Yakın geçmişin çapkınlık âleminin nümayişlerinden biridir; umumhânelerden birinde sermâye kadınlardan birine gönül kaptırıp, ona, narh üzerinden gecelik kirâ bedelinden başka çeşidli yardımlarda bulunarak, bilmukaabele sermâye yosmadan da müstesnâ alâka görerek haftada bir gece sûreti mahsusada buluşmaya “Dost Gecesi” denilirdi. Böyle bir anlaşmaya varıldığı zaman âşık erkeğin mâşukası sermâye yosma şerefine umumhânede bir ziyâfet vermesi de an’aneleşmiş idi ki ona da “Dost Sofrası” denilirdi. Bu dost dalgası 1885-1890 yıllarına kadar İstanbul yakalı mirasyedilere, ayak takımından da, meselâ “Onikiler” gibi sayılı fırtınalara mahsusdu; dost yosmalar da Mâcuncudaki Acem’in, Şekerci Sokağındaki Hürmüzün, Kaymak Tabağının, Fatihde Mumcu Ahmedin evindeki sermâyelerden seçilirdi. O alış verişler İstanbul tarafından kalkınca İstanbulun çapkını, bıçkını Galata ve Beyoğlu taraflarına dadandılar. Galatada Kemeraltı, Yüksek Kaldırım; Beyoğlunda Tünel Meydanını geçdikten sonra Timoni, Derviş, Çiçekci, sol tarafda Çeşme, Küçük Yazıcı, Küçük ve Büyük Zîbâ sokaklarında, meşhur Yeniçarşıda pala çalarlarken umumî evlerin birinde hoşa gider bir yosma bulurlar, kanları kaynadımı : “Seni dost tutacağım anam babam !...” teklifinde bulunurlardı; eğer sermâyenin başka biriyle aynı yolda ilişiği yok is...

Yakın geçmişin çapkınlık âleminin nümayişlerinden biridir; umumhânelerden birinde sermâye kadınlardan birine gönül kaptırıp, ona, narh üzerinden gecelik kirâ bedelinden başka çeşidli yardımlarda bulunarak, bilmukaabele sermâye yosmadan da müstesnâ alâka görerek haftada bir gece sûreti mahsusada buluşmaya “Dost Gecesi” denilirdi. Böyle bir anlaşmaya varıldığı zaman âşık erkeğin mâşukası sermâye yosma şerefine umumhânede bir ziyâfet vermesi de an’aneleşmiş idi ki ona da “Dost Sofrası” denilirdi. Bu dost dalgası 1885-1890 yıllarına kadar İstanbul yakalı mirasyedilere, ayak takımından da, meselâ “Onikiler” gibi sayılı fırtınalara mahsusdu; dost yosmalar da Mâcuncudaki Acem’in, Şekerci Sokağındaki Hürmüzün, Kaymak Tabağının, Fatihde Mumcu Ahmedin evindeki sermâyelerden seçilirdi. O alış verişler İstanbul tarafından kalkınca İstanbulun çapkını, bıçkını Galata ve Beyoğlu taraflarına dadandılar. Galatada Kemeraltı, Yüksek Kaldırım; Beyoğlunda Tünel Meydanını geçdikten sonra Timoni, Derviş, Çiçekci, sol tarafda Çeşme, Küçük Yazıcı, Küçük ve Büyük Zîbâ sokaklarında, meşhur Yeniçarşıda pala çalarlarken umumî evlerin birinde hoşa gider bir yosma bulurlar, kanları kaynadımı : “Seni dost tutacağım anam babam !...” teklifinde bulunurlardı; eğer sermâyenin başka biriyle aynı yolda ilişiği yok ise : “Hazırım ben.. tut akle...” derdi. Uyuşulunca ev sâhibi mamaya da haber verilirdi. Dost tutmanın ilk şartı umumhânede sofra-ziyâfet verme idi; bu iş