Hamamların yıkanma yerinin tam ortasında, ve orta büyük kubbenin tam altında mermerden yüksekce sed’in adı; klâsik planlı bir Türk hamamında, dolayısı İstanbulun bütün büyük çarşı hamamlarında “Göbek Taşı”, 8 köşeli bir sed olup, etrafında 8 mekân vardır, bunlardan dördü, yıkanma yerinin dört köşesine yerleştirilen 4 halvettir. Eskiden halvetler ayrıca birer tahta küpü ile de kapanırdı, zamanımızda tahta kapu yerine, müşteri girdikde, kapu boşluğuna bir peştamal gerilerek mahremiyeti sağlanmaktadır. Diğer dört mekândan biri, soğuklukdan yıkanma yerine açılan kapu önündeki boşlukdur, bâzan buraya da bir kurna yerleştirilir. Diğer üçü, halvetler arasındaki boşluklardır, bu üç boşluk da birer açık yıkanma yeri olup “Sofa” denilir. Göbek Taşı, sıcak su yolları ile sureti mahsusada ısıtılmış bir seddir. Bu klâsik plana uymayan hamamlar da vardır; meselâ, Saraçhânebaşında Çandarlı İbrâhim Paşa tarafından XV. Yüzyıl sonlarında yapdırılmış, ve hem bânisinin hem de semtinin adına nisbetle anılan, 1943 - 1945 arasında Atatürk Bulvarı açılırken İstanbula şehircilik mutahassısı olarak getirilmiş, Bizans eserlerinin hayrânı koyu katolik mühendis Prost’un işâreti ile yıkılan ve Türk hamam yapısının şaheserlerinden olan hamamda göbek taşı, dört köşeliydi, ve ortada olmayıp yıkanma yerinin kıble...

Hamamların yıkanma yerinin tam ortasında, ve orta büyük kubbenin tam altında mermerden yüksekce sed’in adı; klâsik planlı bir Türk hamamında, dolayısı İstanbulun bütün büyük çarşı hamamlarında “Göbek Taşı”, 8 köşeli bir sed olup, etrafında 8 mekân vardır, bunlardan dördü, yıkanma yerinin dört köşesine yerleştirilen 4 halvettir. Eskiden halvetler ayrıca birer tahta küpü ile de kapanırdı, zamanımızda tahta kapu yerine, müşteri girdikde, kapu boşluğuna bir peştamal gerilerek mahremiyeti sağlanmaktadır. Diğer dört mekândan biri, soğuklukdan yıkanma yerine açılan kapu önündeki boşlukdur, bâzan buraya da bir kurna yerleştirilir. Diğer üçü, halvetler arasındaki boşluklardır, bu üç boşluk da birer açık yıkanma yeri olup “Sofa” denilir. Göbek Taşı, sıcak su yolları ile sureti mahsusada ısıtılmış bir seddir. Bu klâsik plana uymayan hamamlar da vardır; meselâ, Saraçhânebaşında Çandarlı İbrâhim Paşa tarafından XV. Yüzyıl sonlarında yapdırılmış, ve hem bânisinin hem de semtinin adına nisbetle anılan, 1943 - 1945 arasında Atatürk Bulvarı açılırken İstanbula şehircilik mutahassısı olarak getirilmiş, Bizans eserlerinin hayrânı koyu katolik mühendis Prost’un işâreti ile yıkılan ve Türk hamam yapısının şaheserlerinden olan hamamda göbek taşı, dört köşeliydi, ve ortada olmayıp yıkanma yerinin kıble tarafındaki duvarına bir kenarından dayanmış, o duvarda bir de mihrab bulunmakta idi. Yıkanmış ve abdest almış bir müslüman, göbek taşında namaz kılabilirdi (B.: Hamam; İbrâhim Paşa Hamamı). Hamama giren kişi önce göbek taşında bir müddet oturur, veya uzanıp yatar ve terler, ondan sonradır ki dellâk gelerek bir sofa veya halvet kurnasında kendisine kese sürer. Çarşı hamamlarımızın kadim geleneklerindendir, dellâklar müşterilerine kese ve sabun sürdükden, müşterisini yıkadıktan sonra, arzu ettikleri takdirde, vücudlarını da oğuşdururlar, masaj yaparlar; masaj da ekseriya göbek taşı üstünde yapılır. Göbek taşına serilmiş bir peştamal üzerine uzanmış olan müşterisini, dellâk, ayakda ve rahatlıkla oğuşdurur. Halvetde yapılan masajlarda ise, müşteri yere serilen bir peştemala uzanacağında dellâk diz çökmek zorunda kalır, işini de ayakda olduğu kadar rahatlık ile göremez. Sabahcı hamamlarda ise Göbek Taşı, gece yatısına gelmiş müşterilerin, bellerinde birer peştamal ile çıplak, balık istifi hâlinde uzanıp uyudukları yerlerin en müteberi sayılır. İstanbul hamamlarında, çılgın mirasyedilerin, yüksek ücretlerle hamam kapatıp, ve yârânı ile, avenesi, dalkavukları ile soyunarak sofalarda işret sofraları kurdurtur, ve göbek taşında çıplak köçekler oynatırdı. Geçen asır başlarında yaşamış Galata Mahkemesi vekaayi kâtibi Kanbur Süleyman Efendi öylece eğlenir bir adam olarak tanınmıştır (B.: Süleyman, Kanbur). İstanbul hamamları için yazılmış destanlarda Göbek Taşından dâimâ bahsedilmişdir : Üsküdarda Büyük Hamam Göbektaşı bir pâk mermerden alan İçeri girince gel bir yol uzan . . . . . . . . . . . . Fındıklıda Müftü Hamamı Ey yârânı safâ, meşreb yoldaşı, Pâzârı hüsündür bu Göbektaşı. Okunur “Meşâkı Uşşâk” kitâbı, Cem olub güzeller, ilim erbâbı. Aşağıdaki kıt’a geçen asır sonlarında yaşamış kalender halk şâiri Erzurumlu Âşık İbrahimindir : Kavakyeli başında Henüz yirmi yaşında İşmar çatık kaşında Bir fetâ yatar idi Gördüm göbektaşında. Göbek Taşında dellâk eli ile masaj (Gazetede yayınlanmış resimden S. Bozcalı eli ile)