Fâtih civarında Çarşanba semtinin batısında, kendi adına nisbetle anılan semtde, 1934 Belediye Şehir Rehberine göre Karagümrük Nâhiyesinin Dervişali Mahallesinde Dırağman Caddesi üzerindedir (adı geçen rehberde pafta 7/108). Hadikatül Cevâmi şu mâlûmâtı veriyor: “Bânisi Tercüman Yunus Ağa önce mekteb binâ idüb sonra bu camie başlamış ve cami tamam olmadan vefât idüb mihrab duvarı önüne defnedilmiş, Camii birâderi Mustafa Ağa tamamlamışdır, kapusunun üstündeki tarihi budur : İzzü câh ile ki oldu Yunus Bey Tercümânı şehi cihan ârâ Yapdı bu mescidi şerîfi ol Kıluber avnü lûft âna Hüdâ Rûhi kudsi didi o dem târih “Dâri taatü menzili sulehâ” 947 (1540-1541) “Camii şerifin avlusunda üç kapusu olup merdivenli kapusunun dış yüzündeki iki beyitlik farsca tarih Şeyhülislam Ebüssuud Efendinindir : Yâ Rab çi münâsib in ki orâ (oorâ) Hürşîd bûd becâyi gülmîh Ridvan çü dîd in binâ rast “Yek der Bihişt” güft tarih 941 (1534-1535) (Hadikanın matbû nushasında her iki tarih manzûmesinin tarih rakamları 948 olarak yazılmışdır; baskıda mürettib hatâsı olduğunu zan ediyoruz; türkçe manzûmede metnin hiç bir yeri 947 yi 948 e çıkaracak bir “elif = 1” harfi kabul edemez. Farsca manzûmede de 941 rakamını 948 yapacak bir tamiye görmedik. Farsca tarihin camie başlandığında, türkçe tarihin de hayratın h...

Fâtih civarında Çarşanba semtinin batısında, kendi adına nisbetle anılan semtde, 1934 Belediye Şehir Rehberine göre Karagümrük Nâhiyesinin Dervişali Mahallesinde Dırağman Caddesi üzerindedir (adı geçen rehberde pafta 7/108). Hadikatül Cevâmi şu mâlûmâtı veriyor: “Bânisi Tercüman Yunus Ağa önce mekteb binâ idüb sonra bu camie başlamış ve cami tamam olmadan vefât idüb mihrab duvarı önüne defnedilmiş, Camii birâderi Mustafa Ağa tamamlamışdır, kapusunun üstündeki tarihi budur : İzzü câh ile ki oldu Yunus Bey Tercümânı şehi cihan ârâ Yapdı bu mescidi şerîfi ol Kıluber avnü lûft âna Hüdâ Rûhi kudsi didi o dem târih “Dâri taatü menzili sulehâ” 947 (1540-1541) “Camii şerifin avlusunda üç kapusu olup merdivenli kapusunun dış yüzündeki iki beyitlik farsca tarih Şeyhülislam Ebüssuud Efendinindir : Yâ Rab çi münâsib in ki orâ (oorâ) Hürşîd bûd becâyi gülmîh Ridvan çü dîd in binâ rast “Yek der Bihişt” güft tarih 941 (1534-1535) (Hadikanın matbû nushasında her iki tarih manzûmesinin tarih rakamları 948 olarak yazılmışdır; baskıda mürettib hatâsı olduğunu zan ediyoruz; türkçe manzûmede metnin hiç bir yeri 947 yi 948 e çıkaracak bir “elif = 1” harfi kabul edemez. Farsca manzûmede de 941 rakamını 948 yapacak bir tamiye görmedik. Farsca tarihin camie başlandığında, türkçe tarihin de hayratın hitâmında yazılmış olduğunu zan ediyoruz). Şehinşâhı cihan Sultan Ahmed Hânı Sâlis kim Hatâlardan emin ide vücûdun Hazreti Rahman Vücûhi hayra mâil hakka kaail busrevi kâmil Cihâne lütfi şâmil pâdişâhı merlanet unvan Görünce muhterik bu câmii ol dâveri âlem İdüb teşyîdine himmet binâsın eyledi ferman Aceb hayri cezile eyledi tevfik ani Allâh Ola makbul dergâhı Cenâbı İzidi Mennan Tamam oldukda târihin didi Sâhib duâ gûyi “Bu ra’na mâbedi Sultan Ahmed itti âbâdan” H.1142 (M 1729-1730) Merdivenli avlu kopusunun iç yüzünde Üçüncü Sultan Ahmedin yangından sonra camiin ihyâsı kitâbesi vardır