Bu satırların yazıldığı sırada (1951), Eminönünden nefsi Sirkeciye varınca Sirkeci rıhtımı diye anılan rıhtım yapılmadan önce, Bağçekapusu iskelesi, İstanbul limanının en işlek bir kayık ve yelkenli gemi iskelesiydi. Elimizde maalesef bir resim vesikası bulunmaktadır; fakat, Büyükşehrin denizden yapılmış eski tablolarını ve gravürlerini görmüş olanlar, tarih kaynaklarımızı da zevkli ve alıcı gözle okumuşlar ise, Bağçekapusu iskelesinin harikulâde pitoresk bir manzarasını tahayyül edebilirler; öyleysine ki, burada, ayak takımının, baldırı çıplak ve tabanı yarık tabakasından şehri şehîrin en üstün servetini temsil eden tüccarlarına varınca bir hayat didinmesi bütün gürültüsü ile hâkimdir. İstanbul piyasasının mihenk taşı olan Bağçekapusu iskelesiyle civar iskelelerde, asırlar boyunca İstanbul argosu konuşulmuştur. Yeniçeriliğin son yıllarında, ki bu asker ocağı bir haşarat yatağı haline gelmiş, kayıkçı, manavcı, hammal gibi bekâr uşakları yeniçeri yazılıp envai habaseti irtikâb eder olmuşlardı; bu boydan insanların kesafet ile yaşadığı Bağçekapusu iskelesi ve civarı da türlü fuhuş ve rezaletin sokaklara taştığı bir semt olmuştu. İskele civarında, sur ile deniz arasında bir sıra kayıkhaneler, kahvehaneler, kahvehane ve kayıkhanelerin üstünde de bekâr odaları bulunmakta idi. Erbabı n...

Bu satırların yazıldığı sırada (1951), Eminönünden nefsi Sirkeciye varınca Sirkeci rıhtımı diye anılan rıhtım yapılmadan önce, Bağçekapusu iskelesi, İstanbul limanının en işlek bir kayık ve yelkenli gemi iskelesiydi. Elimizde maalesef bir resim vesikası bulunmaktadır; fakat, Büyükşehrin denizden yapılmış eski tablolarını ve gravürlerini görmüş olanlar, tarih kaynaklarımızı da zevkli ve alıcı gözle okumuşlar ise, Bağçekapusu iskelesinin harikulâde pitoresk bir manzarasını tahayyül edebilirler; öyleysine ki, burada, ayak takımının, baldırı çıplak ve tabanı yarık tabakasından şehri şehîrin en üstün servetini temsil eden tüccarlarına varınca bir hayat didinmesi bütün gürültüsü ile hâkimdir. İstanbul piyasasının mihenk taşı olan Bağçekapusu iskelesiyle civar iskelelerde, asırlar boyunca İstanbul argosu konuşulmuştur. Yeniçeriliğin son yıllarında, ki bu asker ocağı bir haşarat yatağı haline gelmiş, kayıkçı, manavcı, hammal gibi bekâr uşakları yeniçeri yazılıp envai habaseti irtikâb eder olmuşlardı; bu boydan insanların kesafet ile yaşadığı Bağçekapusu iskelesi ve civarı da türlü fuhuş ve rezaletin sokaklara taştığı bir semt olmuştu. İskele civarında, sur ile deniz arasında bir sıra kayıkhaneler, kahvehaneler, kahvehane ve kayıkhanelerin üstünde de bekâr odaları bulunmakta idi. Erbabı namustan kadınlar şöyle dursun, dört kaşlı delikanlıların bile geçemediği, giremediği bu yerler sık sık kanlı vakalara, şenî tecavüzlere sahne olurdu. Şehrin de en pis semtlerinden birisi idi. Sokaklar müzahrafat ile dolu, ahşap barakalar, bekâr odaları ise mütaaffin bir pislik meşheri halinde idi. Halk, Bağçekapusunun başlıca sokağına İstanbullu zarafetinin zevkiyle “Melek girmez sokağı” adını vermişti. Bağçekapusunun devlet eliyle ilk temizliği Hicrî 1227 (M. 1812) yılında yapılmıştır. Bu yıl içinde İstanbulda bir veba salgını oldu ve hastalık süratle yayılarak korkunç bir afet halini aldı (B. : 1227 Veba Salgını). Hastalığın başlıca kaynağının başta Bağçekapusu iskelesi gelmek üzere bekâr uşaklarının yaşadığı yerler olduğu nazarı dikkate alınarak bir gün ânî ve kat’î bir emirle buralardaki kayıkhaneler ve bekâr odaları temellerine varınca yıktırıldı. Şânîzade Ataullah Efendi, meşhur tarihinde şu şayanı dikkat tafsilâtı veriyor: “Vebanın şiddetine fisku zina sebep olduğundan eşkıya mecmaı olan bekâr odalarının yıkılıp kaldırılmasına karar verildi; Şevvalin 18 inci cumartesi günü kaymakam paşa, mimar ağayı ve ocaklıdan bir mikdar zabitan ve nefer ve pek çok amele alarak Bağçekupusuna geldi, bizzat nezaret ederek mimar ağa amelesiyle Melek girmez sokağında ve kayıkhaneler üzerlerindeki odaların cümlesini birkaç saatte yıktılar. Kaptan paşa da Galata ve Kasımpaşa tarafındaki kalyoncu ve kalafatçı erazili odalarını yıktı. Kârgir hanlarda olan odalar boşaltılıp mühürlendi. O esnada gerek İstanbul ve gerek Galatada yıkılan, boşaltılan odaların bâzılarında vebadan henüz ölmüş kimseler bulundu, kendi komşularına sokaklarda yıkattırılıp kaldırtıldı. Odalardan, kimi yeni ölmüş, kimi hasta birkaç da fâhişe çıkarıldı”. İkinci Mahmud, fuhuş ve rezalet yuvası bekâr odaları yıkılan Melekgirmez Sokağında bir camii şerif yaptırılmasını emretti ve bu cemie pek mânalı olarak “Hidayet Camii” adı verildi. Şurasını da ehemmiyetle kaydetmelidir ki, Bahçekapusunun bu çirkin manzarası, yeniçeri ocağının lâğvı arifelerine, yani Üçüncü Selim ve Dördüncü Mustafa zamanlarına İkinci Mahmudun ilk saltanat yıllarına rastlar. Haliç surları tamamen deniz kenarında değildi. Sahil ile sur arasında şerit halinde bir arazi uzanmakta idi ki, burada iskeleler, kayıkhaneler, kahvehaneler, bâzı ticarethaneler ve depolar bulunmakta idi. Daha evvelki devirlerde, surun dışında İstanbulun bekâr uşağı hayatı hâkim olmakla beraber, Bağçekapusunda sur içinde kibar ve rical konakları ve namuslu ailelerin iskân ettiği sokaklarg örülür (B. : Hidâyet Camii; Bağçekapusu Yangınları).