Boğaziçinde Sarıyer sularının ve o kaynak başlarındaki mesîrelerin en şöhretlisi; (Sarıyerdeki diğer suların isimleri: Hünkâr Suyu, Kestâne Suyu, Şifâ Suyu, Gürcü Suyu, Fındık Suyu, Ayazma Suyu, Mâden Suyu. Bütün bu isimlere bakınız). Bu sular ve mesireler en revnaklı devrini geçen asırda yaşamışdır. Ahmed Râsim, “Mâlûmât” Gazetesine yazdığı Şehir Mektublarından birinde Sarıyer Suları ile bu arada Çırçırdan şöyle bahsediyor: “Sarıyer denildi mi sular hatıra gelir. Fakat kaç su? Fındık suyu, Fıstık suyu, Kızılcık suyu, Çırçır, Hünkâr suyu.. artık sayın! İtikadımca oraya Sarıyar denileceğine Suluyar demeliydi. Ama diyeceksiniz ki suluyar sevilmez, kimbilir belki ona da alışırdık. Sarıyar, fakat mevsim hasebile çıban çıkaranlar, fıtık illetine uğrayanlar, beli ağrıyanlar, midesi dolu olanlar, başı dönenler o taktak taktak arabalarına binerlerse güzelce tedbilhava ederler. “Ben çırçırı severim. Sâhibleri de nâziktir, terbiyelidir; temiz, mükrimdirler. İnce saz da şık, Kemani kirkor, Kanuni şemsi, Hânende Karakaş, gene onun cinsinden ismini bilmediğim top çehre top sakal, yusyuvarlak biri, Udi Selim çalıyor. Hattâ geçen Cuma günü bana bir cemîle olmak üzere bir uşak faslı okudular ki hakikaten rânâ idi...” Yakın geçmişin günlük hayatını iyi bilenlerden Sermed Muhtar Alus da Sarıyer S...

Boğaziçinde Sarıyer sularının ve o kaynak başlarındaki mesîrelerin en şöhretlisi; (Sarıyerdeki diğer suların isimleri: Hünkâr Suyu, Kestâne Suyu, Şifâ Suyu, Gürcü Suyu, Fındık Suyu, Ayazma Suyu, Mâden Suyu. Bütün bu isimlere bakınız). Bu sular ve mesireler en revnaklı devrini geçen asırda yaşamışdır. Ahmed Râsim, “Mâlûmât” Gazetesine yazdığı Şehir Mektublarından birinde Sarıyer Suları ile bu arada Çırçırdan şöyle bahsediyor: “Sarıyer denildi mi sular hatıra gelir. Fakat kaç su? Fındık suyu, Fıstık suyu, Kızılcık suyu, Çırçır, Hünkâr suyu.. artık sayın! İtikadımca oraya Sarıyar denileceğine Suluyar demeliydi. Ama diyeceksiniz ki suluyar sevilmez, kimbilir belki ona da alışırdık. Sarıyar, fakat mevsim hasebile çıban çıkaranlar, fıtık illetine uğrayanlar, beli ağrıyanlar, midesi dolu olanlar, başı dönenler o taktak taktak arabalarına binerlerse güzelce tedbilhava ederler. “Ben çırçırı severim. Sâhibleri de nâziktir, terbiyelidir; temiz, mükrimdirler. İnce saz da şık, Kemani kirkor, Kanuni şemsi, Hânende Karakaş, gene onun cinsinden ismini bilmediğim top çehre top sakal, yusyuvarlak biri, Udi Selim çalıyor. Hattâ geçen Cuma günü bana bir cemîle olmak üzere bir uşak faslı okudular ki hakikaten rânâ idi...” Yakın geçmişin günlük hayatını iyi bilenlerden Sermed Muhtar Alus da Sarıyer Sularını şöyle anlatıyor: “Sular beş tanedir: Hünkâr, Şifa, Fındık, Kestâne, Çırçır... Hepsi de dağlarda ve eteklerinde, hiç bir diyarda eşine rastlanmayan bir bereketle kaynar ve akarlar... “Yaz kıvamını buldu mu, Temmuz ve Ağustos sıcakları bastırdı mı, İstanbullular için artık var mı Sular, yok mu Sulardı. “Cuma ve Pazar günleri Sarıyere yanaşan vapurlar tıklım tıklım müşteri indirir, oraları Sırat köprüsünün başına döndürürdü. “Caddeyi, dere boyunu tutan tutana... ard arda talikalar, sürü sürü eşekler, alay alay tabana kuvvetler... kimi ilerdeki üç yol ağzından sola kıvrılıp Hünkâr suyuna gidiyor, kimi karşıki Fındık, Kestane sularına vuruyor. Kimi sağı tutup Şifayı, Çırçırı boylayor... “Gidişteki şevki, cünbüşü görmeyin... talikalarda utlar, şarkılar, türküler. Eşeklilerde mâniler, semâiler; sarıklı ve cübbeli kesanda, aşır okur gibi ayınları çatlata çatlata gazeller... “Yanlarında sefer tasları, sepetler, çıkınlar... yayaların feslerinin altında mendil, caketleri omuzlarında, sıcaktan börtmüş haldeler... “Kaafile kaafile, kadınlar arasında dermanı kesilmiş kocakarılar, al çuha olmuş orta yaşlılar, ve