Maddeler
İstanbul Ansiklopedisi'nin A harfinden Z harfine tüm maddelerini bir arada inceleyin.
Ciltler
1944 ile 1973 yılları arasında A harfinden G harfine kadar yayımlanmış olan ciltlere göz atın.
Arşiv
Reşad Ekrem Koçu'nun, G ve Z harfleri arasındaki maddelerle ilgili çalışmalarını keşfedin.
Keşfet
Temalar veya belge türlerine göre arama yapın; ilk kez erişime açılan arşiv belgeleri arasında gezinin.
İsmail (Berber Poyraz) maddesi
İSMAİL (Berber Poyraz) – 1926 da,yeniçeri ocağının kanlı bir şehir muhârebesiile kaldırıldığı yıl,hem güzelliği ve hem de yeniçeri taslakcılığından gelen bıçkınlağı ile İstanbulun şöhretlerinden olmuş bie delikanla ;ellinci orta kolluğu yangın sandığı uşaklarından,son yeniçeri tulumbacılarından.
Devrin kalender halk şâiri Çardak kolluğu çorbacısı Galatalı Hüseyin Ağa tarafından(B.:Hüseyin Ağa,Galatalı,cild,sayfa) şehrengiz yollu bir destan ile övülmüşdür ;44 kıt'alık destanın birkaç kıt'asını alıyoruz
Gel bre derbeder uykudan ayıl
Turalı altını tıraş ol bayıl
Bir berber civanı nam verdi bu yıl
Adıyla sanıyla Poyraz Ismayıl
Paçalar sıvalı ayakda nalın
Ham gümüş bacaklar ayaklar yalın
Bıçkın edâsıyla ey fetâ salın
Ey şûhi şehlevend tannaz Ismayıl
Kınalı parmaklar bir koçan sünbül
Topuğa reşk ider vallah gonca gül
Nalının sesidir dükkânda bülbül
Reftâr ider iken palazIsmayıl
Belinde futası tavus kuyruğu
Elinde aynası berber buyruğu
Cümle kalenderan kulu uyruğu
Şâhi hûban oldu bu yaz Ismayıl
Külâhında yazma Kandilli işi
Oyası biberle karanfil dişi
Pek yaraşır kaş üstüne eğişi
Tulumbacı civan şehbaz Ismayıl
Samur kaşlar olmuş alın yazısı
Hüsün berâtının yalın yazısı
Şekerin pekmezin balın yazısı
Benzeri binde bir pek az Ismayıl
Alnı akıtmalı sırma kâküllü
Ensesi bir tutam samur...
⇓ Devamını okuyunuz...
İSMAİL (Berber Poyraz) – 1926 da,yeniçeri ocağının kanlı bir şehir muhârebesiile kaldırıldığı yıl,hem güzelliği ve hem de yeniçeri taslakcılığından gelen bıçkınlağı ile İstanbulun şöhretlerinden olmuş bie delikanla ;ellinci orta kolluğu yangın sandığı uşaklarından,son yeniçeri tulumbacılarından.
