Kuruluşunda, darlık ve geçim sıkıntısı içinde bulunan kimselere, ellerindeki menkul ve gayri menkul mallarını, korkunç yüksek fâizler alan zâlim, gaddar murâbahacılara, tefecilere kaptırtmamak için, onlara imkân derecesinde ve mal terhini karşılığı yardımda bulunmak üzere kurulmuş bir mâlî müessese idi. 1868 de Mithat Paşanın himmeti ile ve bu büyük vezirin Şûrâyı Devlet reisliğinde bulunduğu sırada kurulmuşdur; ilk müdürü de Mithad Paşanın sararfı Mıgırdiç Efendi Papazyan olmuşdur; son derece doğruluğu ile tanınmış olan zengin bir zât idi. Sıkıntı içindeki halka, müesseseye terhin edecekleri mücevherat veya mülk karşılığı ve % 12 fâizle ikrazda bulunacak olan bu sosyal yardım müessesesinin ilk sermâyesi 20,000 Osmanlı altını olup bu para 13 kişinin mevdûâtı ile temin edilmişdi : 1 — Midhat Paşa 2 — Şurâyi Devlet âzâsından Kadri Bey 3 — Bağcıvanoğlu Kevork Efendi 4 — Kadribeyzâde İsmail Bey 5 — Kadri bey kızı Menkuule Hanım 6 — Kadri bey câriyesi Pirâye Kalfa 7 — Aydın Vâlisi İsmail Paşa 8 — Mıgırdiç Nişan Efendi Papazyan 9 — Leon Bey Papazyan 10 — Arusyok Papazyan 11 — Diruhi Hanım Papazyan 12 — Maryan Hanım Papazyan 13 — Sarkis Ağa Zümrütyan Müessesenin faaliyete geçdiği tarih 19 Haziran 1868 dir, bu satırların yazıldığı sırada Emniyet Sandığı 100. yılını idrâk etmiş bulunuyo...

Kuruluşunda, darlık ve geçim sıkıntısı içinde bulunan kimselere, ellerindeki menkul ve gayri menkul mallarını, korkunç yüksek fâizler alan zâlim, gaddar murâbahacılara, tefecilere kaptırtmamak için, onlara imkân derecesinde ve mal terhini karşılığı yardımda bulunmak üzere kurulmuş bir mâlî müessese idi. 1868 de Mithat Paşanın himmeti ile ve bu büyük vezirin Şûrâyı Devlet reisliğinde bulunduğu sırada kurulmuşdur; ilk müdürü de Mithad Paşanın sararfı Mıgırdiç Efendi Papazyan olmuşdur; son derece doğruluğu ile tanınmış olan zengin bir zât idi. Sıkıntı içindeki halka, müesseseye terhin edecekleri mücevherat veya mülk karşılığı ve % 12 fâizle ikrazda bulunacak olan bu sosyal yardım müessesesinin ilk sermâyesi 20,000 Osmanlı altını olup bu para 13 kişinin mevdûâtı ile temin edilmişdi : 1 — Midhat Paşa 2 — Şurâyi Devlet âzâsından Kadri Bey 3 — Bağcıvanoğlu Kevork Efendi 4 — Kadribeyzâde İsmail Bey 5 — Kadri bey kızı Menkuule Hanım 6 — Kadri bey câriyesi Pirâye Kalfa 7 — Aydın Vâlisi İsmail Paşa 8 — Mıgırdiç Nişan Efendi Papazyan 9 — Leon Bey Papazyan 10 — Arusyok Papazyan 11 — Diruhi Hanım Papazyan 12 — Maryan Hanım Papazyan 13 — Sarkis Ağa Zümrütyan Müessesenin faaliyete geçdiği tarih 19 Haziran 1868 dir, bu satırların yazıldığı sırada Emniyet Sandığı 100. yılını idrâk etmiş bulunuyordu ki bir mâlî müessese için küçümsenemeyecek mâzîdir. Bir nizamnâme ile tesis edilen ve İstanbul Emniyet Sandığı adı verilen müessese devletin kefâleti altında bulunuyordu. İstanbul Emniyet Sandığı yukarda kaydettiğimiz tarihde bir Perşembe günü Çakmakcılar Yokuşunda Büyük Yeni Handa bilfiil işe başlamıştır. O gün ilk defa olarak alınan tevdiat 7191,75 kuruşa balığ olmuşdur. Sandık bir sendee 25 kuruşa kadar tevdiata yüzde 9, daha fazla tevdiatı olana yüzde 6 faiz verirdi. İkrazat için senede yüzde 12 faiz alırdı. Sandığın sermâyesinin arttırılması yolunda Osmanlı Bankasile faiz hususunda anlaşılamadı. Şirketi Umumiyei Osmaniye, Sandıkda kendi adına 5000 liralık bir cârî hesab açılmasına muvafakat etti. 5 Ekim 1886 da ikrazat faizi yüzde sekize indirildi. Sandığa yapılan devdiat yekûnu yedi sekiz sene zarfında 30 bin lirayı tecavüz etti ve halkın sandığa karşı itimadı günden güne arttı. Sandık, kurulduğu günden bu yana üç mühim buhran geçirmiştir. Birinci buhran şudur : Fatma ve Refiye sultanlara 20 Aralık 1874 tarihinden itibaren mücevherat terhinleri karşılığı yapılan ikrazat fâizleri ile 23 bin lirayı