“Farsca isim; kapu yeri, eşik, âsitâne, tekke” (Türk Lugatı). Bilhassa manzum eserlerde vezin ve kaafiye zorlaması ile “Dergeh” şeklinde de yazılır, söylenir. Divan edebiyatında, dinî edebiyatımızda “Allak kapusu, eğiği”, “Magfiret, af kapusu eşiği”, “(duânın, sığınmanın) kabul kapusu eşiği”, “Devlet kapusu eşiği”, “Ululuk kapusu eşiği” anlamlarında “Dergâhı Celâl”, “Dergâhı Magfiret”, “Dergâhı Kabul”, “Dergâhı Devlet”, “Dergâhı İclâl” gibi terkibler çok kullanılmışdır. Dilese kudreti İskender ile Çemşidi Dergehi devletü iclâline derban eyler (Cevrî)  Herkes irişür anda murâdına anınçün Dergâhları mel’cei erbâbı recâdır (Nedim)  Şeyh Efendi de Hicazdan geliyor Dergehi Hakka niyazdan geliyor (Süleyman Paşa)  Sığunup dergehi muhabbetine Kahve açdım Sinopun âfetine (Tevfik Karkan) Dergâh kelimesi “Tekke” karşılığı olarak bilhassa tarikat mensubları arasında, ve hemen dâimâ “Dergâhı Şerif” diye kullanılır. Dergâhı Âlî, Dergâhı Muallâ — İmparatorluk devrinde “Pâdişah Kapusu” anlamında ve “Pâdişah Sarayı, Sarayı Hümâyun” karşılığında kullanılmışdır. Bu ismin “Tekke” mânâsı ile ilgisi yokdur. Fakat, eski metinlere dikkat edilirse aydın olarak görülür, “Dergâhı Âlî” tâbiri doğrudan Sarayı Hümâyunu ifâde etmek için değil de, saraya mensûbiyeti anlatmak için kullanılmışdır. Mes...

“Farsca isim; kapu yeri, eşik, âsitâne, tekke” (Türk Lugatı). Bilhassa manzum eserlerde vezin ve kaafiye zorlaması ile “Dergeh” şeklinde de yazılır, söylenir. Divan edebiyatında, dinî edebiyatımızda “Allak kapusu, eğiği”, “Magfiret, af kapusu eşiği”, “(duânın, sığınmanın) kabul kapusu eşiği”, “Devlet kapusu eşiği”, “Ululuk kapusu eşiği” anlamlarında “Dergâhı Celâl”, “Dergâhı Magfiret”, “Dergâhı Kabul”, “Dergâhı Devlet”, “Dergâhı İclâl” gibi terkibler çok kullanılmışdır. Dilese kudreti İskender ile Çemşidi Dergehi devletü iclâline derban eyler (Cevrî)  Herkes irişür anda murâdına anınçün Dergâhları mel’cei erbâbı recâdır (Nedim)  Şeyh Efendi de Hicazdan geliyor Dergehi Hakka niyazdan geliyor (Süleyman Paşa)  Sığunup dergehi muhabbetine Kahve açdım Sinopun âfetine (Tevfik Karkan) Dergâh kelimesi “Tekke” karşılığı olarak bilhassa tarikat mensubları arasında, ve hemen dâimâ “Dergâhı Şerif” diye kullanılır. Dergâhı Âlî, Dergâhı Muallâ — İmparatorluk devrinde “Pâdişah Kapusu” anlamında ve “Pâdişah Sarayı, Sarayı Hümâyun” karşılığında kullanılmışdır. Bu ismin “Tekke” mânâsı ile ilgisi yokdur. Fakat, eski metinlere dikkat edilirse aydın olarak görülür, “Dergâhı Âlî” tâbiri doğrudan Sarayı Hümâyunu ifâde etmek için değil de, saraya mensûbiyeti anlatmak için kullanılmışdır. Meselâ: “Dergâhı Âlîye gitti..” denilmen iş, “Saraya gitti..” denilmişdir ;buna karşılık saray kapucularına, saray kayıkcılarına, saraya her ne iş ile olursa olsun bağlanmış olanlara “Dergâhıâlî Kapucuları”, “Dergâhıâli Hamlacılar”, “Dergâhıâlî Ekmekcibaşısı”, yine aynı anlamlarda “Bevvâbânı Dergâhıâlî”, “Hamlaciyânı Dergâhıâlî”, “Serhabbâzânı Dergâhıâlî” denilmişdir. Hüsnü KINAYLI