Eminönü Halkevi, büyük hizmetlerde bulunmuş büyük bir kültür müessesesi idi. 24 Haziran 1952 de “İstanbul Halkevi” adiyle, Cağaloğlu’nda şimdi Gazeteciler Cemiyetinin bulunduğu, kapanan Türk Ocağından boşalan binada kurulmuştur. Açılışına büyük önem verilmiş, Atatürk’ü temsilen devrin Başbakanı İsmet İnönü ve bir kısım Bakanlar bu açılışa iştirâk etmişlerdir. İlk çalışma yılında 9 şube kurulmuştur; bunlar: 1 — Dil, Edebiyat ve tarih, 2 — Güzel Sanatlar, 3 — Temsil, 4 — Spor, 5 — İçtimaî Yardım, 6 — Halk Dersaneleri ve kursları,, 7 — Kütüphane ve Neşriyat, 8 — Köycülük, 9 — Müze ve Sergi şubeleridir. Bina bütün çalışmalara yetmediği için Temsil ve Güzel Sanatlar Şubeleri Gülhâne Parkı içindeki Alay Köşkünde çalışmalarını yürütmüşler, Cağaloğlu’ndaki binanın yanındaki arsaya yeni salonlar inşâ edildikten sonra buraya taşınmışlardır. Daha sonraları, İstanbul’da yeni Halkevleri açılmaya başlanınca adı “Eminönü Halkevi” olarak değiştirilmiştir. Kuruluşundan itibaren, şubelerin başkan ve üyeliklerine daima zamanın ileri gelen ilim, fikir ve sanat kişileri getirilmiştir. Meselâ ilk kuruluşta vazife alanlar arasında şu şöhretleri görmekteyiz: Fuat Köprülü, İsmail Habib Sevük, Reşat Nuri Güntekin, Kâzım Nami Duru, Namık İsmail, İbrahim Çallı, Muhsin Ertuğrul, M. Kemal Küçük, Refik Ahmed S...

Eminönü Halkevi, büyük hizmetlerde bulunmuş büyük bir kültür müessesesi idi. 24 Haziran 1952 de “İstanbul Halkevi” adiyle, Cağaloğlu’nda şimdi Gazeteciler Cemiyetinin bulunduğu, kapanan Türk Ocağından boşalan binada kurulmuştur. Açılışına büyük önem verilmiş, Atatürk’ü temsilen devrin Başbakanı İsmet İnönü ve bir kısım Bakanlar bu açılışa iştirâk etmişlerdir. İlk çalışma yılında 9 şube kurulmuştur; bunlar: 1 — Dil, Edebiyat ve tarih, 2 — Güzel Sanatlar, 3 — Temsil, 4 — Spor, 5 — İçtimaî Yardım, 6 — Halk Dersaneleri ve kursları,, 7 — Kütüphane ve Neşriyat, 8 — Köycülük, 9 — Müze ve Sergi şubeleridir. Bina bütün çalışmalara yetmediği için Temsil ve Güzel Sanatlar Şubeleri Gülhâne Parkı içindeki Alay Köşkünde çalışmalarını yürütmüşler, Cağaloğlu’ndaki binanın yanındaki arsaya yeni salonlar inşâ edildikten sonra buraya taşınmışlardır. Daha sonraları, İstanbul’da yeni Halkevleri açılmaya başlanınca adı “Eminönü Halkevi” olarak değiştirilmiştir. Kuruluşundan itibaren, şubelerin başkan ve üyeliklerine daima zamanın ileri gelen ilim, fikir ve sanat kişileri getirilmiştir. Meselâ ilk kuruluşta vazife alanlar arasında şu şöhretleri görmekteyiz: Fuat Köprülü, İsmail Habib Sevük, Reşat Nuri Güntekin, Kâzım Nami Duru, Namık İsmail, İbrahim Çallı, Muhsin Ertuğrul, M. Kemal Küçük, Refik Ahmed Sevengil, Selim Nüzhet Gerçek, Salâh Cimcoz, Şükûfe Nihal, Sadri Ertem, Mehmed Emin Yurdakul, Salih Murad Uzdil, Nezihe Muhiddin, Burhan Toprak gibi. İlk Halkevi Başkanı Ord. Prof. Hâmid Ongunsu’dur. Bunu sırası ile Ali Rıza Eren, Refi Celâl Bayar, Agâh Sırrı Levend, Yavuz Abadan, Feridun Dirimtekin, Murad Uraz ve Kemal Çilingiroğlu takip etmişlerdir. En kısa Başkanlık yapan Refi Celâl Bayar’dır, 7 ay kadar; en uzun Başkanlık yapan da Kemal Çilingiroğlu’dur. İstanbul’da başka Halkevleri açıldığında Eminönü Halkevi’nin köyü olmadığından Köycülük Şubesi kaldırılmıştır. Yalnız