HÛRİYE (Çapkın) – Geçen asır sonlarında 1880 ile 1890 arasında İstanbul konaklarının nâzenin yosma hanımlarının sahhâkelik yolunda gönül eğlencesi olmuş aslı Tırnava çingenelerinden bir çengi kız ; Vücud yapısı ve eli ayak dökümü oğlan kalıbında gayetle hünerli bir rakkase idi. 1876 Bulgaristan bozgununuda muhacir olarak geldiğinde Ayvansaray'da meşhur Loncanın kolbaşılarından Gülizar'ın dikkatini çekmiş, işini çok iyi bilen o yaman kadın, Hûriye'nin ileride altın yumurtlayacak bir piliç olduğunu görmüş, kızı derhal yanına alarak o yolda terbiye etmiş ve kibar harem âlemine önce seçkin bir rakkase olarak tanıtmıştır. Hakikatte de seçkin bir çengi idi; hele bir Lâz oyunu vardı, kara don, kara mintan giyerek ve başında kara puşu, iri kıyım yalın ayakları ile kayıkçı kıyafetinde ve “Kabak” denilen iptidaî bir sazın refakatinde vahşî edâlar, çalımlarla bir horon oynardı ki zeberdest bir yalı uşağından asla ayırd edilmez ve kibar hanımlarca seyrine doyum olmazdı. Fakat erkek yapılı kıbti kızı o kibar hanımları meydan oyunlarından ziyade mahremâne aşkbazlıkları ile teshir etmişti. Bilhassa tâze ve ateşli dulların ve kocaları tarafından ihmal edilen nâzeninlerin baş tâcı olmuştu. Sokağa yalnız çıkmaz, gideceği yere daimâ meneceri, kılavuzu ablası Gülizar'la beraber giderdi; yeşil ferâce...

HÛRİYE (Çapkın) – Geçen asır sonlarında 1880 ile 1890 arasında İstanbul konaklarının nâzenin yosma hanımlarının sahhâkelik yolunda gönül eğlencesi olmuş aslı Tırnava çingenelerinden bir çengi kız ; Vücud yapısı ve eli ayak dökümü oğlan kalıbında gayetle hünerli bir rakkase idi. 1876 Bulgaristan bozgununuda muhacir olarak geldiğinde Ayvansaray'da meşhur Loncanın kolbaşılarından Gülizar'ın dikkatini çekmiş, işini çok iyi bilen o yaman kadın, Hûriye'nin ileride altın yumurtlayacak bir piliç olduğunu görmüş, kızı derhal yanına alarak o yolda terbiye etmiş ve kibar harem âlemine önce seçkin bir rakkase olarak tanıtmıştır. Hakikatte de seçkin bir çengi idi; hele bir Lâz oyunu vardı, kara don, kara mintan giyerek ve başında kara puşu, iri kıyım yalın ayakları ile kayıkçı kıyafetinde ve “Kabak” denilen iptidaî bir sazın refakatinde vahşî edâlar, çalımlarla bir horon oynardı ki zeberdest bir yalı uşağından asla ayırd edilmez ve kibar hanımlarca seyrine doyum olmazdı. Fakat erkek yapılı kıbti kızı o kibar hanımları meydan oyunlarından ziyade mahremâne aşkbazlıkları ile teshir etmişti. Bilhassa tâze ve ateşli dulların ve kocaları tarafından ihmal edilen nâzeninlerin baş tâcı olmuştu. Sokağa yalnız çıkmaz, gideceği yere daimâ meneceri, kılavuzu ablası Gülizar'la beraber giderdi; yeşil ferâce giyer, gayet kalın tülbentden bir molla kızı yaşmağı tutunurdu, etrafına bakınmaz, görenler : “İşte efendim ırz ehli kadın budur...” derlerdi. Fakat gittiği yerde ferâcesini atmakla kalmayıp hemen erkek kılığına girerdi, erkek olunca da kişizâde kâtib olmazdı, çok çok sonraları hanım ağzından söylenmişdir : “Mâni oluyor hâlimi takrîre hicâbım” şarkısında kastedilen arabacı, kayıkçı, bahçıvan, tulumbacı bir göğsü açık, baldırı çıplak fetâ uşak, hanım oynaşı cilâsın olurdu. Üç dört yıl gibi kısa bir zaman içinde küçük bir çekmeceyi mücevherle ve bir çömlekciği de altın ile doldurmuşdu. Fakat tuttuğu yol tehlikeliydi; çok değil, elli sene evvel yaşamış olsaydı âkıbeti, adı tarihimize geçmiş Bâbıâli çengisi Sadberk'in sonuna benzeyebilirdi. Sadberk'in adı Loncada unutulmamıştı, onun içindir ki, gece yatısı misafirliğine giderlerken Gülizar Abla, Hûriye'nin kazâ belâ bekçisi de olur idi. Nihayet Mısırlı bir prenses tarafından has bendeleri arasına alındı ve Mısır'a götürüldü. Tophâne kâtiplerinden Üsküdarlı halk şâiri Âşık Râzi, Çapkın lâkabı ile anılan Hûriye'nin Mısır'a gitmesi üzerine hezel yollu şu manzûmeyi yazmıştır: Hûriyemin gıcırlıdır sakızı Eski haspa Natır Zehrânın kızı Hûriyem gül goncasıdır çalıda Tutamazsın evde konak yalıda Hûriyemin fingir fingir gözleri Tulumbacı ağzı tatlı sözleri Hûriyemin ya kaşları kaşları Hançer gibi çatık durur başları Hûriyemin sırma saçak kâkülü Kaşlarına boydan boya dökülü Hûriyemin bir ağzı var bir ağzı Dudakları Tavşancılın kirazı Yâ efendim Hûriyemde yanaklar Yutkunuyor gören tüysüz yamaklar Hûriyemin koynundaki tomurcuk Damla mercan oğlan memesi boncuk Hûriyemin takunyası meşeden Tıkır tıkır sesi gelir köşeden Savruldukça Hûriyemin eteği Utandırır urum tavşan köçeği Hûriyemin çakırpençe elleri İmrendirir tâze fidan berberi Hûriyemin gümüş gülle topuğu Özendirir bıçkın oğlan kopuğu Hûriyemin iri kıyım ayağı Kayıkcıyı kıskandırır bayağı Hûriyemin bir nazı bir nazı Tâlimine kalkar dellâk palazı Hûriyemin onbeş on altı yaşı Çift otuzluk hanımlardır oynaşı Hûriyemin kara donu mintanı Arattırmaz yalın uşak fettanı Hûriyemin ol dâvûdî âvâzı Basdırmışdır bunca fetâ şehbazı Raksa çıksa topuk vursa Hûriyem Mat olur bin nevcivan bıçkın şiyem Hûriyemi sattılar bin altına Mısırlının çıkdı gönül tahtına Kıbti Şâhım kız oğlan kız Hûriye Çekdi gitti ol diyâra hû diye