Edirnekapusu dışında, Edirnekapusu Rami caddesi üzerindedir; İstanbulun en mâmur ve büyük kabristanıdır; iki büyük parçadan mürekkeb olup büyük kısım, asıl şehidlik, kale kapusu tarafından gelindiğine göre caddenin sol tarafındadır. “Sakızağacı Şehidliği” ismi ile de anılan ikinci kısım az ileride caddenin sağ tarafındadır. Aynı cadde üzerinde bu iki kabristanın Şehidlik adı, Balkan Harbinde ve Birinci Cihan Harbinde cebhelerden ağır yaralı olarak getirilmiş ve İstanbul hastahânelerinde rahmeti Rahmana kavuşmuş askerlerimiz ile 16 Mart şehidlerinin kabirlerinden gelir; Balkan Harbi şehidlerinin kabirleri Sakızağacı Şehidliğinden (B.: Sakızağacı Şehidliği). İstanbudaki bu iki şehidlik önce Harbiye Nezâretinin, sonra Millî Müdafaa Vekâletinin emir ve idâresinde iken 1924 de İstanbul Merkez Kumandan Albay Şâkir Güleçin himmet ve gayreti ile İstanbul Merkez Kumandanı, İstanbul Mebânii İslâmiye Müdürü ve İstanbul Evkaf Müdüründen mürekkep “Şehidlikleri İmar Komisyonu” adı ile 3 kişilik resmî bir komisyon kurulmuş, fakat şehidliğin geniş ihtiyacları karşısında, hususî teşebbüslerle yeni yardım ve gelir kaynakları bulacak bir hayır cemiyetinin kurulması zarurî görülmüş, yine Şâkir Güleçin teşebbüs ve gayreti ile 1926 da Şehidlikler İmar Cemiyeti kurularak Şehidlikleri bu cemiyete devred...

Edirnekapusu dışında, Edirnekapusu Rami caddesi üzerindedir; İstanbulun en mâmur ve büyük kabristanıdır; iki büyük parçadan mürekkeb olup büyük kısım, asıl şehidlik, kale kapusu tarafından gelindiğine göre caddenin sol tarafındadır. “Sakızağacı Şehidliği” ismi ile de anılan ikinci kısım az ileride caddenin sağ tarafındadır. Aynı cadde üzerinde bu iki kabristanın Şehidlik adı, Balkan Harbinde ve Birinci Cihan Harbinde cebhelerden ağır yaralı olarak getirilmiş ve İstanbul hastahânelerinde rahmeti Rahmana kavuşmuş askerlerimiz ile 16 Mart şehidlerinin kabirlerinden gelir; Balkan Harbi şehidlerinin kabirleri Sakızağacı Şehidliğinden (B.: Sakızağacı Şehidliği). İstanbudaki bu iki şehidlik önce Harbiye Nezâretinin, sonra Millî Müdafaa Vekâletinin emir ve idâresinde iken 1924 de İstanbul Merkez Kumandan Albay Şâkir Güleçin himmet ve gayreti ile İstanbul Merkez Kumandanı, İstanbul Mebânii İslâmiye Müdürü ve İstanbul Evkaf Müdüründen mürekkep “Şehidlikleri İmar Komisyonu” adı ile 3 kişilik resmî bir komisyon kurulmuş, fakat şehidliğin geniş ihtiyacları karşısında, hususî teşebbüslerle yeni yardım ve gelir kaynakları bulacak bir hayır cemiyetinin kurulması zarurî görülmüş, yine Şâkir Güleçin teşebbüs ve gayreti ile 1926 da Şehidlikler İmar Cemiyeti kurularak Şehidlikleri bu cemiyete devredilmişdir. Edirnekapusu Şehidliği 28.000 metre kare bir sâha kaplar; bu geniş kabristanın yarısına yakın kısmı şüheda kabirleri sofalarıdır; bunlar Seddülbahir Caddesi, Conk Bayırı Caddesi, Anafartalar Caddesi ve Arıburnu Caddesi isimlerini taşıyan Şehidliğin dört ana yolu üzerinde 160 sofadır. Toplu kabirleri ihtivâ eden sofalar bu millî vazifeye katılan hükûmet müesseseleri ile gayrı resmî müesseseler ve hayır sâhibi kimseler tarafından yaptırılmış, her sofaya yapdıranın adı ile orada medfun şehidlerin isim ve künyelerini ihtivâ eden kitâbe taşları konmuşdur; bâzılarına tanzim tarihi de konmuşdur. Seddülbahir Caddesinde 24 sofa, yapdıranlar: Cumhuriyet Halk Partisi, Nafia Vekâleti İstanbul Elektrik İşleri Umum Müdürlüğü, Sinob Vilâyeti, Millî Reasürans Türk A.