Onsekizinci asır sonunda bir sınıf Tersâne askerinin adı; Üçüncü Sultan Selim zamanında 1792 den 1803 yılına kadar on iki sene kaptanpaşalık yapan ve o makamda iken ölen Küçük Hüseyin Paşa tarafından ihdas edildiği için halk ağzında “Hüseyin Paşa Çıplağı” denilmişdir; çıplaklar, meşhur kaptanpaşalık sarayında bir nevi merâsim kıt’ası idi; bundan ötürü “Kaptanpaşa Çıplağı” diye anılırlardı. Esir pazarından satın alınmış bir köle iken açık bahtı ile muazzam bir imparatorluğun en büyük makamlarından birine kadar yükselmiş olan Hüseyin Paşanın pek yakışıklı ve dilber bir simâya sâhib olduğu, alâyiş ve nimâyişe de gaayetle düşkün olduğu söylenir; ve yine hakkındaki rivâyetler arasındadır, boylu boslu, kaşı gözü yerinde, eli ayağı düzgün, bıçkın meşreb pırpırı gençlere karşı aşırı bir teveccühü varmış; çıplak ayakları o boydan delianlılar arasından seçme toplatmış idi. Bizzat Kaptanpaşa tarafından tesbit edilmiş kıyafetleri de pırpırı, tam bıçkın kıyafeti idi: kısa bir diz çakşırı giyerler, bellerine al kuşak sararlar, kuşaklarında da bir çift tabanca ile uzun bir bıçak taşırlardı; çıplak gövdelerine al çuhadan kolsuz bir yelek giyerlerdi; serpuşları da mâvi top püsküllü kırmızı Cezâyir fesi idi; ayaklar yalın, baldır bacak çıplak, sîne uryan, kollar çıplak, Divânhânede “dayı reftârı” ...

Onsekizinci asır sonunda bir sınıf Tersâne askerinin adı; Üçüncü Sultan Selim zamanında 1792 den 1803 yılına kadar on iki sene kaptanpaşalık yapan ve o makamda iken ölen Küçük Hüseyin Paşa tarafından ihdas edildiği için halk ağzında “Hüseyin Paşa Çıplağı” denilmişdir; çıplaklar, meşhur kaptanpaşalık sarayında bir nevi merâsim kıt’ası idi; bundan ötürü “Kaptanpaşa Çıplağı” diye anılırlardı. Esir pazarından satın alınmış bir köle iken açık bahtı ile muazzam bir imparatorluğun en büyük makamlarından birine kadar yükselmiş olan Hüseyin Paşanın pek yakışıklı ve dilber bir simâya sâhib olduğu, alâyiş ve nimâyişe de gaayetle düşkün olduğu söylenir; ve yine hakkındaki rivâyetler arasındadır, boylu boslu, kaşı gözü yerinde, eli ayağı düzgün, bıçkın meşreb pırpırı gençlere karşı aşırı bir teveccühü varmış; çıplak ayakları o boydan delianlılar arasından seçme toplatmış idi. Bizzat Kaptanpaşa tarafından tesbit edilmiş kıyafetleri de pırpırı, tam bıçkın kıyafeti idi: kısa bir diz çakşırı giyerler, bellerine al kuşak sararlar, kuşaklarında da bir çift tabanca ile uzun bir bıçak taşırlardı; çıplak gövdelerine al çuhadan kolsuz bir yelek giyerlerdi; serpuşları da mâvi top püsküllü kırmızı Cezâyir fesi idi; ayaklar yalın, baldır bacak çıplak, sîne uryan, kollar çıplak, Divânhânede “dayı reftârı” ve “levend nümâyişi” ile topuk vurarak dolaşırlardı; garibdir ki, donanmaya ve tersâneye gevkalâde ehemmiyet veren ve o uğurda hiç tereddüt etmeden hâzineler harcamış olan Üçüncü Sultan Selim sık sık uğradığı Tersânede bir gün Hüseyin Paşanın