Memleketimizde, dolayısı ile İstanbulda çıkan ilk mizah gazetesidir; Teodor Kasab tarafından çıkarılmış, en yakın kalem arkadaşlığını geçen asrın ikinci yarısında yaşamış seçkin muharrir Mehmed Âlî bey, ondan sonra da Namık Kemal ve Ebuzziya Tevfik beyler yapmışdır, fakat yazdıkları makaale ve fıkralarda imza kullanmamışlardır; yalnız 52. sayıda Ebüzziya Tevfik Bey tarafından Şinasinin ölümü münâsebeti ile yazılmış ciddî bir fıkranın altında “Tevfik” imzası vardır (B.: Kasab, Teodor; Âlî Bey, Mehmed, cild 2, sayfa 631; Namık Kemal Bey; Tevfik Bey, Ebüzziya). Önceleri perşenbe günleri neşrolunur 23,5X32 santim eb’adında dört sayfalık bir gazete olup ilk nushası 12 teşrinisânî 1286 (24 kasım 1870) perşenbe günü çıkmışdır. İdârehânesi (kendi tabiri ile Gazetehâne’si) Galatada Yenicami Caddesinde Zincirli Han’da idi; Çiçekpazarında Cemiyeti İlmiyei Osmâniye Matbaasında basılmışdır ve nushası 1 kuruşa satılmışdır. Başlığında devrik bir fıçı içinde oturmuş Diyojen ile filosofun karşısında duran Büyük İskender’i gösterir gaayetle ibtidâî çizgilerle yapılmış bir resim vardır, resmin altında da matbaa harfleri ile “Gölge etme başka ihsan istemem” sözü yazılıdır. Bu gazete aslında, Teodor Kasabın İstanbulda “Rumca - Fransızca” olarak neşretmeye başladığı “Diogène” isimli bir mizah gazetesi...

Memleketimizde, dolayısı ile İstanbulda çıkan ilk mizah gazetesidir; Teodor Kasab tarafından çıkarılmış, en yakın kalem arkadaşlığını geçen asrın ikinci yarısında yaşamış seçkin muharrir Mehmed Âlî bey, ondan sonra da Namık Kemal ve Ebuzziya Tevfik beyler yapmışdır, fakat yazdıkları makaale ve fıkralarda imza kullanmamışlardır; yalnız 52. sayıda Ebüzziya Tevfik Bey tarafından Şinasinin ölümü münâsebeti ile yazılmış ciddî bir fıkranın altında “Tevfik” imzası vardır (B.: Kasab, Teodor; Âlî Bey, Mehmed, cild 2, sayfa 631; Namık Kemal Bey; Tevfik Bey, Ebüzziya). Önceleri perşenbe günleri neşrolunur 23,5X32 santim eb’adında dört sayfalık bir gazete olup ilk nushası 12 teşrinisânî 1286 (24 kasım 1870) perşenbe günü çıkmışdır. İdârehânesi (kendi tabiri ile Gazetehâne’si) Galatada Yenicami Caddesinde Zincirli Han’da idi; Çiçekpazarında Cemiyeti İlmiyei Osmâniye Matbaasında basılmışdır ve nushası 1 kuruşa satılmışdır. Başlığında devrik bir fıçı içinde oturmuş Diyojen ile filosofun karşısında duran Büyük İskender’i gösterir gaayetle ibtidâî çizgilerle yapılmış bir resim vardır, resmin altında da matbaa harfleri ile “Gölge etme başka ihsan istemem” sözü yazılıdır. Bu gazete aslında, Teodor Kasabın İstanbulda “Rumca - Fransızca” olarak neşretmeye başladığı “Diogène” isimli bir mizah gazetesinin birkaç ay sonra yayınlanmaya başlamış türkce kısmıdır, ki bu husus ilk nushasının mukaddime yazısında şöylece açıklanmışdır: “... Diyojen birkaç aydanberi fransızca ve rumca olarak neşrolunmakda olub maksadı hükûmetimize tercümanlık, ve ahlâk ve terbiye, ve vatanımıza yabancı (aykırı) şeyler ile târiz ve istihzâ olduğundan haftada bir kere de türkce olarak çıkarılmasına müsâadeyi seniye -şâyan buyrulmuşdur”. O devrin zevk sefâleti ve sanat yoksulluğu içinde bulunan mizah gazetelerinin en üstünü “Diyojen” olmuşdur. Yazı diline örnek olarak bir fıkra naklediyoruz : İftardan Sonra Müstecib Efendi — (Pencereden bir hayli bakdıkdan sonra) Acama mahya ne yazıyor ? Hâne sâhibi — Top arabası yapmış Müstecib Efendi — (Yanında