Türkiyede metrenin kabûlünden önce arşın ile birlikde kullanılmış bir uzunluk ölçüsü; 1 endâze uzunluk metre hesabına göre 60 santimdir. Halk ağzında mecazen akıl, hesab, mantık, düzgünlük, karşılığı kullanılır : “Endâzesiz konuşur”, “Lâfı endâzeye gelmez”. Dilberlerin tasvir ve târifeleri yolunda da boyları için “üç endâze” tâbiri kullanılırdı : Bir yârim var efendim külhenî serkeş betâ Levendâne nümâyiş, pır pırılıkda yektâ Kaaneti şimşâdını eşcâra teşbih hatâ Nurdan bir direkdir ki tastamam üç endâze Aşağıdaki kıt’alar da Enderunlu Vâsıf’ın alay yollu yazılmış bir şarkısındandır : Kaddime yokdur uyar Sanki topaç bir hiyar Ölçdü terzi ihtiyar Bir buçuk endâzeyim Saçlarım güyâ kelen İki elim kerpeden İşte arşın işte ben Bir buçuk endâzeyim Onsekizinci yüzyılın ilk yarısında Büyük Kapalı Çarşıda gaayetle dilber ermeni asıllı bir bezzaz çırağı da İstanbulda Gümüşendâze lâkabı ile şöhret bulmuşdu ve bir müslüman kadınla zinâ suçu üstünde yakalanarak îdam edilmişdi (B. : Gümüşendâze).