İstanbul’un değil, bütün Türkiye’nin en geniş ve en verimli bir Halkevi haline gelen Eminönü Halkevi, çalışmalarını mevcud şubelerle yürütmekte güçlük çekmeğe başlayınca, yardımcı kollar adıyla yeni teşkilâtlar kurmuştur. Bunlar: Kültür, Tercüme, Millî Oyunlar, Geopolitik, Köy Sosyolojisi, Dil Araştırmaları, Türk Sanatları ve Zenaatleri Tarihi, Sağlık Araştırmaları, Türk İnkılâb Araştırmaları, Sosyal Araştırmalar, Türk Hukuk Tarihi ve Türk Sosyolojisi, Neşriyat - Propaganda kollarıdır. 1932 yılının ekim ayında, “Yeni Türk Mecmuası” adı ile aylık bir dergi yayınlamaya başlamıştır. Yayına devam ettiği süre boyunca Türkiye’nin ileri gelen fikir ,sanat ve edebiyatçıları bu derginin yazı âilesinde toplanmışdır. Bugün dahi kıymetini yitirmiyen çok kıymetli etüdlerin ve yazıların bulunduğu bu dergi 943 yılı başlarına kadar yayımına devam etmiştir. Bu tarihte dergi yayımına ara vermiş, bilâhare Kemal Çilingiroğlu’nun başkanlığı zamanında “Beş Sanat - Yeni Türk” adiyle tekrar çıkmaya başlamıştır. Halkevlerinin kapanmasına kadar muntazaman neşredilmiş, Halkevlerinin kapatılmasından sonra da daha bir müddet neşredilmiştir. Eminönü Halkevi, sâdece folklor konusunda yayın yapan aylık bir dergi daha çıkarmıştır; bu derginin adı da “Halk Bilgisi Haberleri” idi. Bir süre devam eden dergi bilâhara kapanmış, daha sonra yerine “Folklor” adıyla bir başka dergi çıkarılmış fakat bir nüsha sonra neşriyatına son vermiştir Halk Bilgisi Haberler Dergisi Türkiye’de folklor konusunda yayın yapan ilk dergidir. Özellikle İstanbul folkloru konusunda çok kıymetli malzeme ile doludur. Eminönü Halkevi, gerçekten büyük önem ve kıymet taşıyan bir kitap neşriyatına da sahiptir. Bu neşriyattan tesbit edebildiklerimiz şunlardır: 1 — Halk şairleri hakkında küçük notlar (Mehmed Halid Bayrı); 2 — Semai Kahveleri ve Meydan Şairleri (Osman Cemal Kaygılı); 3 — İstanbul Adaları (Gustave Schlumberger’den terceme); 4 — İstanbul Coğrafyası (Besim Dargat); 5 — İstanbul’da Karagöz ve Karagözde İstanbul (Sabri Esad Siyavuşgil); 6 — Tıbbi Folklor ve İyi Telkinler (Dr. A. Süheyl Ünver); 7 — Türklerde Karagöz (Prof. Yakobdan terceme); 8 — İstanbul’da İmar ve İskân Hareketleri (Osman Ergin); 9 — Türk Halk Bilgisine Ait Araştırmaları (M. Şâhin Ülkütaşır); 10 — Çora Batur Destanı (Hasan Artekin); 11 — Halk Âdetleri ve İnanmaları (Mehmed Halid Bayrı); 12 — Folklor ve Edebiyat (Pertev Nâili Boratav); 13 — Yeni Terbiyenin Prensipleri (Albert Malche’den terceme); 14 — Köroğlu Masalı (Naki Tezel); 15 — Mahyalar Hakkında Araştırmalar (Dr. Süheyl Ünver); 16 — Maarifimiz ve Millî Terbiyemiz (Agâh Sırrı Levend); 17 — Pisikoloji ve Terbiye Bahisleri (Sabri Esad Siyavuşgil); 18 — Eserler ve Şahsiyetler (Agâh Sırrı Levend); 19 — Türk Halk Kitapları (Behçet Gönül); 20 — Köy Nasıl Tetkik Edilir (Selâhaddin Demirhan). Bunlardan başka, Yeni Türk mecmuasında, yakında neşredilecek diye ilân edilen, fakat neşredilip edilmediklerini tesbit edemediğimiz 3 eser daha vardır; bunlar: 1 — Türk Edebiyatında İstanbul (Muvaffak Benderli); 2 — Üçüncü Selim Devrinde Hâlet Efendinin Paris Elçiliği (Enver Ziya Karal); 3 — Markopolonun Anadolu Seyahati (Fuat İzgi). Eminönü Halkevi çok geniş ve çeşitli çalışma yapmıştır; şöyle