1885 ile 1890 arasında aşırı derecede güzelliği ile muhitin şöhreti olmuş bir delikanlı; kendisi ile yakın bir dostluk kurmuş olan Üsküdarlı halk şâiri Âşık Râzi bu gencin hayatını şöylece anlatıyor ki geçen asrın ikinci yarısında İstanbulun esnaf tabakasının yaşayışı üzerine hakiki hayattan bir hikâye mevzuudur: “Yâri azizim Sandıkcı Edhem Efendi birâderim ile Samatyada Büyük Kuleli Meyhânesinde teşerrüf eylemişdim: Tahtakalede Sandıkcı Âgâh Ustanın çırağıdır, bir ihtiyâre vâlidesi ile Samatya Ağa Hamamı kurbinde ikaamet ederdi. Yirmibir yirmi iki yaşlarında, uzun boylu, nârin endamlı, esmerin idlberi, gurûri nevcivânî ile tıraşını ihmâl ider, ekseriye güzel yüzünü zer çemen bürümüş olarak dolaşır, bu hal de elhak yaraşır idi; gaayetle nâzik olduğundan ve mürekkep de yalamış bulunduğundan ayakdaşları arasında “Küçükbey” lakabı ile de anılırdı. Başında karaya yakın güvez fes, mintan üstünde siyah kadife yelek, belde beyaz yün kuşak, altında bol paça, paçaları bilek hizâsı kıvrılmış tulumbacı kesimi pantalon, yalın ayakda ökçeleri basık kamerçin yemeni; kışın yelek üstünde şayak ceket ve ayaklarda yün çorab; hüsnünü açan bu şehbaz kıyafeti ile gelir, her akşam Büyük Kulelinin tezgâhı başında bir karefâki rakısını içer, evceğizine giderdi. Ahlâken gaayetle mazbut bir delikanlı idi....

1885 ile 1890 arasında aşırı derecede güzelliği ile muhitin şöhreti olmuş bir delikanlı; kendisi ile yakın bir dostluk kurmuş olan Üsküdarlı halk şâiri Âşık Râzi bu gencin hayatını şöylece anlatıyor ki geçen asrın ikinci yarısında İstanbulun esnaf tabakasının yaşayışı üzerine hakiki hayattan bir hikâye mevzuudur: “Yâri azizim Sandıkcı Edhem Efendi birâderim ile Samatyada Büyük Kuleli Meyhânesinde teşerrüf eylemişdim: Tahtakalede Sandıkcı Âgâh Ustanın çırağıdır, bir ihtiyâre vâlidesi ile Samatya Ağa Hamamı kurbinde ikaamet ederdi. Yirmibir yirmi iki yaşlarında, uzun boylu, nârin endamlı, esmerin idlberi, gurûri nevcivânî ile tıraşını ihmâl ider, ekseriye güzel yüzünü zer çemen bürümüş olarak dolaşır, bu hal de elhak yaraşır idi; gaayetle nâzik olduğundan ve mürekkep de yalamış bulunduğundan ayakdaşları arasında “Küçükbey” lakabı ile de anılırdı. Başında karaya yakın güvez fes, mintan üstünde siyah kadife yelek, belde beyaz yün kuşak, altında bol paça, paçaları bilek hizâsı kıvrılmış tulumbacı kesimi pantalon, yalın ayakda ökçeleri basık kamerçin yemeni; kışın yelek üstünde şayak ceket ve ayaklarda yün çorab; hüsnünü açan bu şehbaz kıyafeti ile gelir, her akşam Büyük Kulelinin tezgâhı başında bir karefâki rakısını içer, evceğizine giderdi. Ahlâken gaayetle mazbut bir delikanlı idi. Meyhâne âlemi cilvesi, Samatya kopukları ile konuşur iken o hezele ve it gürûhu türlü türlü cinaslı laflarla Sandıkçı Edheme takılırlar, kızar ise de ses çıkaramaz, anlamazlıkdan gelir, fakat o bir karafâki rakısı da güzel gence zehir olurdu. Bir akşam irticâlen şu nasihatnâmeyi yazdım ve kimseye