Ebûbekir Çelebi ve Eûbekir Ağa diye de anılır; XVIII. asırda yaşamış emsalsiz bir hanende ve pek değerli bir musikişinas; adına nisbetle anılır bir mûsiki risâlesi vardır. Enderunlu Ahmed Refî’, Enderundan petişmiş şâir, hattat ve musiki sanatkârları hakkında hicrî 1131 (M. 1718 - 1719) da yazdığı manzum tezkirede Ebûbekir Çavuşdan şöyle bahsediyor : HÂNENDE BEKİR ÇELEBİİ KİLÂRİ Biri dahi Bû-Bekir Eyyûbîdir Savtı hübu cümlenin matlûbidir Destine ger dâire alsa heman Def gibi pür tâb olurdu âşıkan Ger nevâya başlayub etse dügâh Nâlei uşşâkı eylerdi segâh Pençgâh içün ikaamet etse ger Hû sadâsı evci âlâya çıkar Ne Acemde ne Irakda misli var Sû be sû etsen Sıfâhâna güzar Tâbii olsa aceb mi sünbüle Kârı idi bülbül âsâ gulgule Râstı inkâr olunmaz hoş sadâ Mâilim ben de sadâya bî riyâ Nağme perdâz ola bülbülveş hemân Mîvei me’mûlü ola râyegân “Atrabül Âsar” hulâsasında Veled Çelebi şöylece yazmaktadır: “Ebûbekir Ağa şehri olub semti Eyyubdur. Üçüncü Sultan Ahmed devrinde Enderun Çavuşlarında olub Kiler ağalarından idi. Hânendelerin en namlılarından imiş. Kavâidi Edvar üzerine güzel bir eseri vardır”. “Türk Mûsikisi Lûgatı” müellifi T. Yılmaz Öztuna Beyin tesbit ettiğine göre yüzlerce lâdinî eserinden zamanımıza ancak otuz üçü intikal etmişdir: 1 kâr, 12 beste, 19 semâî ve 1 şarkı...

Ebûbekir Çelebi ve Eûbekir Ağa diye de anılır; XVIII. asırda yaşamış emsalsiz bir hanende ve pek değerli bir musikişinas; adına nisbetle anılır bir mûsiki risâlesi vardır. Enderunlu Ahmed Refî’, Enderundan petişmiş şâir, hattat ve musiki sanatkârları hakkında hicrî 1131 (M. 1718 - 1719) da yazdığı manzum tezkirede Ebûbekir Çavuşdan şöyle bahsediyor : HÂNENDE BEKİR ÇELEBİİ KİLÂRİ Biri dahi Bû-Bekir Eyyûbîdir Savtı hübu cümlenin matlûbidir Destine ger dâire alsa heman Def gibi pür tâb olurdu âşıkan Ger nevâya başlayub etse dügâh Nâlei uşşâkı eylerdi segâh Pençgâh içün ikaamet etse ger Hû sadâsı evci âlâya çıkar Ne Acemde ne Irakda misli var Sû be sû etsen Sıfâhâna güzar Tâbii olsa aceb mi sünbüle Kârı idi bülbül âsâ gulgule Râstı inkâr olunmaz hoş sadâ Mâilim ben de sadâya bî riyâ Nağme perdâz ola bülbülveş hemân Mîvei me’mûlü ola râyegân “Atrabül Âsar” hulâsasında Veled Çelebi şöylece yazmaktadır: “Ebûbekir Ağa şehri olub semti Eyyubdur. Üçüncü Sultan Ahmed devrinde Enderun Çavuşlarında olub Kiler ağalarından idi. Hânendelerin en namlılarından imiş. Kavâidi Edvar üzerine güzel bir eseri vardır”. “Türk Mûsikisi Lûgatı” müellifi T. Yılmaz Öztuna Beyin tesbit ettiğine göre yüzlerce lâdinî eserinden zamanımıza ancak otuz üçü intikal etmişdir: 1 kâr, 12 beste, 19 semâî ve 1 şarkı; T. Y. Öztuna Bey bu eserleri lûğatında tesrih etmişdir. Musiki Mecmuasının 74. sayısında “Bestekârların mezarlarına dâir bir tedkik” isimli makaalenin muharriri İhsan Hisarlı Bey, Ebûbekir Çavuşun 1172 (M. 1758 - 1759) tarihinde irtihal etmiş olduğunu, Sinanpaşa Medresesi ve Türbesi hazîresinde bulunan bir mezar taşından istidlâle çalışmaktadır. Bu iddiâsının sihhatini tevsik etmeye yarayacak bir ip ucu henüz mevcud değildir. Bununla berâber Ebûbekir Çavuşun o tarihlerde vefat etmiş olduğu tahmin olunabilir. Ebubekir Çavuşun Üniversite Kütübhânesi türkçe yazmaları arasında bulunan mecmuasında, kendi zamanı bestekârları ile eslâfdan bâzılarının ve bilhana kendi eserleri yazılıdır. “İlmi musikide Fârâbîye adîl ve vâzıı edvârû usûli makaamat olan Aristatalise mesil olan Ebûbekir Çavuş Ağanın mecmuasıdır” ve “Temellekehül fakîrül hakîr Ebûbekir El-Çavuşanı Enderûni Hümâyun sene 1152 (M. 1739 - 1740)” kayıdlarını ihtivâ eden bu cöngün varak numaraları teker teker konmuş olduğuna ve rakamların bir kısmı cildlenirken kesilmiş bulunduğuna göre, mecmua evrakının dağıldıkca sırasının bozulduğu, bâzılarının kaybolduğu, her cildlenişinde yeniden varak