Maddeler
İstanbul Ansiklopedisi'nin A harfinden Z harfine tüm maddelerini bir arada inceleyin.
Ciltler
1944 ile 1973 yılları arasında A harfinden G harfine kadar yayımlanmış olan ciltlere göz atın.
Arşiv
Reşad Ekrem Koçu'nun, G ve Z harfleri arasındaki maddelerle ilgili çalışmalarını keşfedin.
Keşfet
Temalar veya belge türlerine göre arama yapın; ilk kez erişime açılan arşiv belgeleri arasında gezinin.
Yâkub (Avlonyalı Benli) maddesi
Yâkub (Avlonyalı Benli) - XVII. asrın ilk yarısında Dördüncü Sultan Murad zamanında genc ve erkek güzeli bir yeniçeri neferi; devrin pâdişâhı ile bir mâcerâsı, isimsiz ve yazarı mechul el yazması bir mecmuada şöylece nakledilmişdir. Sultan Murad'ın meşrep ve mizacına uygun, hakikatden ziyade hayâl mahsulü hikâye çeşnisindedir. Tütünü, kahveyi, içkiyi yasak eden, yatsıdan sonra sokağa adam çıkartmayan, geceleri evlerde ışık yakdırtmayan, bu yasakları dinlemeyenleri hemen cellâda veren, kendisi ise esnaftan, kibardan, yeniçeri, sipâhi oğlanı taze mahbub uşaklar ve şehbaz ve şehlevend gençlerle içki meclisleri kurup zevkü sefasında pervâsız olan bu kanlı hükümdar, bir gün debdil dolaşırken Üsküdardan bir dolmuş kayığa biner ve kayıkta, yirmi bir, yirmi iki yaşlarında, karanfil bıyıklı, güzellikte âfeti devran tığ gibi bir yeniçeri yol arkadaşı olur:
Çakır elâ gözler mestâne mahmur
Humret üzre teni saçları samur
Etvâru endâne dörtbaşı mâmur
Eski Odalarda acemi Yâkub
Arnavud hâkinden Avlonyalıdır
Tatludur söyle kim çiçek balıdır
Ocaklı çalımı pek aynalıdır
Gaayet ile bıçkın civelek mahbub
Yeniçeri neferi dilbaz, lâübali meşreb, gayet serbest tavırlı, başında keçe külâha dolanmış perişan dülbend, sîne uryan, baldır bacak çıplak, ayaklar yalın, bir zeberdest pırpırıdır; Pâdişah için...
⇓ Devamını okuyunuz...
Yâkub (Avlonyalı Benli) - XVII. asrın ilk yarısında Dördüncü Sultan Murad zamanında genc ve erkek güzeli bir yeniçeri neferi; devrin pâdişâhı ile bir mâcerâsı, isimsiz ve yazarı mechul el yazması bir mecmuada şöylece nakledilmişdir. Sultan Murad'ın meşrep ve mizacına uygun, hakikatden ziyade hayâl mahsulü hikâye çeşnisindedir. Tütünü, kahveyi, içkiyi yasak eden, yatsıdan sonra sokağa adam çıkartmayan, geceleri evlerde ışık yakdırtmayan, bu yasakları dinlemeyenleri hemen cellâda veren, kendisi ise esnaftan, kibardan, yeniçeri, sipâhi oğlanı taze mahbub uşaklar ve şehbaz ve şehlevend gençlerle içki meclisleri kurup zevkü sefasında pervâsız olan bu kanlı hükümdar, bir gün debdil dolaşırken Üsküdardan bir dolmuş kayığa biner ve kayıkta, yirmi bir, yirmi iki yaşlarında, karanfil bıyıklı, güzellikte âfeti devran tığ gibi bir yeniçeri yol arkadaşı olur:
Çakır elâ gözler mestâne mahmur
Humret üzre teni saçları samur
Etvâru endâne dörtbaşı mâmur
Eski Odalarda acemi Yâkub
Arnavud hâkinden Avlonyalıdır
Tatludur söyle kim çiçek balıdır
Ocaklı çalımı pek aynalıdır
Gaayet ile bıçkın civelek mahbub
Yeniçeri neferi dilbaz, lâübali meşreb, gayet serbest tavırlı, başında keçe külâha dolanmış perişan dülbend, sîne uryan, baldır bacak çıplak, ayaklar yalın, bir zeberdest pırpırıdır; Pâdişah içinden: "Tamam, has bendemiz olacak bir dilâver fetâdır!" der. Fakat kayık iskeleden açıldıktan az sonra genç yeniçeri kuşağından bir kısa çubuk ile tütün kesesi çıkarıp çubuğun lülesini doldurur ve pâdişah ile konuşurlar:
- Sen Sultan Murad'dan korkmaz mısın?