ki Hadikatül Cevâmi bu kitâbeyi kaydetmemişdir; devrin şâirlerinden Sâhib tarafından yazılmış bu manzum târih kitâbesi de şudur : “Avlu kapusundaki merdivende çarşı boyu yola inildikde camiin karşısındaki köşede adı geçen Mustafa Ağa bir dârülkurâ yaptırmışdır. Bu camide cuma şeyhi (vâizi) olanlardan Nureddinzâde Şeyh Mustafa Muslahaddin Efendi camiin bitişiğindeki menzili satın alıp oraya bir zâviye (tekke) yapdırarak Dırağman Camiinin cuma şeyhlerine meşrûta olarak vakfetmişdir, kendisi hicrî 1004 (M.1595-1596) tarihinde vefât ederek Tercüman Yunus Beyin yanına defnedilmişdir (B.: Dırağman Tekkesi)” (Hadikatül Cevâmi, cild I.). Tahsin Öz, 1962 de neşredilmiş “İstanbul Camileri” isimli eserinde şunları yazıyor: “Bânisi Kanunu Sultan Süleyman devrinin tercümanlarından Yunus Ağa olup mâbed vefâtı üzerine kardeşi Mustafa Ağa tarafından 1541 (948) de tamamlanmışdır. Kare plânlı olup tek kubbelidir. Kapu kitâbesi Ebüssuud Efendi eseri olup farscadır. Mâbet 1729 da yandığından Ahmed III. ihyâ etmişdir. Mektebi vardır”. Zamanımızda Dırağman Camii kubbeli değildir, kiremitli ahşab çatı ile örtülüdür; Üstad Tahsin Öz, aynı hatâyı Defterdar Camiinde de yapmışdır; anlaşılıyor ki son eseri olan İstanbul Camileri yazarken, mevcud Camileri gidip görmemişdir. Dırağman Camii hakkında 9 eylül 1326 (22 eylül 1914) tarihli Sabah Gazetesinde şu yazı vardır: “Çarşanbada Dırağmanda Dırağman Yunus Camii mâili inhidam olup yıkdırıldı, enkaazı tecdîden inşâsına kadar arsasında kaldı”. Sabah Gazetesinin bu kaydına göre zamanımızdaki binâ 1914 den sonra yapılmışdır. Dırağman Camiin ilk yapısı, “Tezkiretül Bünyan”ın kaydına göre bir Mimar Sinan eseri idi. Hadikatül Cevamiin çarşı boyu olarak kaydettiği Dırağman Caddesinden gelindiğine göre Camii avlusuna yirmi ikişer basamaklı çifte taş merdivenle çıkılır. Cami, avlusunun sol tarafındadır. Kare plânlı kesme taşdan, ve son cemaat yeri ahşab olup üstü kiremitli ahşab çatı ile örtülmüşdür. Taş minârelidir. Ahşab son cemaat yerinin avluya bakan üç penceresi vardır. Son cemaat yerinin sağında ve solunda câmekânlı iki bölme vardır; sağ tarafdaki bölmenin yanında bir aralık görülür, bu aralıkda abdest almak için beş muslukla bir taş tekne vardır; minâre kapusu da buradadır. İbâdet sahnına girilince iki yanda iki maksûre vardır, üstdeki kadınlar mahfiline sağdaki maksûreden ahşab bir merdivenle çıkılır. Duvarlarında altlı üstlü ikişer pencere vardır, yanı cami 16 pencere ile aydınlatılmışdır. Ahşab minberi kafeslidir. Duvarları Cami ve mescidlerde buluna gelen levhalarla tezyin edilmişdir. Mihrab duvarında bir çalar saat, bir dolap-kitablık, mihrabın iki yanından birer büyük beşer küçük bakır şamdan bulunmaktadır. Camiin hazîresi mihrab duvarı ile sol duvar önüne rastlar; bânisinin kabri mihrab duvarı önünde bir servi ağacının altındadır. Hazirenin arkasında, sokak üzerinde köşede, kare plânlı ve kâgir, kubbeli bir tekke vardır (B.: Dırağman Tekkesi). Dırağman Camii Sokağı ile Tercüman Yunus Sokağı kavuşağında da tekkenin şeyh meşrûtası ahşab bir ev bulunmakda olup 1966 ekiminde mesken olarak kullanılmakda idi (ekim 1966). Hakkı GÖKTÜRK Dırağman Camii (Resim: Büyükerbil) Dırağman Camii (Plân - Kroki: Emin Onar)