Devrin kalender halk şâiri Çardak kolluğu çorbacısı Galatalı Hüseyin Ağa tarafından(B.:Hüseyin Ağa,Galatalı,cild,sayfa) şehrengiz yollu bir destan ile övülmüşdür ;44 kıt'alık destanın birkaç kıt'asını alıyoruz
Gel bre derbeder uykudan ayıl
Turalı altını tıraş ol bayıl
Bir berber civanı nam verdi bu yıl
Adıyla sanıyla Poyraz Ismayıl
Paçalar sıvalı ayakda nalın
Ham gümüş bacaklar ayaklar yalın
Bıçkın edâsıyla ey fetâ salın
Ey şûhi şehlevend tannaz Ismayıl
Kınalı parmaklar bir koçan sünbül
Topuğa reşk ider vallah gonca gül
Nalının sesidir dükkânda bülbül
Reftâr ider iken palazIsmayıl
Belinde futası tavus kuyruğu
Elinde aynası berber buyruğu
Cümle kalenderan kulu uyruğu
Şâhi hûban oldu bu yaz Ismayıl
Külâhında yazma Kandilli işi
Oyası biberle karanfil dişi
Pek yaraşır kaş üstüne eğişi
Tulumbacı civan şehbaz Ismayıl
Samur kaşlar olmuş alın yazısı
Hüsün berâtının yalın yazısı
Şekerin pekmezin balın yazısı
Benzeri binde bir pek az Ismayıl
Alnı akıtmalı sırma kâküllü
Ensesi bir tutam samur püsküllü
Şakağı çiçekli sünbüllü güllü
Tulumbacı kopuk haylaz Ismayıl
Karagümrükdedir var gör ol dükkân
Sanma kim vaslını eyler râyegân
Müşteri bey ağa cümle zâdegân
Ahûyi vahşîdir pür naz Ismayıl
Kara Tahsin Ağa germiş kanadı
Tahsinin cihânı tutmuşdur adı
Yan bakanın billâh olur cellâdı
Omuzu baltalı dilbaz Ismayıl
Belî baltalıdır şâhin nişanlı
Ellinin yoldaşı ol delikanlı
Ayağı koşarlı başı dumanlı
İder âteş içre pervaz Ismayıl
Her yeniçeri ortasının “Nişan” denilen bir alâmeti fârikası vardı,yeniçeriler ortalarının nişanlarını kollarına,baâzularına,baldırlarına,ellerinin üstlerine,çıplak vücudlarında neresi hoşlarına giderse oraya dövme ile nakşettirirlerdi (B.: Davme : Cild 9,sayfa 4733),Ellinci Ortanın nişanı da bir şâhin kuşu resmi idi; İsmailin de baldırında,bâzusunsa dövme ile o resmin bulunmuş olması muahakkakdır,fakat aşağıda kaudedildiği gibi Poyraz İsmail her ne sebebden ise vücuduna ortasının nişanını dövdürmemişdir,belki bir çevre balta taşımışdır (B.:Balta,cild 4,sayfa 2067) ;Kara Tahsin Ağa gibi yeniçeri zorbaları himâyeleri altına aldıkları civeleklerine,yosma nigârlarına,bir köşesine ortalarının nişanı işlenmiş bir çevre,bir yelpâze,veyâ her hangi bir hediye verirlerdi,ona da balta denilirdi.Baltalı bir delikanlıya,bir yosmaya,aynı yolda benlik dâvâsı güdenler bile,kanlı bir dövüşü göze almadan,laf atmak değil,hattâ bakamazlardı.Destanından,Berber Poyraz İsmailin omuzunda,kuşağında öyle bir Çevre-Balta taşıdığı anlaşılıyor.
Güzel delikanlıya Benli Behiye adında Tırnava çingenelerinden bir çengi kız gönül vermiş.Yeniçeri Ocağının kaldırıldığı kanlı günde İsmaili kaçırıp saklamak için Aksarayda Yeni Odalar denilen kışlaya koşmuş.Nemrud ateşi hâlinde yanmakda olan kışlaya aşk cinneti ile dalmış ve kendisini mâşuku oğlanın uğrunde fedâ etmişdir.Bu vak'a da Galatalı Hüseyin Ağanın destan macmuasında,bu destanın kenarını ayrıca kaydedilmişdir (B.: Behiye,Tırnavalı Benli,cild 5,sayfa 2384).
Vak'ayı Hayriyede İstanbuldaki bütün yeniçerilerin pâdişaha karşı silâh çekmedikleri bugün bir tarih hakikatidir.Büyük kısmı ihtilâl başlar başlamaz,şehrin kale kapuları henüz kendi ellerinde iken şehir dışına kaçmışlardır.
O müdhiş günün erken saatlerinde,Poyraz İsmail de zorba hâmisi Kara Tahsinin elinden,ve on iki yıl Kasımpaşada Kulaksız Hamamında dellâk olub gizlenmeye muvaffak olmuşdur.Bu da aydın olarak gösterir ki 1826 da 16-17 yaşlarında bulunan güzel delikanlının vücudunda dövme ile yenişeri nişanı yokdur.
