Entries
Examine all the Istanbul Encyclopedia entries from A to Z.
Volumes
Browse A to G volumes published between 1944 and 1973.
Archive
Discover Reşad Ekrem Koçu's works for the entries between letters G and Z.
Discover
Search by subjects or document types; browse through archival docs that are open access for the first time.
Yâkub (Avlonyalı Benli) article
Yâkub (Avlonyalı Benli) - XVII. asrın ilk yarısında Dördüncü Sultan Murad zamanında genc ve erkek güzeli bir yeniçeri neferi; devrin pâdişâhı ile bir mâcerâsı, isimsiz ve yazarı mechul el yazması bir mecmuada şöylece nakledilmişdir. Sultan Murad'ın meşrep ve mizacına uygun, hakikatden ziyade hayâl mahsulü hikâye çeşnisindedir. Tütünü, kahveyi, içkiyi yasak eden, yatsıdan sonra sokağa adam çıkartmayan, geceleri evlerde ışık yakdırtmayan, bu yasakları dinlemeyenleri hemen cellâda veren, kendisi ise esnaftan, kibardan, yeniçeri, sipâhi oğlanı taze mahbub uşaklar ve şehbaz ve şehlevend gençlerle içki meclisleri kurup zevkü sefasında pervâsız olan bu kanlı hükümdar, bir gün debdil dolaşırken Üsküdardan bir dolmuş kayığa biner ve kayıkta, yirmi bir, yirmi iki yaşlarında, karanfil bıyıklı, güzellikte âfeti devran tığ gibi bir yeniçeri yol arkadaşı olur:
Çakır elâ gözler mestâne mahmur
Humret üzre teni saçları samur
Etvâru endâne dörtbaşı mâmur
Eski Odalarda acemi Yâkub
Arnavud hâkinden Avlonyalıdır
Tatludur söyle kim çiçek balıdır
Ocaklı çalımı pek aynalıdır
Gaayet ile bıçkın civelek mahbub
Yeniçeri neferi dilbaz, lâübali meşreb, gayet serbest tavırlı, başında keçe külâha dolanmış perişan dülbend, sîne uryan, baldır bacak çıplak, ayaklar yalın, bir zeberdest pırpırıdır; Pâdişah için...
⇓ Read more...
Yâkub (Avlonyalı Benli) - XVII. asrın ilk yarısında Dördüncü Sultan Murad zamanında genc ve erkek güzeli bir yeniçeri neferi; devrin pâdişâhı ile bir mâcerâsı, isimsiz ve yazarı mechul el yazması bir mecmuada şöylece nakledilmişdir. Sultan Murad'ın meşrep ve mizacına uygun, hakikatden ziyade hayâl mahsulü hikâye çeşnisindedir. Tütünü, kahveyi, içkiyi yasak eden, yatsıdan sonra sokağa adam çıkartmayan, geceleri evlerde ışık yakdırtmayan, bu yasakları dinlemeyenleri hemen cellâda veren, kendisi ise esnaftan, kibardan, yeniçeri, sipâhi oğlanı taze mahbub uşaklar ve şehbaz ve şehlevend gençlerle içki meclisleri kurup zevkü sefasında pervâsız olan bu kanlı hükümdar, bir gün debdil dolaşırken Üsküdardan bir dolmuş kayığa biner ve kayıkta, yirmi bir, yirmi iki yaşlarında, karanfil bıyıklı, güzellikte âfeti devran tığ gibi bir yeniçeri yol arkadaşı olur:
Çakır elâ gözler mestâne mahmur
Humret üzre teni saçları samur
Etvâru endâne dörtbaşı mâmur
Eski Odalarda acemi Yâkub
Arnavud hâkinden Avlonyalıdır
Tatludur söyle kim çiçek balıdır
Ocaklı çalımı pek aynalıdır
Gaayet ile bıçkın civelek mahbub
Yeniçeri neferi dilbaz, lâübali meşreb, gayet serbest tavırlı, başında keçe külâha dolanmış perişan dülbend, sîne uryan, baldır bacak çıplak, ayaklar yalın, bir zeberdest pırpırıdır; Pâdişah içinden: "Tamam, has bendemiz olacak bir dilâver fetâdır!" der. Fakat kayık iskeleden açıldıktan az sonra genç yeniçeri kuşağından bir kısa çubuk ile tütün kesesi çıkarıp çubuğun lülesini doldurur ve pâdişah ile konuşurlar:
- Sen Sultan Murad'dan korkmaz mısın?