Ş., İstanbul Ticâret ve Sanayi Odası, Edirne Vilâyeti, Ziraat Bankası, Vakıflar İdâresi, İş Bankası, Devlet Demir Yolları, Trabzon Vilâyeti, Cumhuriyet Merkez Bankası, Sümerbank, Tahlisiye Umum Müdürlüğü, Zonguldak Vilâyet Hususî İdâresi. Conk Bayırı Caddesinde 41 sofa, yapdıranlar: Cumhuriyet Halk Partisi, P.T.T. Memurları, Seylan Vilâyeti, Manisa Vilâyeti, Şehidlikleri İmar Cemiyeti (14 sofa), Şark Deri A.Ş., İstanbul Ticaret Odası, İstanbul Esnaf Cemiyetleri, Çalmı Kulüb, Prenses Cavidan, Hikmet Balkara, Ali Albayrak, İhsan Doruk, Edirneli Karabekir, Mustafa Özgün, Nuh Hacı, Vehbi Koç, Muhtar Alemdar refikası, B. Cemile, Hasan Fehmi Dağlar, Yunus Nadi Abalıoğlu, Ragıb Sarımahmudoğlu, Eşref Sarımahmudoğlu. Anafartalar Caddesinde 49 sofa, yapdıranlar: Şehidlikleri İmar Cemiyeti (28 sofa), Millî Savunma Bakanlığı (15 sofa), İçel Vilâyeti, Tekirdağ Vilâyeti, Sıvas Erkek Lisesi, A. Nuri Meserretcioğlu, Salâhaddin Rifat ve kardeşi M. Hayri Arıburnu Caddesinde 47 sofa, yapdıranlar: Hepsini Şehidlikleri İmar Cemiyeti yapdırmıştır. Bu sofalar arasında 3 sofada Türk Kara Kuvvetlerine mensub muhtelif tarihlerde şehid olmuş subay ve erler, 3 sofada Harb Malûlu Gaziler, bir sofada vazife başında şehid olmuş eski tulumbacılar, bir sofada da yine vazife başında şehid olmuş İtfaiye mensubları medfundur, bu sonuncu sofayı İstanbul İtfaiye Müdürlüğü yaptırmış, İstanbulda ilk yangın tulumbacılığı teşkilâtını kuran Davud Gerçek Ağanın kabri de yerinden buraya nakledilmişdir. Şehidliğin sokak kapusundan yarım dâire şeklinde bir meydancığa girilir. Bu meydancıkdan Şehidlik içine doğru üç cadde uzanır: Sağda Conk Bayırı Caddesi, karşıda Cemal Gürsel Caddesi, solda Atatürk Caddesi. Meydancıkda Conk Bayırı ve Cemal Gürsel Caddeleri başlangıcı arasında güzel bir selsebil (B.: Edirnekapusu Şehidliği Selsebili), Cemal Gürsel ve Atatürk Caddeleri başlangıcı arasında âbidevî bir çeşme (B.: Edirnekapusu Şehidliği Çeşmesi), Atatürk Caddesinin başlangıcının sol başında Şehidlik Mescidi (B.: Edirnekapusu Şehidliği Mescidi), mescidin gerisinde de Şehidlikleri İmar Cemiyetinin İdare binası bulunmaktadır. Şüheda kabirleri sofaları Conk Bayırı Caddesi ile Cemal Gürsel Caddesi arasındaki sâhadadır; bu sâhanın merkezî bir yerinde de Çanakkale Müdafaası ve zaferi şânında bir âbide yapılmışdır (B.: Edirnekapusu Şehidliği Âbidesi). Yukarıda kaydettiğimiz ana caddeler arasında da tâli caddeler ve yollar vardır; meselâ Atatürk Caddesinin hemen başlangıcından Cevdet Kerim İncedayı Caddesi ayrılır ve Cemal Gürsel Caddesine paralel olarak uzanır. Atatürk Caddesinden ayrılan ve birbirlerine paralel olarak uzanan diğer tâli caddelerin isimleri şunlardır: Prof. Dr. Sâni Yaver Caddesi, Hayri Yaman Caddesi, Hüsrev Gerede Caddesi, Cemal Nemlioğlu Caddesi; Receb Peker Caddesi, Dr. Hikmet Arda Caddesi, Şair Hamâmizâde İhsan Caddesi. Umumî mezarlık kısmında gerek ana caddeler üzerinde, gerekse tâli caddeler ve yollar üzerinde, şahıs yahud âile adına yaptırılmış pek muhteşem, pek mükellef makberler vardır. Atatürk Caddesinin hemen