Çengi Behiyenin feci âkibetini gözü ile gören Taşkasablı Tulumbacı Haydar da İsmail gibi kaçıp saklanmış ve vak'ayı tâkib eden amansız yeniçeri kırımından kellesini kurtarmışdır.Bundan ötürüdür ki Tırnavalı Benli Behiyenin mâcerâsı,İstanbulda tulumbacı Haydar meydanaçıkdıkdan sonra,yâni on oniki yıl sonra ancak yayılabilmişdir.O zaman da Benli Behiyenin ağzından,Poyraz İsmail vak'ada öldürülmüş gibi şu türkü düzülmüşdür.Şekli ve bâzı sözleri Onyedinci Yüzyılda söylenmiş meşhur bir Edirne türküsünden alınmışdır :
Poyraz İsmailim yoldaşım aman
Arar bulamam da arar bulamam
Dört yanım ateşdir ateşle duman
Kimseye soramam aman soramam
Şişhâne tüfengi çakdım almadı
Çakdım almadı da çakdım almadı
Semender de olsam tâkat kalmadı
Kalmadı da ateşe tâkat kalmadı
Sultan Mahmud senin yazık sânına
Poyraz İsmailin girdin kanına
Okuyanın başına felâket getirecek olan bu türkünün zamanında çok gizli tutulduğu muhakkakdır.
Tema
Kişi
Emeği Geçen
Tür
Belge
Paylaş
X
FB
Bağlantılar
→ Kullanım Şartları
→ Geri Bildirim
İstanbul Ansiklopedisi kayıtlarıyla ilgili önerilerinizi istanbul.ansiklopedisi@saltonline.org adresine gönderebilirsiniz.
TÜM KAYIT
Madde Başlığı
Kod
I15A006
Tema
Kişi
Konular
İsmail (Berber Poyraz), Ismail (Barber Poyraz), Berber Poyraz İsmail, Barber Poyraz Ismail, Yeniçeri Ocağı, Janissary Corps, Tulumbacı, Firefighter, Hüseyin Ağa (Çardak Kolluğu Çorbacısı Galatalı), Çardak Kolluğu Galatalı Çorbacı Hüseyin Ağa, Şehrengiz, Destan, Epic, Kara Tahsin Ağa, Karagümrük, Benli Behiye, Aksaray, Vak‘a-i Hayriyye, Kasımpaşa, Kulaksız Hamamı, Kulaksız Hammam, Kulaksız Bathhouse, Çengi Behiye, Tırnavalı Benli Behiye, Taşkasaplı Tulumbacı Haydar, Poyraz İsmail
Tür
Belge
Biçim
Daktilo yazısı, El yazısı
Dil
Türkçe
Haklar
Açık erişim
Hak Sahibi
Kadir Has Üniversitesi
Tanım
İstanbul Ansiklopedisi İsmail-İsmail Bey bölümü için yazılmış metin
Not
Kâğıt üzerine daktilo. Baskı notları tükenmez kalemle yazılmıştır. İlk destanı içeren kâğıtlar belgenin üzerine yapıştırılmıştır.
Bakınız Notu
Hüseyin Ağa (Galatalı); Devme, cild 9, sayfa 4733; Balta, cild 4, sayfa 2067; Behiye (Tırnavalı Benli), cild 5, sayfa 2384
Provenans
İstanbul Ansiklopedisi Arşivi, Kadir Has Üniversitesi ve Salt iş birliğiyle erişime açılmıştır.
Tema
Kişi
Emeği Geçen
Tür
Belge
Paylaş
X
FB
Bağlantılar
→ Kullanım Şartları
→ Geri Bildirim
İstanbul Ansiklopedisi kayıtlarıyla ilgili önerilerinizi istanbul.ansiklopedisi@saltonline.org adresine gönderebilirsiniz.