Büyükşehir İstanbulun günlük hayatı içinde ve panorama manzaralarından ev ve fabrika bacaları olarak iki çeşidi hatırlanır. Bilhassa eski ahşap İstanbulda dehşetâver hâtıralar bırakmış olan yangınların büyük bir kısmı temizlenmesi ihmal edilmiş ev bacalarındaki kurumların tutuşması ile çıkmıştır. İstanbul sokaklarının ayak esnafı arasında baca süpürücüler kadîmden beri mevcud olduğu halde İstanbul halkı herneden ise evlerinin bacasını süpürtüp temizletmekte daima ihmalkâr olmuştur. İstanbul Belediyesinin mesken bacalarını temizletme işini şehir halkına her sene bir vazife olarak tahmil etmesi, ihmal edenlere karşı da cezai müeyyideler koyması ve bu işi dikkatle takip etmesi gerekir, hattâ Belediye Temizlik İşleri Müdürlüğüne bağlı müstakil baca temizleme ekipleri teşkil ederek kış ağzında mesken bacalarını kendi ekip ve vasıtaları ile temizleterek mesken sahip veya müstecirlerinden bacaların irtifa ve cesametine göre tanzim edilecek bir tarifeye göre muayyen bir ücret alması gerekir (B. : Yangınlar). Eski ahşap İstanbulun yangın âfetlerinden sonra halk ağzında “yangın yeri” denilen hüzün verici felâket sahasında ilk göze batan, yanarak çökmüş, yok olmuş binalardan artakalmış bazı tuğla veya taş duvarlarla bu duvarlar içindeki bacalar olmuştur; İstanbulun yangın yerlerinin resimle...

Büyükşehir İstanbulun günlük hayatı içinde ve panorama manzaralarından ev ve fabrika bacaları olarak iki çeşidi hatırlanır. Bilhassa eski ahşap İstanbulda dehşetâver hâtıralar bırakmış olan yangınların büyük bir kısmı temizlenmesi ihmal edilmiş ev bacalarındaki kurumların tutuşması ile çıkmıştır. İstanbul sokaklarının ayak esnafı arasında baca süpürücüler kadîmden beri mevcud olduğu halde İstanbul halkı herneden ise evlerinin bacasını süpürtüp temizletmekte daima ihmalkâr olmuştur. İstanbul Belediyesinin mesken bacalarını temizletme işini şehir halkına her sene bir vazife olarak tahmil etmesi, ihmal edenlere karşı da cezai müeyyideler koyması ve bu işi dikkatle takip etmesi gerekir, hattâ Belediye Temizlik İşleri Müdürlüğüne bağlı müstakil baca temizleme ekipleri teşkil ederek kış ağzında mesken bacalarını kendi ekip ve vasıtaları ile temizleterek mesken sahip veya müstecirlerinden bacaların irtifa ve cesametine göre tanzim edilecek bir tarifeye göre muayyen bir ücret alması gerekir (B. : Yangınlar). Eski ahşap İstanbulun yangın âfetlerinden sonra halk ağzında “yangın yeri” denilen hüzün verici felâket sahasında ilk göze batan, yanarak çökmüş, yok olmuş binalardan artakalmış bazı tuğla veya taş duvarlarla bu duvarlar içindeki bacalar olmuştur; İstanbulun yangın yerlerinin resimlerini yapmış olan yabancı ressamlar bu kasvetengîz bacaları göstermeği asla ihmal etmemişlerdir. Bina bacaları arasında Metro Hanının bacası bilhassa şayanı dikkattir. Limandan veya İstanbul tarafından Galata ve Beyoğlu sırtına doğru bakıldığında ekseriya kesif ve kapkara bir duman saçan bu baca, Büyükşehrin bu panorama parçasının âdeta alâmeti fârikası olmuş gibidir. Saçtıkları dumanlarla İstanbulun mermerden görünen silûetinin üzerinde, Kartal ile Pendik arasındaki Yunus Çimento Fabrikası ile Bakırköy Çimento Fabrikasının bacaları da göze çarpar. Biri batıda biri doğuda, bu beyaz ve kesif dumanlar, büyük İstanbulun ayni zamanda bir fabrikalar şehri olduğunun iki mümessili halindedir. Ömrünün son ve uzun kısmı Büyükadada geçmiş olan müverrih Ahmed Refik Bey merhum bize mâsum küçük zevklerinden bahsederken : “Sabahları ada sahilinden Anadolu yakasını temaşaya doyamazdım. Yunus’daki çimento fabrikası yapıldıktan sonra o doyulmaz güzel manzara fabrika bacalarının gece ve gündüz durmadan saçtığı dumanla kayboldu. yok oldu” diye derd yanmıştı. İstanbulun günlük hayatında köprü iskelelerine yanaşmış liman vapurlarının bacalarını da hatırlamak lâzımdır. Ekseriya vapur iskeleye bağlı iken ateşçiler ocakları fayrab ederler, vapur bacalarından kolon kolon savrulan dumanlar köprünün üstünü yalar, kurumlar köprüden geçen İstanbul halkının üstünü başını berbad eder, hele yazın köprüden beyaz esvapla geçmek bir İstanbullu için hayli zordur denilse yeridir. Liman vapurları bacalarından savrulan dumanlarda yabancı ressamlar için İstanbulun hususiyetlerinden bilinmiş, bunu bilhassa tesbit eden resimleri çizmeyi ihmal etmemişlerdir. Yangın yerinde bacalar (Resim: C. Biseo, 1874) İstanbul Limanında vapur bacaları dumanı (Resim: C. Biseo, 1874)