ki: Haftanın iki gününde “Halk Konferansları” adı ile seri konferanslar düzenlemiştir. Konferanslar Üniversite tarafından desteklenmiş ve halkın büyük ilgisini çekmiştir. Anma törenleri, millî günler için merasimler tertibi, aksatılmadan başarı ile yürütülmüştür. Folklor çalışmalarına geniş yer verilmiş, İstanbul’da ilk defa Halk oyunları ele alınarak festivaller ve gösteriler tertiplenmiş ve bu oyunları öğretmek için kurslar açılmıştır. Geniş ve zengin kitaplığı gece saat 24’e kadar açık tutulmuş ve özellikle Üniversitelilerin çok rağbet ve istifade ettiği bir yer olmuştur. Temsil Şubesi sahne amatörlerine çalışma imkânı sağlamış, muhitin tiyatro ihtiyacını karşılamış, sahne eseri yazacakları teşvik etmiştir. Açtığı tiyatro kurslarında birçok genç yararlanmıştır. Bu kolun yetiştirdiği birçok eleman halen Türkiye tiyatrolarının önde gelen sanatçıları olarak çalışmaktadırlar. İlk komple Bale temsili Eminönü Halkevinin eseridir. 1942 yılında sahneye konan “Bir Orman Masalı” adlı eser İstanbul’da ve Ankara’da geniş alâka görmüş ve Türk Bale sanatının doğmasını sağlamıştır. Halkevinde yetişenler hâlen yurdun çeşitli bölgelerinde bale hocası olarak vazife görmektedirler. Batı müziği alanında çalışan bir salon orkestrası ve korosu, Türk Folklor müziği alanında çalışan iki ayrı korosu vardı. Spor dalında, bilhassa yeni binası yapıldıktan sonra çok geniş bir çalışma göstermiştir. Ehliyetli hocaların idaresinde voleybol, basketbol, boks, güreş, aletli jimnastik, eskirim çalışmaları yapılmış, bilhassa üniversiteli gençler bu çalışmalara büyük ilgi göstermişlerdir. Ayrıca, kapalı salonundan kulüpler, liseler geniş şekilde yararlanmışlardır. Resim galerisi, plastik sanatla uğraşanlara eserlerini sergilemek imkânını vermiştir. Sosyal Yardım Şubesi, İstanbul’lu hemşehrilerinin de geniş maddî yardımlarına dayanarak muhitindeki muhtaçlara giyecek, yiyecek, yakacak yardımı yapmış, Türkiye’de ilk defa İş ve İşçi BulmaTeşkilâtını kurarak, Nuruosmaniye Camii avlusundaki binâsında yıllarca verimli olarak çalıştırmıştır. Yabancı dil (İngilizce, Fransızca, Almanca, İtalyanca), Muhâsebe, Steno, Orta ve Lise Fen dersleri kursları devamlı olarak çalışmış, hapishanelerde okuma yazma bilmiyenler için her yıl kurs yapılmıştır. Çok kıymetli bir çini ve para koleksiyonu derlenmiş, bu çalışma Halkevi kapanıncaya kadar sürmüştür. Türkiye’yi ziyaret eden konferanscılar, sanatçılar dâimî şekilde bu halkevinden istifade etmiş, konferanslar, konserler vermiş, sergiler açmışlardır. Klâsik Batı Müziğine aid çok zengin plâk koleksiyonundan yararlanarak izahlı müzik saatleri tertiplenmiş ve Batı Müziğinde gençliğin bilgisi arttırılmış, hevesleri teşvik edilmiştir. Her yıl tiyatro festivalleri tertiplenerek unutulmak ve kaybolmak üzere olan Meddah, Karagöz, Ortaoyunu ve Tulûat Tiyatrolarından örnekler verilmiş, bu Türk sahne sanatları gençle nesle tanıtılmıştır. Çok çeşitli ve verimli çalışmalara yuva olan bu Halkevi geniş bir gençlik ve halk topluluğunun çalıştığı, yetiştiği, boş zamanlarını verimli bir şekilde kıymetlendirdiği, günde en az 10 saat açık olan, çalışan müstesna bir kültür yuvası idi. Kapanması ile yalnız İstanbul değil, Türkiye çok şey kaybetmiştir. Kemâl KEÇİL