başında sol tarafda eski kabir taşlarının bulunduğu bir sofada: “Nesli necîbi hazreti nebevî İmam Hasan ve Hüseyin hazerâtı ile Ebûbekir Sıddık hazretlerinin sülâle-i tâhireleri makbereleridir” yazılı bir kitâbe vardır. Bu sofanın yanında diğer genişçe bir sofada da, şehidlik mezarlığı yeni bir kabristan olarak tanzim edilirken burada toplanmış eski kabir taşları bulunmaktadır. Zamanımızın şöhretlerinden Edirnekapusu Şehidliğinde medfun tesbit edebildiğimiz isimler şunlardır: Mehmed Âkif, Yunus Nâdi, İhsan Hamamioğlu, Sâim Turgut Aktansel, Peyami Safa, Receb Peker, General Halis Bıyıktay, General Cemil Cahid Toydemir, General İzzeddin Çalışlar, Dr. Niyazi İsmet Gözcü, Eczacı Beşir kemal Pelin, Edhem İzzet Benice, Adalı Avni Yağız, Ragıp Hulûsi Özden, Husrev Gerede, Ahmed Reşid Rey, Ekrem Reşid Rey, Abidin Dâver, General Tevfik Sağlam, Prof. Bruno Taut (Atatürk’ün katafalkını yapan sanatkâr), Galib Kemâli Söylemezoğlu, Tâhir Nâdi, General Âsım Tınaztepe, Halid Nazmi Kişmir, Cevriye Temelli (İsmet İnönünün annesi). İdâre binâsı kapusunun iki yanındaki şeref levhalarında şu isimler yazılıdır: Şehidliği imârına maddeten ve mânen yardım eden zevât General Şükrü Nâilî Gökberk General Şâkir Güleç, Cemal Nemlioğlu, Cevdet Kerim İncedayı, Yunus Nadi, Vehbi Koç Mehmed Kavala, İhsan Doruk, Ahmed Kara, Bekir Kara, Mâlulsubay Avni Öksüzgil, General İsmail Hakkı Tunaboylu, Emekli emniyet âmirlerinden Vasfi Aktin, Prof. Dr. Sâni Yâver, Prof. Dr. Niyâzi İsmet Gözcü, Belediye müdürlerinden Mehmed Ali Arel, Avukat Hayri Yaman, General Neşet Torun, İstanbul Vilâyet hukuk işleri müdürü Tevfik Borlu, Tapu memuru Şâkir Yalçınalp, Vakıflar müdürü Ekrem Sezen. Şehidliklerin imârına bin lira ve daha fazla nakden yardım eden zevât Bürhan Pekkip, Nâzime Yunus Nadi, Dahiliye müsteşarı Ali Riza Çevik, Ali Riza Çevik eşi Bedia Çevik İhsan Mermerci, Niyazi İsmet eşi Kâşife Dilman, Mehmed Ali Bey eşi Ganime Arel, Ali Vasfi Bayrakdar, Vâlilerden Mazhar Payzin, Mazhar Payzin eşi Münire Payzin, M. Payzin torunu Ali Riza Çevik oğlu Adnan Çevik, Sami Besler, Fehmi Besler, Dr. Hilmi Akkoyunlu, Binbaşı Osman Kiper, Öğretmen Bahriya Bayrakdar, Halil Erdoğan, Naki Bey eşi Hatice Yücegök, Yarbay Ahmed Akdoğu, Alâeddin Kıral, Necati Uğur, Mümtaz Kavalcıoğlu. Şehidliğin imârına bedenen yardım eden zevât Dr. Sıdkı Yener eşi Mürüvet Yener, Seyyid Mustafa Saydan, Dr. General Taceddin İz. Şehidlikleri İmar Cemiyetinin Edirnekapusu Şehidliğinde bir idâre müdürü, bir mezar bakım ve satış memuru, bir kâtib ve anbar memuru, haftada bir gün gelir bir muhâsebeci ile 40 mezar kazıcı bağçıvan - amele bulunuyordu. (B.: Şehidlikleri İmar Cemiyeti; cemiyetin Edirnekapusu Şehidliğinden gayrı îmar ettiği şehidlikler şunlardır: İstanbulda Sakızağacı Şehidliği, Çanakkale Âbidesi, Çanakkale Hastahâne Bayırı Şehidliği, Çanakkale Hamidiye Tabyası Şehidliği, Çanakkale Nâra Burnu Barbaros Şehidliği, Bözöyük İntikam Tepe Şehidliği, Hadımköy Şehidliği, Kırklareli Şehidliği, Kırklareli Kırk Kimseler Şehidliği, Tercan şehidliği, Sinob Şehidliği). Bu satırların yazıldığı sırada Şehidlikleri İmar Cemiyetinin başında Türk kadınlığının medârı iftihârı sîmâlardan Hasene Ilgaz Hanımefendi bulunuyordu (B.: Ilgaz, Hasene).