HELVAHÂNE OCAĞI , HELVAHÂNELİ – Osmanlı pâdişahlarının İstanbulda dâimi ikaamet yeri olan Topkapusu Sarayının dış hizmet ocaklarından biri. Tayyarzâde Atâ Bey (B.: Atâ Bey,Tayyarzâde,Cild 3,sayfa 1181) kendi adına nisbetle de anılan Enderun Tarihinde şunları yazıyor :“ Burada tatlılara dâir yiyeek ve içecek pişirilir,kaynatılır.Bu ocağın efrâdından istîdadlılar Helvacıbaşılığa,Hoşabcıbaşılığa yükselirler,ve sarayda aldıkları manpârelerle(Ücretler,gündeliklerle,o para hayatları boyunca kesilmeden) çırağ olurlar.Bu ocakda senede bir defa ilk baharda büyük kazanlarla nâne,dârifülfül,havlican,gül ve gelincik mâcunları kaynar ve pâdişahın nefsi için olanlar Başlala Yerine gönderilir (B.:Başlala ,cild 4,sayfa 2194);bir kısmı hareme,kızlarağasına,silâhdarağaya,çuhadarağaya ve enderun sâir muteber ağalarına ,enderun koğuşlarının zâbitlerine,mâbeyincilerle müezzinbaşı,kahvecibaşı,tüfenkcibaşı,berberbaşılara,başlalanın kendisine,hekimbaşıya,mutfakeminine,müneccimbaşıya,şehreminine,darbhâne nazırınca,kapuağasına,Eskisarayağasına,ve ordaki ileri gelenlere,Galatasarayıağasına ve ve sâir muteber kişilere gönderilir.Helvahâneliler de kendi hisselerine düşeni evlerindeki analarına babalarına gnöderirler.Mâcunların pişirildiği geceye helvahâneliler ağzında Ot Gecesi denilir.helvahânelilere,Bostan...

HELVAHÂNE OCAĞI , HELVAHÂNELİ – Osmanlı pâdişahlarının İstanbulda dâimi ikaamet yeri olan Topkapusu Sarayının dış hizmet ocaklarından biri. Tayyarzâde Atâ Bey (B.: Atâ Bey,Tayyarzâde,Cild 3,sayfa 1181) kendi adına nisbetle de anılan Enderun Tarihinde şunları yazıyor :“ Burada tatlılara dâir yiyeek ve içecek pişirilir,kaynatılır.Bu ocağın efrâdından istîdadlılar Helvacıbaşılığa,Hoşabcıbaşılığa yükselirler,ve sarayda aldıkları manpârelerle(Ücretler,gündeliklerle,o para hayatları boyunca kesilmeden) çırağ olurlar.Bu ocakda senede bir defa ilk baharda büyük kazanlarla nâne,dârifülfül,havlican,gül ve gelincik mâcunları kaynar ve pâdişahın nefsi için olanlar Başlala Yerine gönderilir (B.:Başlala ,cild 4,sayfa 2194);bir kısmı hareme,kızlarağasına,silâhdarağaya,çuhadarağaya ve enderun sâir muteber ağalarına ,enderun koğuşlarının zâbitlerine,mâbeyincilerle müezzinbaşı,kahvecibaşı,tüfenkcibaşı,berberbaşılara,başlalanın kendisine,hekimbaşıya,mutfakeminine,müneccimbaşıya,şehreminine,darbhâne nazırınca,kapuağasına,Eskisarayağasına,ve ordaki ileri gelenlere,Galatasarayıağasına ve ve sâir muteber kişilere gönderilir.Helvahâneliler de kendi hisselerine düşeni evlerindeki analarına babalarına gnöderirler.Mâcunların pişirildiği geceye helvahâneliler ağzında Ot Gecesi denilir.helvahânelilere,Bostancıbaşı Ağa tarafından karagözcüler,hokkabazlar ve bir incesaz takımı yollanır.Helvahâneliler boş zamanlarında bir yevmiye veya aylıkla enderun ağalarının hizmetlerinde de bulunurlar ,(özel uşaklıklarını yaparlar);gencliğinde bu ocakda bulunmuş ve sonra en yüksek mevkilere kadar çıkmış kimseler vardır,sadırâzam Köprülü Mehmed Paşa,sadırâzam Boşnak Süleyman Paşa gibi..”. Üçüncü Sultan Selim zamanında sarayın dış hizmet ocaklarında gencler hakkında yazılmış “Ravzatül Hûban” isimli eserde iki helvahâneli genc şöyle kaydedilmişdir : “ Helvahâneden Taşköprülü Yâkub ki mürâhik eşbeh civan ve destede el ense ider pehlivan ve kaş göz nakşi ile alhak serveri hûban balaban olub Göksu kasrında huzur göreşinde pırpıtını kisbete tahvilde efendimizin emri ile gülyağı ile yağlamışlardır..;Helvahâneli Mengenli Eyyub ki zâhirde kınalı kuzu civelek ammâ cevherde bebrü pelenk âteşpâre olup matbahı âmireda yalun ayaklarında nâlin ile tıkır tıkır levendâne reftar ider iken cümle Mengenli aşcı güruhu hemşehrinin şîrâzei aklı çözülüp yek âvaz nârayi heyheye yol verirler..”. Helvacıbaşı – Sarayda Helvahâne Ocağının âmirinin unvânı. Onyedinci Yüzyıl ortalarında Üveys Ağa adında bir helvacıbaşının adı bir saray entrikasına karışmışder.14 ramazan 1061(31 ağustos 1651) bir perşenbe günü devrin çocuk pâdişahı Dördüncü Sultan Mehmedin büyük anası torununun iftarda içeceği şerbete konmak üzere Helvacıbaşı Üveys Ağaya müdhiş bir zehir yolladı,Üveys Ağa cinâyete âlet olmadı,zehiri dökerek imhâ etti,ertesi cuma sabahı da Ayasofyada sabah namazı kılma bahânesiyle saraydan çıkıp kaçdı.16/17 ramazan Cumartesi/Pazar gecesi Kösem Sultan saraydaki dâiresinde idam edildi.Pâdişahı ölümden kurtarmış ve Kösemin gazabına uğramamak için saraydan kaçmış olan Üveys Ağa yine maydana çıkmadı,memleketine de dönmemişdi,tamamen kayıplara karışmışdı.