- Kormasına korkarım ama, bu dumandan dahi geçemem
- Ya Pâdişah görse ona ne cevap verirsin?
- Mübârek ayaklarına düşerim, o da benim gibi tâze yiğite kıymaz, kuşca cânımı bağışlar...
Sultan Murad nişanını(?) gösterir ve Pâdişah olduğunu bildirir, pırpırı yeniçeri de ayağa düşüp af diler. Pâdişah da:
- Ben de seni af ettim, hem dahî kendime nedîm eyledim, bundan böyle benim hizmetimde olursun, der.
Kayık, Bağçekapusu iskelesine geldiğinde Sultan Murad gencin bileğine yapışıp:
-Seninle bile çıkalım... der.
Sultan Murad, pehlivan yapılı, pençeli genç adamdır. Karaya beraber çıkarlar, fakat o anda genç yeniçerinin yüreğine bir korku düşer, şöyle bir çırpınınca kolunu Sultan Murad'ın pençesinden kurtarır, üstelik kendisini yakalamak isteyen Hünkârın göğsüne, iri kıyım yalın ayağı ile müthiş bir tekme indirir, yere yuvarlar. Etraftan, bre tutun, bre vurun, sesleri yükselir, fakat hançerini çeken delikanlı ortalığı yarar geçer, kaçıp gözden kaybolur. Avlonyalı Benli Yakub adındaki bu yeniçeriyi Sultan Murad günlerce dellâllar bağırtarak aratır, af ettiğini, canına hatâ gelmeyeceğini ilân ettirir, fakat Benli Yakub, korkusundan meydana çıkmaz. Vaktâ ki Sultan Murad ölür, Sultan İbrahim'in devri başlar, bu Benli Yakub, Sultan Murad'ın has bendesi ve gözdesi Bezigânoğlu Mustafa Paşanın sarayından çıkar. Meğer doğruca gitmiş ve o müsâhib Paşaya sığınmış, Paşa da bir mecliste Pâdişahın ağzını aramış, Sultan Murad:
- Amanım canındadır, başın vurdurtmam, amma Abaza Paşa şu kadar yeniçerinin ayaklarına katır nalı çakdırmışdı, o şakînin göğsüme depme atan ayağını da ben nallatırım!.. der.
Gaddar Pâdişahın, merhameti ile meşhur has nedîmi, efendisinin bu niyetini değiştiremeyeceğini anlayınca Benli Yâkubu sahibi olduğu bir bostana gönderip bağçıvan kılığına sokar, saklar.
Bu vak'anın bir benzerini o devirde İstanbulda İngiltere sefâreti müsteşarı olarak bulunmuş Sir Ricault da naklediyor, şu fark ile ki ingiliz yazarı, Sultan Muradın göğsüne depme vurub kaçan, ve dellarla af edildiğini ilân edildiği halde meydana çıkmayan delikanlının bir sipâhi olduğunu söylüyor; bu bakımdan anonim mecmuada nakledilen yukarıdaki vak'anın bir hakikata dayandığını da kaydedilebilir.
Muzaffer Esen
Tema
Kişi
Emeği Geçen
Tür
Kupür, Belge
Paylaş
X
FB
Bağlantılar
→ Kullanım Şartları
→ Geri Bildirim
İstanbul Ansiklopedisi kayıtlarıyla ilgili önerilerinizi istanbul.ansiklopedisi@saltonline.org adresine gönderebilirsiniz.
TÜM KAYIT
Madde Başlığı
Yazar/Üreten
Muzaffer Esen
Kod
Y3B002
Tema
Kişi
Konular
Tür
Kupür, Belge
Biçim
Baskı, El yazısı
Dil
Türkçe, Osmanlı Türkçesi
Haklar
Açık erişim
Hak Sahibi
Kadir Has Üniversitesi
Tanım
İstanbul Ansiklopedisi Yak bölümü için yazılmış metin
Not
Kupür, madde başlığının tükenmez kalemle yazıldığı bir kâğıda yapıştırılmıştır.
Provenans
İstanbul Ansiklopedisi Arşivi, Kadir Has Üniversitesi ve Salt iş birliğiyle erişime açılmıştır.
Tema
Kişi
Emeği Geçen
Tür
Kupür, Belge
Paylaş
X
FB
Bağlantılar
→ Kullanım Şartları
→ Geri Bildirim
İstanbul Ansiklopedisi kayıtlarıyla ilgili önerilerinizi istanbul.ansiklopedisi@saltonline.org adresine gönderebilirsiniz.