de erkeğin borcu bilinirdi; eğer erkek züğürt, kopuk fakat çok çok güzel, ve yosma kadın ona gönül vermiş ise, erkek adına bütün masrafı kadın çekerdi. Binlik binlik rakı şarab, kasa kasa bira, sıcak soğuk mezelerin envâı ile bir sofra donanır, erkeğin candan ahbabları, ayakdaşları, komşu evlerden haspalar, yosmalar, mamalar, umumhâne uşakları ziyâfete dâvet edilir ,o gece o eve hiç müşteri alınmaz, gelenlere : “Kompledir!..” denilerek kapu açılmazdı. Mâhud sokakların civârındaki kahvehânelerde iş bekleyen çalgıcılar da emre âmâde idi, Dost Gecesi evine getirilirdi. Dost Gecelerinde yosması ile kapanacak çapkınlar, önce mutlakaa hamama gider, yıkanırlar, temiz çamaşır giyerler, sonra berberde sinek kaydı tıraş olunur, fes kalıplanır, kunduralar boyanır, gümüş köstekli saat takılır, ve yolda meyhânelerden birinde tezgâhbaşı bir iki tek attıkdan sonra yarım okkalık bir rakı şişesi pantolunun ard cebine sokulur, eğlencelik fındık fıstık bâdem ceviz de alınır ve yatsıdan evvel eve damlanırdı. Dostu erkeğe sevdâlısı Şeker ve Kurban bayramlarında iç çamaşırı, ayrıca mintan veya frenk gömleği, kravat, ipekli mendil ve çorab hazırlayıp vermekle mükellefdi. Buna karşılık erkek de yosmasına paskalyalarda bir kat fistan alır, kuşlu ve çiçekli şapkaya, rugan iskarpine, pudra, allık, sürme, lavanta gibi tuvalet tetimmâtı, eldiven, şemsiye alır, donatırdı. Umumhâneci Hürmüz’ün (B.: Hürmüz) Haddehâneden bahriyeli bir dostu vardı, aşağıdaki ayaklı mâni bu oğlan üzerine Merdivenköylü Bitli Tevfik ile Üsküdarlı Vâsıf Hoca tarafından söylenmişdir : — Adam aman... cesi var !.. Tevfik — Haddehâne bıçkını bir çakır pençesi var Vâsıf — Kart kahbenin koynunda bir ak gül goncesi var — Adam aman... cesi var !.. Vâsıf — Kart kahbenin koynunda bir ak gül goncesi var Tevfik — Hürmüzün bahriyeli gönül eğlencesi var.. — Adam aman... cesi var!.. Tevfik — Hürmüzün bahriyeli gönül eğlencesi var.. Vâsıf — Toy oğlanla karının buyur dost gecesi var.. Dost geceleri mutlakaa pazartesiyi salıya bağlayan gece olurdu; bu gelenek nereden kalmışdır bilemeyiz. İlk dost gecesinin sofra âlemleri araya kıskançlık, hased girerse mutlakaa bir çıngar kopardı. Kafalar dumanlanınca çalgıcılara çeyrekler, mecidiyeler fırlatılır, geriz havaları tutturulur, dâvetli kadınlar erkekler çiftetelliye çıkardı; şerefine ziyâfet verilen yosma da bir kaç kere kalkıp kıvırırdı. İşte o zaman münâsebetsizin biri : “Var mı bana yan bakan !..” diye bir nâra atar, çıngar kopar, tavandaki lambaya bir iskemle fırlatılır, karanlıkda bir kör döğüşü başlar.. gaz lamlası sönmemiş ise düşdüğü yer tutuşur, ateş etrâfı sarar : “Yangın var !..”. Komiserler, polisler, kanunlar, tulumbacılar lahzada yetişir, ev halkını kapu kapamaca karakola götürürdü. (B.: Koltuk; Fitnat) Sermed Muhtar ALUS