çıplakları tarafından selâmlandığında bu pırpırı merâsim kıt’asını gaayetle beğenmişdi. Hüseyin Paşa Çıplaklarının Tersânede bir hizmet yerleri de beş çifte flikâsı idi,biri başda vardacı–kancacı idi, ikisi kıçda sancak yanında durur, on çıplak da, ikişer ikişer oturaklara oturur kürek çekerdi, kayığın her küreğini bir kişi çekerdi; yine Ali Çamiç Ağa, yalnız resimlerini gördüğü o eski Tersâne Çıplakları için de, yukarda kaydettiğimiz filika hizmetini zikrederek şu manzûmeyi yazmışdır: Tersâne Çıplağı bir hoş civelek Pırpırı kalyoncu zeyninde melek Pek de açmış şu al kadife yelek Medhideyim size o laz oğlunu Beş çiftede biri vardacı durur İkisi kıçda sancağı korur On kürekde dahi onu oturur Seyret kanun edeb erkân yolunu Al fesinde sarkmış mâvi püşkülü Bıçkınlık nişanı gümrah kâkülü Hele nümâyişi gör bak ne türlü Topuk vurup sallayarak kolunu. Kıyâfeti efrâdın aynı “Çıplak Çavuşu”ünvanını taşıyan bir zâbitin kumandasındaki bu kıt’a 1792–1793 arasında ihdas edilmiş, 1808 de Alemdar Mustafa Paşanın kısa diktatörlüğü sırasında kaldırılmışdır. Hüseyin Paşa çıplaklarının Tersânededeki şehbazlık nümâyişi uzun sürmediği halde ismi unutulmamış, halk ağzında deyim olarak kalmış, yersiz ve lüzümsuz soyunan, yalın ayak, göğüs bağır açık dolaşanlara, çıplaklık lâübaliliğinden sıkılmayanlara “Hüseyin Çıplağı”, “Kaptanpaşa Çıplağı” denilmişdir. Meselâ bir baba sabahleyin evin içinde bir pijama pantalonu ile gövdesi çıplak ve yalın ayak dolaşan oğluna: “Hüseyin Paşa çıplağı gibi dolaşmaya utanmıyor musun?” diye çıkışır. Zamanımızda avamdan ve türedi varlıklılardan sayıları pek çok bıçkın meşreb delikanlılar vardır ki, ökçelerini basdıkları pabuçlarını yalın ayak giyerler, çıplak ten üzerine geçirdikleri gömleklerinin düğmelerini iliklemeyip eteklerini de pantolon dışında bırakırlar, pantolonlarının kemerini de göbek altına düşürürler, memeleri ve göbek çukurlarının it nümâyişi ile göstererek en küçük utanç duymadan sokaklarda, çarşı ve pazarlarda dolaşırlar ve aralarında edeb ve hayâ dışı el şakaları yaparlar ki, asır dîde halk şâiri Ali Çamiç Ağa o gençleri şöyle hicvetmiştir: Şehri delikanlılar kaptanpaşa çıplağı Sineleri küşâde yalın şehbaz ayağı Çakıl meme gösterip bir acâip nümâyiş Hattâ göbek çukuru meydandadır bayağı Perçem kâkül tararlar sokaklarda şûhâne Filiz filiz zülüfler sarmış tâze yanağı Levendâne edâlar bıçkın cilve çalımı İtlik şânı olacak hepsinin var bıçağı Kimi nevtıraş fetâ kimi mürâhik oğlan Haylazlıkda harcanır ilim tahsili çağı Yeni zengin babanın baldırı çıplak oğlu Çakırcalı Efenin şıkırdım uşağı Görür bir hacı ağa Ayvazım dir yaklaşır Çarpar kise cüzdanı virüp itce gözdağı Hepsinin altın adı kızıl bakır olmuşdur Zâhirde gül goncesi tıynet katırtırnağı Sanma kınalı kuzu yağlı kara hîz dilber Ona nispet beyzâde Kaptanpaşa çıplağı Hüseyinpaşa Çıplağı ve Çıplak Çavuşu (Resim : S. Bozcalı)