çakdırmadan eline tutuşdurdum; işte efendim Sandıkcı Edhemin beni bir ağabey bilüp yaklaşması ve artık sözümden dışarı çıkmaması o akşamdan sonradır. Yazup verdiğim nasihatnâme şudur: Aman küçükbeyin vekaarın takın O it gürûbiyle oturma yakın Perde bîrûnâne tecâvuzlere Zehir olur inan üç kadeh rakın Bir gün kalemde çalışır iken tanımadığım bir çocuk geldi: — Bunu Edhem Ağabey gönderdi... diyerek bir pusula verdi. Heman açub okudum: “Îftirâya uğradım, zabtiyeler alup götürüyor, aman Ağabey gel beni kurtar” diye yazmış. Kâğıdı getiren çocuğa sordum. Meselenin ne olduğunu becerip söyleyemedi, sâdece siyâset imiş dedi. İzin alıp zabtiye nezâretine gittim. Edhemi nezârethânede buldum. Neye, kimin şerrine uğradığını bilmez; dükkâna bir komiser ile iki sivil hafiye gelmiş; —Edhem kim?.. diye sormuşlar. Delikan: — Benim deyince: — Evrâkı muzirre sakladığın hakkında ihbar var!.. diyere kdükkânı gûya aramışlar ama, aslında elleri ile koymuş gibi bir sandığın içinde bir deste gazete bulmuşlar, ve o gazetelerle berâber Edhemi alup götürmüşler. Mâhud gazetelerden ne çocuğun haberi var, ne ustasının. Aslında ise şöyle bir vak’a cereyan etmiş. İki gün evvel bir adam, bir selvi sandıkla bir ceviz sandığa bakmış; cevizi bahalıca bulup selviyi alup götürmüş, bir kaç saat sonra da aldığı sandığı geri getirip: — Biz yine cevizi alacağız!.. demiş, para farkını vermiş, ceviz sandığı götürmüş; işte o gazeteler iâde edilen mâhud sandığın içinden çıkmış. Kabasakal Mehmed Paşa hazretleri (B.: Mehmed Paşa, Kabasakal) peder merhumdan iyilik görmüş olub beni birâderi gibi sever. Heman ona koşdum. Ellerini öperek meseleyi arz ettim. İnsaniyet ve şefkat gösterdiler, alâkadar olup emirler verdiler: — Süslü Tâhirin işidir, getirip iti bana!.. dedi. Süslü Tâhir hafiye olup dâim işi mel’anet imiş. Bizim Paşanın huzuruna çıkınca: — Paşam işde elim yok, iki mecidiyeye yol gösterdim.. demiş. Edhemcik her sabah işine Langa Caddesinden geçerek gelirmiş. Bir beyin kızı Sandıkcı güzeline âşık olmuş, her sabah cumbada oğlanın geçmesini beklermiş; pederi halden haberdar olunca: Söyleyin o külhâniye, yolunu değişdirsin!.. diye haber yollamış. Edhem de: — Benim kızdan haberim yok, nâmusumla yaşıyorum, bana yol değiştireceğine beyfendi evvelâ kızına söz geçirsin!.. cevabını vermiş. Süslü Tâhiri bulmuşlar: — Bir ceviz sandık parasına mesele hal olur, oğlanı İstanbuldan sürerler!.. demiş ve sandıkda bulunan gazeteleri de tedârik edip getirmiş. Tâhirin bulunup Edhemin kurtulması üç gün sürdü. Edhem temize çıkdı ama ü üç gün içinde çocuğu zabtiye nezâretinde bir kaç sefer falakaya yatırmışlar, hayli hırpalamışlar. Ayaklarının üstünde duramaz, hânesine arabaya koyub götürmüş idim. Kıt’a Sebîkei sîm o pâyi dilbere Ne revâ falaka yüz aded sopa Sandıcı Edhemi yıkıp dövenin O gaddar elleri bilekden kopa “Bu vak’adan sonra Sandıkcı Edhem Susurluğa, dayısının yanına hicret etmişdir” (Âşık Râzi). Vâsıf HİÇ