tâzeler, elerinde, kucaklarında, memelerinde sibyanlar. “... Kestane, Fındık, Çırçır suları oldum olasıya basık, havasız yerlerdir... Bunların ilk ikisinde ince saz, hokkabaz falar pek bulunmazdı... oraların ziyaretçiler kendi aralarında âhenkciler getiren kimselerdi. Çırçır müstesna... oyancağızda da ince saz bulunurdu ama Hünkâr suyu ile yarışacaklardan değil... çırçır müdâvimlerinin yüzde sekseni geçkin, saç baş ağartmış, piryol kılıklı kimseler...” Refi Cevad Ulunay’ın da Çırçır için çok zarif bir fıkrası vardır: “Hünkâr suyu, dik yokuş olduğu için kadife palanlı merkeplerle çıkılırdı, fakat Çırçır düz ayaktı. O zamanlar Çırçırı Alyanak Hüsnü Bey işletirdi. Kadınlar sed üstündeki kafeslerin arkasında otururlar, sultanlar, vükelâ haremleri, saraylılar geldiği zaman Hüsnü Bey onları karşılar, büyük bir nezaketle yerlerine kadar onlara refakat eder, suyu gümüş tepsiler üzerinde altın yaldızlı sürahi ve bardaklarla bizzat götürürdü. “Çırçır suyunun şifalandırıcı bir hassası vardır. Bir gün Yıldız Kumandanı Şevket Paşaya bir damacana Çırçır suyu takdim edilir. Paşa: — Canım, der, herkes Çırçır suyu için şöyle şifalı, böyle şifalı, diye methediyor... Bunun faydası nedir? Mecliste bulunan bir zât suyun idrar verici bir hassası olduğunu söylemek için: — Paşa hazretleri der, Çırçır suyu müdrirdir! Paşa: — Öyle mi? Şundan bana bir bardak verin bakayım... Hemen doldururlar, takdim ederler. Paşa alır, içer: — Evet der, haklısınız, hakikaten müdrirmiş...” Nasıl Boğaziçi Türklerle renklenmiş, şenlenmiş ve bir güzellik diyarını hatırlatan bir isim olmuşsa, bütün bu güzel sularda türklerin su sevgisile içlerinden akdığı mermer bir çeşmeye sahip olmuşlardır. Eski su tesislerimizde daima suların kaynaklarının başına birer nişan taşı dikmek ve bu suretle hem suyun bulunduğu yeri belli etmek, hem de yapanın adını hayır ile yâd ettirmek ve bir âdet halini almıştı. Fakat zamanımızda Çırçır suyunun başında tarihini tebarüz ettirecek böyle bir kitâbe taşı yokdur. Halbuki “Mir’atı İstanbul” müellifi Mehmed Raif Bey, Çırçır suyunda iki sütunun mevcudiyetini bildiriyor. Bunlardan birinde şu satırlar yazılı imiş: Habbezâ Çırçı suyu renkli letafetti güher Sâhibi elhaç Râşid Ağa hayratı ol eser Bir müessem nurdur âbı hayatın aynıdır İçmeyen hâçetinden lezzetinden bi haber Bir içim sudur letâfette yahud rûhî revan Nûş edenler zan eder bu dünyada Kevser içer İster iç ister vuzu’et cismü cana panzehir Lezzeti Kestâneden Hünkâr Suyundan mûteber Hastekânın teşnekânın cânına canlar katar Öyle safdır Hâlisâ koymaz gönüllerde keder Diğerinde suya başka birinin sahip çıkdığı, işin mahkemeye düştüğünü anlatırmış: Dâvâmı hak fasi eyledi Hak hakkı izhar eyledi Bu nutku Said söyledi İhvanı terğib eyledi Gel Çırçıra iç suyu Şeh Râyide eyle dua Mâ ül-hayattır katresi Her derse bin türlü deva 1308 (1896-1891) Bugün her iki taşda mevcut değildir. Suyun kısa galerisi ufak bir hazneye ve buraya kaplanmış mermerlerin oluk taşından dışarı akar. Sarıyer deresinin yatağını çevreleyen ve buraya bakan tepelerden birinin kenarında patika yolu hizasından aşağıda kalmış bu haznenin ufak giriş yeri eski bir demir parmaklıklı kapı ile kapalı ve bu hazne toprak tümseğin üstü de bir kır kahvesi halindedir. Suyun verimi yaz kış değişmez. Yirmi dört saat için bir buçuk metre kübtür. Menbâ haznesinin musluğundan alınan taze bir lezette ve serince organoleptik iyi evsafta olan suyun sertlik derecesi 6,5 olarak bulunmuştur. Çırçır Suyuna eskiden beri devâî bazı tesirler atfolunur, halk indinde “kum döker” diye bir şöhreti vardır. Gerek idrar yolu organlarının ve gerek karaciğerin taşlarında bu suların iyi edici tesiri görülebilir. Bu uzuvların bâzı hastalıklarında bu suyla yapılacak kürlerin istifadeli oldukları anlaşılmaktadır. Dr. Saadi Nâzım NİRVEN