numarası konduğu, hattâ muhtelif makamlı bestelerin birbirine karışdığı anlaşılmaktadır. Mecmuanın yazısı bâzan okunamayacak kadar kötü, imlâsı bozuk, kelimeler yanlış veyâ eksikdir. Ebûbekir Çavuşun bu mecmuada bulunan eserlerinden bâzıları şunlardır: Ruhâvî Şarkı (Güfte Hıfzî’nin) Ey âfeti âşûbi can Aşkınla hâlim pek yaman Çâresizim ben her zaman Lûtfeyle sultânım yeter * Mâhur devri revan şarkı (Güfte Âdem’in) Yâri meclisde derâğûş idene aşk olsun Sâgarı vasl çeküb nûş idene aşk oslun Dil firibûne temennâ ile âğuuşa alub Lebi düşmânımı hâmûş idene aşk olsun * Uşşak Şarkı (Güfte Nedim’in) Vasfı hüsnü behceti bir cevh ile sığmaz dile Gel şerefâbâdı gör şevketlû hünkârım hele * Mâhûr Semâî Sen benim hiç bilir misin nemsin Nûri dîdem sürûri sînemsin Kurretül ayni çeşmi pür nemsin Nûri dîdem sürûri sînemsin * Uşşak devri revan şarkı (Güfte Sa’dî’nin) Nevbahâr oldu salındı çemene cânânım Yine cûler gibi cûş itti dili nâlânım Teşnei bâdei lâ’liyle ferahnâk oldum Bezl idersem yoluna çok mu serü sâmânım * Uşşak Sofiyan şarkı Dil virdim ey mehrû sana Bîgânelik itme bana Kıl bir nigâhı âşinâ Aşkın zebûn itti beni * Uşşak Semâî Ey goncei gülzârı letâfet Vey servi serefrâzı kıyâmet Kurbânın olam eyle tekellüm Ey tûtii gûyâyı belâgat * Uşşak Şarkı Hüsnünü gördüm, sevdim beğendim Artmakda derdim, rahmet efendim Cevr ise efzun, kalb ise mahzun Gam ise şebhun, rahmet efendim * Uşşak devri revan Şarkı (Güfte Nahîfî’nin) Sakın tâbı nigehden rûyine zülfün nikaab itme Murâd üzre bakılmaz sana bîhûde hicâb itme * Uşşak Semâî (Güfte Gedâî’nin) Dahî tıfl iken ol âfet İderdi âşıka rağbet Hezâran eyledi ülfet İşâretle işâretle Bu Gevherî fedâ oldu Derinde bir gedâ oldu Mâhasal mübtelâ oldu İşâretle işâretle * Beyâtî Beste Yine cûyan olalım tarfı Stanbul diyerek Bezmi işretgehi cânâneye medhul diyerek Sebkati pâyine bin özr ile rûmâl eyle Oldu sad güne cefâ âşıka mebzul diyerek Cânım yel lel lel lel lel li ömrüm tere lel lel lel lel lel li âşıka mebzul diyerek * Bayâtî sofiyan şarkı Hayâli rûyi dilber çeşmi zârımda nihânımdır O dilcûnun şitâbı sû gibi gözde revânımdır Görünmez gözüme faslı gülistânın temâşâsı Görünen gözüme şimdi bahâr âsâ civânımdır Beyâtî Şarkı Beni cevrinle zâr itme Kerem kıl gel bana küsme Gamınla bî karar itme Kerem kıl gel bana küsme * Beyâti devri revan Şarkı Hasreti şîvei reftârınla Beni ferdâya salan sensin Hevesi zülfi siyehkârınla Beni ferdâya salan sensin * Beyâtî sofiyan Şarkı Çeşmim sana bakmakdan usansın mı efendim Nûri basarım hüsnine kansın mı efendim Bir lâhza nihan olmamada didelerimden Bir demde gönül aşkına yansın mı efendim * Arazbar muhammes Beste Nedir ey şûh bu bîhûde gazab n’oldu sana Meşrebin düşmeni nâz idi aceb n’oldu sana Câmehâb içre bırakdın beni ey mihri münîr Durmadın çâk olıcak perdei şeb n’oldu sana Âh cânım yelelel lel le le lel lel lel le lel lel le le lel lel li Yâr yâr perdei şeb n’oldu sana * Bûselik aşîran Şarkı Güfte Derviş’in Râm olasın sâde rû Hat gelicek sû be sû Ben de olub tünd hû Sen bi serkeşlere Acemaşîran Şarkı Güfte kendisinin Tamam münevverdir hüsnü cemâlin Nûrdan ibâretdir ruhsâri âlin Meded irmeden husûfa mâhin Düşeyim pâyine sen nevcivânin Dinle ben âşıkın feryâdü zârin Âteşi aşkınla büryan gezeyim Sûzi firâkınla giryan gezeyim Satayım kürkümü uryan gezeyim Vaslın hevesiyle her an gezeyim Ben bülbüle hemdem nâlân gezeyim Çıkayım gideyim Hüsrevâbâde Def’i gam içün çekeyim bâde Meclisimiz hazır olsun âmâde Buyur ey sevgilim mahfîce sâde Muntazırdır sana Çavuş üftâde Bu şarkının güftesi gösteriyor ki Ebûbekir Çavuşun edebî kültürü musikideki kudreti ile aslaa mütenâsib değildir. Ebûbekir Çavuşun eserlerinden bâzıları, notaları ile birlikde Dr. Subhi Ezgi Beyin “Nazarî ve Amelî Türk Musikisi” isimli eserinde mündericdir. Rıfkı Melûl MERİÇ