bostancı Suadiye arasında hudut teşkil eden Bostancıdere Sokakları ile kavşakları vardır.
Çatalçeşmeden Bostancı Çamaşırderesi köprüsüne kadar olan kısmı Bağdad Caddesinin en dar yeridir. Caddesinin Bostancı Mahallesi içindeki kısmında denizden bu caddeye ulaşan Turap, Taşlıçeşme, Tüccar, Kasadar ve Sucukçumusa ve Köy Yolu ile son tramvay durak mahallini ve Bağdad Caddesini İskeleye bağlıyan Bostancı İskele Sokağı bulunur. Bağdad Caddesi Bostancıya yaklaştığı yerde cadde tren hattı ile birleşmiş bir durumda olup kara tarafından Bostancıdere Sokağı ile Taşlıçeşme Sokağından başka sokaklar yoktur. Bağdad Caddesi, ortasında Bostancı Polis karakolunun bulunduğu daire şeklindeki son tramvay dönüm noktası ve duraktan 20 metre kadar ileride bulunan Bostancı Çamaşırcıderesinde nihayet bulur. Bu noktada Bağdad Caddesinin uzunluğu (6+610) kilometredir.
Kurbağlıdereden Bostancıya kadar Bağdad Caddesi üzerindeki kapı numaraları sağda 550 ve solda 423 e çıkar.
Birinci Cihan harbinden sonraki senelerde Bağdad Caddesi güzergâhının en meskûn kısımları Kurbağalıdere ile Feneryolu arasında kalan Kızıltoprakta bulunuyordu. Bugün caddenin her iki tarafında göze dokunur boş arsa kalmamış gibidir. Yalnız Çifte Havuzlar Tramvay durağı ile Göztepe tramvay durağı arasında deniz tarafında (136.5) ve kara tarafında da (20) dönümlük iki parça boş arazi geçen asırda Kurbağalıdere Sultan Murad Çiftliği adı ile anılan büyük çiftliğin Göztepeden Çifte Havuzlara doğru uzanan kısımlarından olup sonraları muhtelif kanunlar gereğince Maliye Hazinesine intikal etmiş ve bundan bir müddet önce de bir kanunu mahsusla Belediyeye devrerilmiş yerlerdir. Belediye bu yerlerde ne şekilde bir tasarrufta bulunacağını henüz tespit etmemiş olduğundan yolun iki tarafındaki arazi olduğu gibi durmaktadır.
Bu satırların yazıldığı tarihte Bağdad Caddesinde geniş bir imar faaliyeti vardı. Selâmi Çeşmeden Suadiyeye kadar kısmında Cadde Trafiğe kapanmış ve tramvay hattı sökülmüş bulunuyordu. 1958 yılında başlayan imar işi Göztepe ve Şaşkınbakkaldaki yüksek kısımların indiriamesi ve yolun bir seviyeye getirilmesi işi 1960 yılında da devam ediyordu. İmar faaliyeti son bulduktan sonra imar bahsinde, Bağdad Caddesinin aldığı son şekil de yazılacaktır (Hasan Kocaman)”.
Eski Bağdad Yolu Pendikden sonra tamamen yokolmağa mahkûm metrûktür. Pendik Deresinin üzerinden, son derecede harap, yarısı taş yarısı tahta köpaüden geçerek İstanbul Vilâyeti hududundan çıkar.
Tema
Yer
Emeği Geçen
Tür
Ansiklopedi sayfası
Paylaş
X
FB
Bağlantılar
→ Kullanım Şartları
→ Geri Bildirim
İstanbul Ansiklopedisi kayıtlarıyla ilgili önerilerinizi istanbul.ansiklopedisi@saltonline.org adresine gönderebilirsiniz.
TÜM KAYIT
Kod
IAM040126
Tema
Yer
Tür
Ansiklopedi sayfası
Biçim
Baskı
Dil
Türkçe
Haklar
Açık erişim
Hak Sahibi
Kadir Has Üniversitesi
Tanım
Cilt 4, sayfalar 1811-1813
Tema
Yer
Emeği Geçen
Tür
Ansiklopedi sayfası
Paylaş
X
FB
Bağlantılar
→ Kullanım Şartları
→ Geri Bildirim
İstanbul Ansiklopedisi kayıtlarıyla ilgili önerilerinizi istanbul.ansiklopedisi@saltonline.org adresine gönderebilirsiniz.