Türk resim san’atında, 1928 yılından itibaren bazı yeni hareketlerin ve cereyanların başladığı görülmektedir. Bu kıpırdanışın başlangıcını aynı tarihlerde Avrupadan dönen ve batının yeni görüşlerini Türkiye’ye getiren genç bir sanatkâr zümresinin kurmuş olduğu “Müstakil Ressamlar ve Heykeltıraşlar Birliği” meydana getirmiştir. Bu birliğin kurulmasını müteakip, 1933 yılı Eylülünde Zeki Faik İzer’in Cihangirdeki evinde “D Gurupu” ismi altında yeni bir ressamlar topluluğu teşekkül etmiştir. Beş ressam ve bir heykeltıraşın kurduğu bu gurupa, alfabenin dördüncü harfinin verilişinin sebebi, Türkiyedeki resmin dördüncü merhalesini temsil etmiş olmalarındandır. Gurupun kurucuları ressam Nurullah Berk, Elif Naci, Cemal Tollu, Zeki Faik İzer, Abidin Dino ve heykeltraş Zühtü Müridoğludur. Zamanla topluluğa Bedri Rahmi Eyüboğlu, Eren Eyüboğlu, Arif Kaptan, Eşref Üren, Sabri Berkel, Halil Dikmen, Turgut Zaim, Salih Urallı, Hakkı Anlı, Fahrünisa Zeid ve heykeltraş Nusret Suan dahil olmuştur. D Gurupu, resmî bir teşekkül olmadığı gibi bir ekol de değildir; ve ayrıca mensupları da herhangi bir janrın temsilcileri olmamıştır. Hepsi ayrı ayrı birer üslub ve kişiliğe sahip olan D gurupu sanatçılarının resim yapmak, sık sık çalışmalarını sergilemek ve memlekette o zamanlar durgun olan san’at havas...

Türk resim san’atında, 1928 yılından itibaren bazı yeni hareketlerin ve cereyanların başladığı görülmektedir. Bu kıpırdanışın başlangıcını aynı tarihlerde Avrupadan dönen ve batının yeni görüşlerini Türkiye’ye getiren genç bir sanatkâr zümresinin kurmuş olduğu “Müstakil Ressamlar ve Heykeltıraşlar Birliği” meydana getirmiştir. Bu birliğin kurulmasını müteakip, 1933 yılı Eylülünde Zeki Faik İzer’in Cihangirdeki evinde “D Gurupu” ismi altında yeni bir ressamlar topluluğu teşekkül etmiştir. Beş ressam ve bir heykeltıraşın kurduğu bu gurupa, alfabenin dördüncü harfinin verilişinin sebebi, Türkiyedeki resmin dördüncü merhalesini temsil etmiş olmalarındandır. Gurupun kurucuları ressam Nurullah Berk, Elif Naci, Cemal Tollu, Zeki Faik İzer, Abidin Dino ve heykeltraş Zühtü Müridoğludur. Zamanla topluluğa Bedri Rahmi Eyüboğlu, Eren Eyüboğlu, Arif Kaptan, Eşref Üren, Sabri Berkel, Halil Dikmen, Turgut Zaim, Salih Urallı, Hakkı Anlı, Fahrünisa Zeid ve heykeltraş Nusret Suan dahil olmuştur. D Gurupu, resmî bir teşekkül olmadığı gibi bir ekol de değildir; ve ayrıca mensupları da herhangi bir janrın temsilcileri olmamıştır. Hepsi ayrı ayrı birer üslub ve kişiliğe sahip olan D gurupu sanatçılarının resim yapmak, sık sık çalışmalarını sergilemek ve memlekette o zamanlar durgun olan san’at havasını harekete getirmek başlışa gayeleri idi. Böyle olmasına rağmen efkârı umumiye de ve hatta hükümetçe resmî bir teşekkül imiş gibi tanındılar. D Gurupu sanatçıları “Müstakil Ressamlar ve Heykeltraşlar Birliği”nin açmış olduğu inşâcı ve şekilci yolda yürümekle beraber, batının modern san’at cereyanlarını daha büyük bir cesaretle takip etmişlerdir. Bundan başka gurup, resmin sadece çizgi ve renkten ibaret olmıyarak, empresyonist ressamlar da olduğu gibi hacime, plâna ve boyaların yayılmamasına, darbeler halinde vurulmasına ehemmiyet verilmesi icab ettiğini ileri sürmüş, eserlerinde bu hususları taktbik etmiştir. Bu arada burada Leonardo da Vincinin “Resim sadece göz işi olmayıp, düşünce eseri olması lâzımdır” sözünü hatırlatmak çok yerinde olacaktır. D Gurupu sanatçıları Türk resminin daha hareketli, daha canlı ve düşünce bakımından daha kuvvetli bir hüviyete bürünmesini ve bunun içinde kübizme ehemmiyet verilmesini istiyorlardı. Esasen bu guruba mensup olan ressamların hemen hemen hepsi Paris de André Lhote, Fernand Léger, Gromaire gibi kübist ressamların atölyelerinde çalışmışlardı. D Gurupu sanatçıları ilk sergilerini 8 Ekim 1933 Pazar günü saat 15 de İstiklâl caddesinde, Tünel civarındaki Narmanlı Hanı yanında bulunan Mimoza Şapka Mağazasında açmışlardır. Resmin alfabesi olan desene tahsis edilen bu ilk sergide teşhir edilen resimlerin o zamanki anlayışa göre değişik bir stilde oluşundan, san’at çevrelerinde büyük bir alaka ve aynı zamanda reaksiyon uyandırmış, basında da uzun tartışmalara yol açmıştır. Yine aynı kadro ile açtıkları ikinci sergileride büyük alâka toplamıştır. Bu arada reaksiyon gösteren bazı çevreler D ile başlıyan ne kadar kötü kelime varsa; Deliler, Düzenbazlar, Dalavereciler, Darkafalılar v.s gibi gurupa yakıştırmaktan da geri kalmadılar. Gurup üçüncü sergisini 8 Haziran 1934 de “Taksim gazinosunun köşesinde bu gün yıkılmış bulunan “Dağcılık Kulübü” nün ahşap pavyonunda, dördüncü sergilerini de 27 Aralık 1934 de Beyoğlunda Galatasaraylılar Yurdunda açmıştır- Memleket içi faaliyetlerinden ayrı olarak D Gurubu 1935 yılında Atina, Bükreş, Budapeşte, Moskova, Leningırat, Viyana gibi Avrupanın kültür merkezlerinde birer sergi açarak, milletler arası san’at çevrelerinde ve basında büyük yankılar uyandırdılar. Bu günkü Dormen Tiyatrosunun giriş kapusunda açılan beşinci sergi, gurupun en ziyade rağbet gören sergisi olmuştur. Bundan sonraki sergilerin hemen hepsi büyük ilgi ile karşılanmış olduğu halde 1947 yılı Ekiminde Fransız konsolosluğunda açılan 15. nci sergi, ressamların birlikte açtıkları son sergileri olmuştur. Bu tarihten sonra gurup üyelerinin herbirinin şahsi, özel sergiler açmışlardır. Bundan D gurupunun dağılmış olduğu hükmü de çıkarılabilir, fakat aydın netice olarak D Gurupu sanatçılarını, memleketimizde modern resmi tanıtan ve sevdiren ilk resim fedaileri kabul edebiliriz. Erdem YÜCEL