Entries
Examine all the Istanbul Encyclopedia entries from A to Z.
Volumes
Browse A to G volumes published between 1944 and 1973.
Archive
Discover Reşad Ekrem Koçu's works for the entries between letters G and Z.
Discover
Search by subjects or document types; browse through archival docs that are open access for the first time.
GALATA CİVANLARI (Frenk ve Rum)
Divan ve halk şâirleri kalenderlik yolundaki terennümlerinde Galatayı unutmamışlar, Galatanın frenk ve rum civanlarını da övmüşlerdir. Frenk sehbazlarında milliyet ayırd etmemişler, hepsini “frenk” adında kaydetmekle yetinmişler, bâzan da rum mahbublarını da içine alabilen “Tersâ”; “Tersâbeçe”, “Kâfirbeçe” gibi kelime ve tâbirler kullanmışlardır.
Avnî’nin, Fatih Sultan Mehmedinin divanında iki gazel vardır:
Bir güneş yüzlü melek gördüm ki âlem mâhıdur
Ol kara sünbülleri âşıklarının âhıdur
Raareler giymiş mehi tâban gibi ol servi nâz
Mülki efrengin meger kim hüsn içinde şâhıdur
Ukdei zünnârına her kimse kim dil bağlamış
Ehli iman olmaz ol âşıkların gümrâhıdur
Gamzesi öldürdüğüne lebleri canlar virür
Var ise ol ruh bahşın dini İsâ râhıdur
Avniyâ kılma güman kim sana râm ola nigâr
Sen Stanbul şâhısun ol Kalaata şâhıdur
Bağlamaz Firdevse gönlünü Kalaatâyı gören
Servi anmaz anda ol servi dilârâyı gören
Kevseri anmaz ol içdüğü meyi nâbı içen
Mescide varmaz o varduğu kilisâyı gören
Bu frengi dilber olduğun bilürdü Avniyâ
Beli ve boynunda zünnârü çelipâyı gören
Birinci gazelde “siyah esvab” ile “zünnar” dan, ikinci gazelde de belde yine “zünnar” ile boyunda “velîpâ” dan ve “kilise” nin de açıkça yazılmasından, Fâtihe bu gazelleri ilham eden güzelin bir kilsenin râhib yama...
⇓ Read more...
Divan ve halk şâirleri kalenderlik yolundaki terennümlerinde Galatayı unutmamışlar, Galatanın frenk ve rum civanlarını da övmüşlerdir. Frenk sehbazlarında milliyet ayırd etmemişler, hepsini “frenk” adında kaydetmekle yetinmişler, bâzan da rum mahbublarını da içine alabilen “Tersâ”; “Tersâbeçe”, “Kâfirbeçe” gibi kelime ve tâbirler kullanmışlardır.
Avnî’nin, Fatih Sultan Mehmedinin divanında iki gazel vardır:
Bir güneş yüzlü melek gördüm ki âlem mâhıdur
Ol kara sünbülleri âşıklarının âhıdur
Raareler giymiş mehi tâban gibi ol servi nâz
Mülki efrengin meger kim hüsn içinde şâhıdur
Ukdei zünnârına her kimse kim dil bağlamış
Ehli iman olmaz ol âşıkların gümrâhıdur
Gamzesi öldürdüğüne lebleri canlar virür
Var ise ol ruh bahşın dini İsâ râhıdur
Avniyâ kılma güman kim sana râm ola nigâr
Sen Stanbul şâhısun ol Kalaata şâhıdur
Bağlamaz Firdevse gönlünü Kalaatâyı gören
Servi anmaz anda ol servi dilârâyı gören
Kevseri anmaz ol içdüğü meyi nâbı içen
Mescide varmaz o varduğu kilisâyı gören
Bu frengi dilber olduğun bilürdü Avniyâ
Beli ve boynunda zünnârü çelipâyı gören
Birinci gazelde “siyah esvab” ile “zünnar” dan, ikinci gazelde de belde yine “zünnar” ile boyunda “velîpâ” dan ve “kilise” nin de açıkça yazılmasından, Fâtihe bu gazelleri ilham eden güzelin bir kilsenin râhib yamağı genclerinden olduğu kaydedilebilir. Fantazi bir terennüm olması ihtimâli de vâriddir.
Onaltıncı asır şâirlerinden Cemâli Ahmed de (ölümü 1512) meşhur “İstanbul Şehrengizi” nde Galatadan bahsederken denizde yıkanan frenk civanlarını tesvir ediyor. Tahmin ederiz ki onlar da Galata önünde yatan frenk gemilerinin şehbaz tayfaları olacakdır:
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kaçan yaz olsa mânendi Skender
Girer bahre ande sîmberler
Nedîmi bir melekrû her perînin
Su sızmaz ârelerinden bir birînin
Olub bir âşikı şûrîde şeydâ
Çeker yâri kara bağrına deryâ
Geçen asır sonlarında yazılmış aşağıdaki beyitleri Üsküdarlı Âşık Râzinin evrâkı metrukesi arasından alıyoruz:
Galata palikarı kalopedisi meşhur
Şıkırdımın serveri tasdik eylemiş cumhur
Firengin güzelleri gelseler bir araya
Galatada birinci o urum palikarya
Lâ şek âfeti devran rum güzeli fetâlar
Amma fındıkcı olur o mâderbehatâlar
Ürkek ürkek gelir de sokuldukca sokulur
Gamzeleri ucunda şeytaneti okunur
Nâzı âteşi rûmî cilvesi kundağıdır
Sinede nakşi pâyi uşşâkının dağıdır
Nice despot kesişler düşmüşdür ayağına
Nice şeyhler pervâne kâfirin çerâğına
Levendlerdir hemdemî cümle pelîd zehri mâr
İttirir rum beççeye dârülnedvesin îmâr
Sengi hârâ görünür aldırma nümâyişe
Açılır bâbı vuslat el atınca bahşişe
Kaptan zenâneleri cümle kalopediler
Nerelisin dedikde Galatalı dediler
Bir yanında Tersâne bir yanında Tophâne
Dinden eder âdemi Galata nâm puthâne
Theme
Folklore
Contributor
Type
Page of encyclopedia
Share
X
FB
Links
→ Rights Statement
→ Feedback
Please send your feedback regarding Istanbul Encyclopedia records to istanbul.ansiklopedisi@saltonline.org.
TÜM KAYIT
Identifier
IAM110250
Theme
Folklore
Type
Page of encyclopedia
Format
Print
Language
Turkish
Rights
Open access
Rights Holder
Kadir Has University
Description
Volume 11, page 5893
Theme
Folklore
Contributor
Type
Page of encyclopedia
Share
X
FB
Links
→ Rights Statement
→ Feedback
Please send your feedback regarding Istanbul Encyclopedia records to istanbul.ansiklopedisi@saltonline.org.