oturan zâte) Okumak ne iyi şeydir, işte beyfendi çarçabuk okuyup anladılar. Aşağıdaki satırları merhum İhsan Sungu’nun (B.: Sungu, İhsan) bu gazete hakkında yazılmış çok etraflı bir makaalesinden alıyoruz : “Gazetenin başlık yazısı altında bulunan Diyojen - Büyük İskender resmi 62. sayıdan itibâren kaldırılmışdır. “Gazete önceleri haftada bir, 23. sayıdan itibâren (13 haziran 1871) haftada iki, ve daha sonra haftada üç defa çıkmaya başlamışdır. Diyojenin parmağına doladığı mevzuular : konuşmalarında hep frenkçe kelimeler kullanan sivilize gencler, almanlara mağlub olan Üçüncü Napolyon, Rusyanın Paris muahedesindeki bazı kayıdları kaldırma teklifi, Papanın hatâ etmezliği meselesi, Bulgar Kilisesinin Rum Kilisesinden ayrılması, Türkiyedeki muhtelif patriklerin birbirlerini aforoz etmesi, ermenilerin Hasonist ve Antihasonist diye iki partiye ayrılması, kolera salgını, İstanbul tramvayları, Şirketi Hayriye, Güllü Agob Tiyatrosu, Altıncı Belediye Dâiresi, Rasadhâne müdürü Kombari’nin zeval vaktini bildiren topu, Manzûmei Efkâr gazetesi sâhibi Panosya’nın kulakları ve burnu, Beyoğlunda her biri yabancı bir sefâretin himâyesi altında tatlı su frenklerinin çıkardığı gazetelerin yazılarıdır. Diyojen bütün yazılarında züppe genclerle alay etmiş, din adına yapılan mantıksızlıklara hücum etmişdir. “Bu ilk Türk mizah gazetesinin ömrü 2 sene 47 gün sürmüş, bu müddet içinde hükûmetce beş defa kapatılmış, beşincisinde bir daha çıkarılmamak üzere ilgaa edilmişdir. 29 kânunuevvel 1288 (10 aralık 1873) tarihli ve 183 sayılı nusha son nushası olmuşdur. Gazetenin kapanma sebebleri de şunlardır : 1 — 2 kânunuevvel 1286 (14 aralık 1870) tarahli ve 4 numaralı nushada İran Şâhının Bağdadı ziyareti münâsebeti ile maiyetindekilerin mikdarını çok mübalagalı tasvir etmesi. 2 — 25 mart 1287 (6 nisan 1871) tarihli ve 14 numaralı nushada “hazineden su çekilmiş, içi fâre dolmuş” fıkrası yüzünden. Bu iki kapanma kararından sonra Diyojen 4 rakamını kendisi için uğursuz görmüş, 24 üncü sayısının rakamını 23+1 diye yazmışdır. 3 — 13 mayıs 1288 (25 mayıs 1872) tarihli 121 numaralı nushada “Fransada sevdiği bir gencle evlendirilmeyen bir kızın çok münâsebetsiz olan intihar şeklini olduğu gibi yazması âdâb mugaayir sayıldığı” için. 4 — 123 numaralı nushasında hükûmeti küçük düşürdüğü iddia edilen bir yazıdan dolayı. 5 — 179, 180 ve 182 sayılı nushalarında Rusya Çarı ile Mısır Hidivi İsmail Paşa hakkındaki yazılarından dolayı son ilgaa kapanışı. Diğer gazetelerle neşredilen tebliğ sureti şudur : “Diyojen Gazetesi mizaha mahsus bir gazete olduğunu bahane ederek âdâbı umumiyeye ve kaaidei hükûmetin gösteremeyeceği bir yolda idârei lisan etmeyi itiyad etmiş ve tashihi usul etmesi için def’atle ihtar ve tenbih, ve birkaç kere tatil dahi edilmiş ise de gene mesleğinde ısrar ve 179 ve 180 ve 182 numaralarında dahi bâzı zevâtı fihâmın şan ve haysiyetine dokunacak isnâdâtı şâmil imzâları ile sahte mektublar neşretmek fâciasına kadar ihtiyar etmiş olduğuna ve bu hâliyle devâmı aslaa câiz olamayacağına binâen külliyen fesih ve ilgaa edilmişdir”. “Voltaire’in (Volter Micromégas (Mikromega)’sı ile Alexandre Dumas Père (Aleksandr Düma Per(’in Monte-Cristo’su (Monte-Kristo) tercümeleri ilk defa olarak Diyojende kısmen tefrika edilmişlerdir” (İhsan Sungu, Aylık Ansiklopedi, 1945). Diyojen Gazetesinin 1 numaralı sayısının birinci sayfası