Ermeni kaynaklarında Bardizbanyan (Bahçıvanyan) ve bilhassa Kevork Amira Papazyan namı maruf geçen asrın meşhur sarraflarından ve seçkin devlet ricalinden. Annesi tarafından sarraflar kethüdası Tarpiyan Mardiros Amiranın torunu ve Kumkapu Surp Astvadzadzin kilisesi hayırhahlarından Papazoğlu Cevahirci Haçatur Ağanın (ölümü 1848) oğludur. Papazyan soyadını, kendi ifadesine göre, Eğinli keşiş Haçaur’dan almıştır ki bu şahsın da pederinin büyükbabası olması kuvvetle muhtemeldir. Zira mezkûr rahibin, Keçecizade İzzet Molla’nın (1750 - 1830) hatıratında, pederi Konya mevlevilerinden Mustafa Efendi (doğumu 1720) ile birlikte İstanbul’a gelmiş olduğu kayıtlıdır. Kevork Efendi, vasiyetnamesindeki kayda göre 1807 yılı Haziran ayında İstanbulda doğmuştur. Aynı kaynağa göre, onbir sene kadar mektepte ermenice ve türkçe okumuştur. Otobiyografisinde ise 12 yaşında kuyumculukla meşgul olduğu kayıtlıdır. Bundan sonra bir müddet tülbentçilikle iştigal etmiştir. 17 yaşında iken pederinin Çuhacı hanındaki odasında cevahircilik yapmağa başlamış ve elde ettiği bir miktar sermaye ile Hacıyan Parseh Ağa ile ortak olarak Edirneli sarraflarla poliçacılık yapmıştır. Bilâhare, Sebuhoğlu Hacıyan Mıkırdıç Ağanın (1796 - 1856) odasının direktörlüğünü ifa etmiştir. 1829 da Kumkapudaki Ermeni Mektebine nazır t...

Ermeni kaynaklarında Bardizbanyan (Bahçıvanyan) ve bilhassa Kevork Amira Papazyan namı maruf geçen asrın meşhur sarraflarından ve seçkin devlet ricalinden. Annesi tarafından sarraflar kethüdası Tarpiyan Mardiros Amiranın torunu ve Kumkapu Surp Astvadzadzin kilisesi hayırhahlarından Papazoğlu Cevahirci Haçatur Ağanın (ölümü 1848) oğludur. Papazyan soyadını, kendi ifadesine göre, Eğinli keşiş Haçaur’dan almıştır ki bu şahsın da pederinin büyükbabası olması kuvvetle muhtemeldir. Zira mezkûr rahibin, Keçecizade İzzet Molla’nın (1750 - 1830) hatıratında, pederi Konya mevlevilerinden Mustafa Efendi (doğumu 1720) ile birlikte İstanbul’a gelmiş olduğu kayıtlıdır. Kevork Efendi, vasiyetnamesindeki kayda göre 1807 yılı Haziran ayında İstanbulda doğmuştur. Aynı kaynağa göre, onbir sene kadar mektepte ermenice ve türkçe okumuştur. Otobiyografisinde ise 12 yaşında kuyumculukla meşgul olduğu kayıtlıdır. Bundan sonra bir müddet tülbentçilikle iştigal etmiştir. 17 yaşında iken pederinin Çuhacı hanındaki odasında cevahircilik yapmağa başlamış ve elde ettiği bir miktar sermaye ile Hacıyan Parseh Ağa ile ortak olarak Edirneli sarraflarla poliçacılık yapmıştır. Bilâhare, Sebuhoğlu Hacıyan Mıkırdıç Ağanın (1796 - 1856) odasının direktörlüğünü ifa etmiştir. 1829 da Kumkapudaki Ermeni Mektebine nazır tayin olunmuştur. 1834 de Edirneli Bağçıvanoğlu Avedis Ağa (1804 - 1904) ile, uzun müddet devam eden bir şirket kurmuştur; Bağcıvanoğlu soyadı da bu şahıstan kendisine intikal etmiştir. Bu şirket Hazine Müdürlüğü ile ilgisi olan işlerle meşgul olmuştur. Aynı yıl, sarraflar esnafının ikinci sınıfına yükselmiştir. Mezkûr tarihte, Darphanei Âmirede, Nizam Mahkemesine İradei Seniye ile âza tayin edilmiştir. Müteakiben, Hazinece taahhüdleri kabul olunarak sarraflar esnafının birinci sınıfına terfi etmiştir. Fakat bir müddet sonra, sarraflar esnafının lâğvı ile büyük zararlara maruz kalmıştır. 1837 de Usdik Hatun isminde Hasköylü bir kızla evlenmiştir. 1839 da, bütün Rumeli varidatını Hazineye teslim aden Rumeli Kumpanyasına direktör tayin olmuştur. 1841 de, yangın mülâhazasiyle ve kendi şahsî masrafı ile, hükûmetten müsaade alarak Yeni Kapuda Kumsal Sokağından Bostana gitmek için kaleden yeni bir kapı açtırmıştır ki “İçeri Yeni Kapı” olsa gerektir. 