bulmuştu. Sultanların vefatı üzerine vâris olan Sultan Abdülaziz mücevheratın iadesini istedi. Müdür Ömer Bey Pâdişahın bu talebine verdiği cevapta : “Merhum mücevheratın ancak borcun tamamen ödenmesi mukabilinde iâde edilebileceğini ve borç yatırıldıktan sonra mücevheratın ancak sahiplerine veya bu sıhhat ispatı veraset edeceklere tevdi olunabileceğini” bildirdi. Bu cevap üzerine Ömer Bey ertesi günü valilikle Bitlis’e gönderildi. Yerine Divan-ı Hümâyûn Kaleminden Hacı Muhibzâde Remzi Bey namında bir zat getirildi. Bu zatın ilk vazifesi bittabi sultanlara ait mücevheratı derhal padişaha takdim etmek oldu. Mücevherata mukabil sandığa bir hazine senedi verildi. Bu senedin muhtevası sandığın vergi borcuna mahsup edildi, geri kalan 12496 lira, zarar kaydedilerek sultanların mücevheratı hesabı bu suretle kapatıldı. İkinci 1878 Türk - Rus harbindedir. Harbin başlangıcında tevdiat sahipleri müracaat ederek paralarını çekmek istediler. Hükûmetin yardım etmemesi Sandığı güç bir duruma düşürdü. Fakat Sandık, hariçten on bin lira istikraz ederek buhranın vahim neticeler doğurmasına mâni oldu ve halkın itimadı arttı. Üçüncü buhran da şu oldu: Sandık mevcudatının Maliye Nezareti tarafından alınacağına dair 1895 senesi eylülünde kasten çıkarılan haberler tevdiat sahiplerini telâşa düşürdü. Bunlar paralarını almak için Sandığa hücum ettiler. Sandık Osmanlı Bankasına vâdeli olarak yatırdığı 80 bin lira miktarındaki tevdiatı faizden vazgeçerek geri geçmek istedi. Banka buna muvafakat etmedi. Hariçten para ikrazı mümkün olamayınca sandık için 12 sene süren bir buhran devresi başladı. O sıralarda Ticaret ve Nafia Nezâretine geçen Zihni Paşa bu millî müesseseyi düştüğü elîm vaziyetten kurtarmak istedi. Bir irâde ile Sandık Ziraat Bankasının mürâkabesi altına alındı ve bankaca, sonra 100 bin liraya çıkarılan bir kredi açıldı. Sandık sarsılan itibarını tekrar kazandı. Sandık bundan sonra gelişmeğe başladı. 1909 senesinde Fransız âyan meclisi âzâsından bir zâtın hükûmete müracaat ederek Sandık hukuk ve imtiyazatının kendisine devrini, 10 milyon liralık bir Fransız sermayesiyle bir kredi fonsiye tesis etmeği teklif etmesi üzerine çıkan rivayetler neticesinde yeni bir buhran başgösterdi, fakat bu çabuk atlatıldı. Gelişme devam etti. Balkan, İtalyan harblerinde, Birinci Umumî Harbde hiçbir buhranla karşılaşmaması buna delildir. Sandık Ziraat Bankasına iltihâkından sonra Cağaloğlunda inşâ edilen daire-i mahsusasına, 1927 senesi iptidasında eski Ziraat Bankası umum müdürlüğüne nakletmiştir. Şimdi bu binada çalışmaktadır. Birinci Dünya Harbinde sandık, tecili düyun kanununun tâyin ettiği miktarların üstünde tediyeler yapmış, 1916 dan sonra ise mevduatı, tecili düyûn kanunundan istifade etmiyerek serbestçe ödemiştir. Hâlen tamamen bankalaşmış olan Emniyet Sandığının muamelâtı başlıca şunlardır: Vâdeli, vadesiz tasarruf tevdiatını kabul etmek, menkul mallar üzerinde ikrazatta bulunmak; havale, mahsup, münakale emirleri, müşteriler namına esham ve tahvilât alım satımı gibi banka muameleleri; bina ve arsalar birinci ipoteği mukabilinde ikrazatta bulunmak; emekli dul ve yetim maaşlarını iskonto etmek. Sandığın gelişmesinde ve bir banka halini almasında uzun müddet bu müessesenin başında bulunan bir müdürün, Tevfik Beyin büyük himmeti olmuşdur. Emniyet Sandığının 80. kuruluş yılı olan 1948 senesinde müessesenin Cağaloğlundaki binasının önüne Midhat Paşanın bir büstü konmuşdur. Emniyet Sandığının Cağaloğlundaki merkezinden başka İstanbulun 16 semtinde şubeleri vardır ki semt isimleri ile şunlardır: Aksaray, Bakırköy, Beşiktaş, Beyazıt, Beyoğlu, Eminönü, Eyyub, Fatih, Kadıköy, Kasımpaşa, Kocamustafapaşa, Küçükpazar, Moda, Pangaltı, Saraçhânebaşı, Üsküdar. Bibl.: Günlük gazete haberleri; İstanbul Telefon Rehberi.