- Kormasına korkarım ama, bu dumandan dahi geçemem
- Ya Pâdişah görse ona ne cevap verirsin?
- Mübârek ayaklarına düşerim, o da benim gibi tâze yiğite kıymaz, kuşca cânımı bağışlar...
Sultan Murad nişanını(?) gösterir ve Pâdişah olduğunu bildirir, pırpırı yeniçeri de ayağa düşüp af diler. Pâdişah da:
- Ben de seni af ettim, hem dahî kendime nedîm eyledim, bundan böyle benim hizmetimde olursun, der.
Kayık, Bağçekapusu iskelesine geldiğinde Sultan Murad gencin bileğine yapışıp:
-Seninle bile çıkalım... der.
Sultan Murad, pehlivan yapılı, pençeli genç adamdır. Karaya beraber çıkarlar, fakat o anda genç yeniçerinin yüreğine bir korku düşer, şöyle bir çırpınınca kolunu Sultan Murad'ın pençesinden kurtarır, üstelik kendisini yakalamak isteyen Hünkârın göğsüne, iri kıyım yalın ayağı ile müthiş bir tekme indirir, yere yuvarlar. Etraftan, bre tutun, bre vurun, sesleri yükselir, fakat hançerini çeken delikanlı ortalığı yarar geçer, kaçıp gözden kaybolur. Avlonyalı Benli Yakub adındaki bu yeniçeriyi Sultan Murad günlerce dellâllar bağırtarak aratır, af ettiğini, canına hatâ gelmeyeceğini ilân ettirir, fakat Benli Yakub, korkusundan meydana çıkmaz. Vaktâ ki Sultan Murad ölür, Sultan İbrahim'in devri başlar, bu Benli Yakub, Sultan Murad'ın has bendesi ve gözdesi Bezigânoğlu Mustafa Paşanın sarayından çıkar. Meğer doğruca gitmiş ve o müsâhib Paşaya sığınmış, Paşa da bir mecliste Pâdişahın ağzını aramış, Sultan Murad:
- Amanım canındadır, başın vurdurtmam, amma Abaza Paşa şu kadar yeniçerinin ayaklarına katır nalı çakdırmışdı, o şakînin göğsüme depme atan ayağını da ben nallatırım!.. der.
Gaddar Pâdişahın, merhameti ile meşhur has nedîmi, efendisinin bu niyetini değiştiremeyeceğini anlayınca Benli Yâkubu sahibi olduğu bir bostana gönderip bağçıvan kılığına sokar, saklar.
Bu vak'anın bir benzerini o devirde İstanbulda İngiltere sefâreti müsteşarı olarak bulunmuş Sir Ricault da naklediyor, şu fark ile ki ingiliz yazarı, Sultan Muradın göğsüne depme vurub kaçan, ve dellarla af edildiğini ilân edildiği halde meydana çıkmayan delikanlının bir sipâhi olduğunu söylüyor; bu bakımdan anonim mecmuada nakledilen yukarıdaki vak'anın bir hakikata dayandığını da kaydedilebilir.
Muzaffer Esen
Theme
Person
Contributor
Type
Clipping, Document
Share
X
FB
Links
→ Rights Statement
→ Feedback
Please send your feedback regarding Istanbul Encyclopedia records to istanbul.ansiklopedisi@saltonline.org.
TÜM KAYIT
Article Title
Creator
Muzaffer Esen
Identifier
Y3B002
Theme
Person
Subject
Type
Clipping, Document
Format
Print, Handwriting
Language
Turkish, Ottoman Turkish
Rights
Open access
Rights Holder
Kadir Has University
Description
Text written for the Yak chapter of Istanbul Encyclopedia
Note
Clipping is glued to paper on which article title is written with pen.
Provenance
Istanbul Encyclopedia Archive has been opened to access in cooperation with Kadir Has University and Salt.
Theme
Person
Contributor
Type
Clipping, Document
Share
X
FB
Links
→ Rights Statement
→ Feedback
Please send your feedback regarding Istanbul Encyclopedia records to istanbul.ansiklopedisi@saltonline.org.