1842 de, Yeni Kapu Ermeni Kilisesinin inşaat müsaadesini almış ve maddî cihetten yardımda bulunmuştur. 1843 de, Kumkapu Surp Astvadzadzin kilisesine mütevelli tayin olmuştur. Aynı yıl, Yedikule Ermeni Hastahanesinin kapanmış olan mumhanesini 40.000 kuruş sermâye koyarak yeniden ihya etmiştir. 1851 de İradei aliye ile Maliye Hazinesinde Tahsilât Meclisine âza tayin olmuştur. 1853 de Maliye Muhasebat Komisyonuna âzâ seçilmiştir. 1856 da Şirketi Hayriyenin teşekkülüne iştirâk etmiş ve vasiyetnamesine göre onyedi sene, otobiyografisine göre ise onüç sene İdare Meclisi âzalığında bulunmuştur. 1859 da, yeni hazırlanan Ermeni cemaatının Nizamnamesini tetkik eden heyete dahil olmuştur. 1860 sıralarında, Yedikule Ermeni Hastahanesine ve Üsküdar’ın Selâmsız semtinde bulunan Patrik Nalyan’ın (1701-1764) su vakfına mütevelli seçilmiştir. 1861 de de Sarraflar Kethüdası olmuştur; ayni tarihde kendisine mütemayizi sâni rütbesi tevcih edilmiştir. 1863 de Kumkapudaki Surp Harutyun kilisesine 50.000 kuruş vasiyet etmiş ve bir kısmını da ödemiştir. Mezkûr kilisenin bahçesinde kabrini de hazırlatmış ve kimse mâni olmasın diye Saray’dan da “buyuruldu” temin etmiştir. 1865 de, ihsanı Şâhane ile ulâ rütbesiyle taltif edilmiştir. 1866 da, Maliye Hazinesinde Divanı Muhasebat âzası tayin olunmuştur. Aynı yıl, şahsî dostu Midhat Paşanın himayesinde, Emniyet Sandığının kuruluşunu tahakkuk ettiren başlıca şahsiyet olmuş ve biraderleri Mıkırdiç ve Ohannes Efendi Papazyanlara kefalette bulunarak, birincisini müdür ve ikincisini de sandık emini tayin etmiştir. Sermaye koyanlar meyanında da, Midhat Paşa (50 altun) ve paşa ve Viyana Sefiri olan Sadullah Bey’den (20 altun, sonra on altunla Kevork Efendi gelmektedir. 1867 yılı Haziran-Temmuz aylarında Abdülâziz’in Avrupa seyahatinde Sultana refakat edenler meyanında bulunmuştur. Bu sıralarda, Sadırâzam Fuad ve Âli Paşalarla diğer Devlet ricalini, Yenikapu’daki yalısında bir pazar akşamı yemeğe dâvet etmiştir. Yerli ve Avrupalı musikişinasların iştirakiyle büyük resmî kabul olmuş ve sokaklar donatılmıştır. Bir müddet sonra da, Sadırâzam Midhat Paşa’ya ve yirmiden fazla diğer vükelâya, Üsküdarda, Tophanelioğlundaki köşkünde yine bir Pazar akşamı ziyafet vermiştir. Yeniden büyük şenlikler olmuş ve misafirleri gece saat beşe kadar köşkte kalmışlardır. 9 Ocak 1877 de, Midhat Paşa’nın Ermeni Patrikhânesini ziyaretinde, Kevork Efendi de dâvetliler ve nutuk irad edenler arasında bulunmuştur. Aynı sene, Yenikapıda, Ermeniler arasında tedrisatı inkişaf ettirmek gayesi ile kurulan bir heyetin başlıca şahsiyeti olmuştur. Midhat Paşa’nın sukutundan sonra saadetlû Papazyan Kevork Efendinin de yıldızı sönmüş ve ölümüne kadar gölgede kalmıştır. Son yıllarda hafızasını kısmen kaybetmiştir. İrtihali 25 Haziran 1885 de vuku bulmuş ve Yenikapı, kale dışı Surp Arutyun Kilisesinin bahçesinde hazırlamış olduğu kabre defnolunmuştur. Otobiyografisine göre, iki defa Patrikhane idare meclisine, iki defa da cismanî ve umumî meclislerine âzâ seçilmiştir. Fuad Paşanın da teveccühünü kazanmıştır. Tarihçi A. Mırmıryan’a göre Amiraların soncusudur. İşbu makalede başlıca kaynaklarımız, Kevork Efendinin ermenice muhtasar otobiyografisi ve Türkçe vasiyetnamesi olmuştur. Mezkûr vesikalar, son defa, müşarünileyhin torununun oğlu müteveffa Dr. Arto Mezburyan’ın (1879-1957) nezdinde bulunmakta idi. Kevork M. Pamukciyan Bağçıvanoğlu Kevork Bey (Resim: Nezih)