Galata’da Azebkapusunda Azeb kapusu Çeşmesi de denilen XVIII. Asır yapısı sanat şâheseri Saliha Sultan Meydan Çeşmesi ve Sebilinin bulunduğu meydancık (B.: Azebkapusu; Azebkapusu Çeşmesi); Birinci Cihan Harbine kadar çalgılı tulumbacı kahvehâneleriyle, erkekler kısmı gece boyunca açık büyük hamamı ile, tulumbacıları ile, zıpır bekâr uşakları ile ve bıçkın tersânelerile,yosmaları ve şıkırdımları ile çok hareketli, sesli, şenlikli bir yer ola gelmiş; kalenderilik, bıçkınlık, hovardalık, kabadayılık yollarında kanlı kavgalara, cinayetlere sahne olmuştur. Çocukluğunda Tersânede Haddehâne sibyanları arasında bulunmuş Üsküdarlı halk şâiri Vâsıf Hiç (Destancı Vâsıf Hoca) bize Tatar İsmail adında bir tulumbacı tarafından yazılmış ve İkinci Abdülhamid devri sonlarında Çeşmemeydanının ahvâlini anlatan bir destan vermişdir; öyle tahmin ediyoruz ki, çocukluğu ve ilk gençliği o curcunalı âlemi yakından görerek geçmiş olan Vâsıf Hiç, kendi müşâhede ve hâtıralarını kalem diline vermiş olsa idi, çok daha kıymetli şeyler öğrenmek mümkün olurdu. Tatar İsmail’in Çeşmemeydanı Destanı şudur. 1. Rahmetle analım Valdesultanı Güzeller meydanı Çeşmemeydanı Yazılsın hattı zer ile destanı Güzeller meydanı Çeşmemeydanı 2. Âbı zülâl câri lûlel zerden Lâlezar tarh etmiş nakkaş mermerden Atşânı târihin okur e...

Galata’da Azebkapusunda Azeb kapusu Çeşmesi de denilen XVIII. Asır yapısı sanat şâheseri Saliha Sultan Meydan Çeşmesi ve Sebilinin bulunduğu meydancık (B.: Azebkapusu; Azebkapusu Çeşmesi); Birinci Cihan Harbine kadar çalgılı tulumbacı kahvehâneleriyle, erkekler kısmı gece boyunca açık büyük hamamı ile, tulumbacıları ile, zıpır bekâr uşakları ile ve bıçkın tersânelerile,yosmaları ve şıkırdımları ile çok hareketli, sesli, şenlikli bir yer ola gelmiş; kalenderilik, bıçkınlık, hovardalık, kabadayılık yollarında kanlı kavgalara, cinayetlere sahne olmuştur. Çocukluğunda Tersânede Haddehâne sibyanları arasında bulunmuş Üsküdarlı halk şâiri Vâsıf Hiç (Destancı Vâsıf Hoca) bize Tatar İsmail adında bir tulumbacı tarafından yazılmış ve İkinci Abdülhamid devri sonlarında Çeşmemeydanının ahvâlini anlatan bir destan vermişdir; öyle tahmin ediyoruz ki, çocukluğu ve ilk gençliği o curcunalı âlemi yakından görerek geçmiş olan Vâsıf Hiç, kendi müşâhede ve hâtıralarını kalem diline vermiş olsa idi, çok daha kıymetli şeyler öğrenmek mümkün olurdu. Tatar İsmail’in Çeşmemeydanı Destanı şudur. 1. Rahmetle analım Valdesultanı Güzeller meydanı Çeşmemeydanı Yazılsın hattı zer ile destanı Güzeller meydanı Çeşmemeydanı 2. Âbı zülâl câri lûlel zerden Lâlezar tarh etmiş nakkaş mermerden Atşânı târihin okur ezberden Güzeller meydanı Çeşmemeydanı 3. Sakaları cümle cılasın fetâ Sedef varak üzre san dür’i yektâ Tasviri hüsnünde kasem yok hatâ Güzeller meydanı Çeşmemeydanı 4. Bânii âlîşan vezire rahmet Camiişerîfi ravzai cennet Her kûşesinde bir perî sûret Güzeller meydanı Çeşmemeydanı 5. Mevzun minâresi nurdan hüveydâ Ezânı okur bir bülbüli şeydâ Olurdi şâh üzre bin gonce peydâ Güzeller meydanı Çeşmemeydanı 6. Bir âli medrese kânı irfandır Sükkânı aşk ile hep suhtegândır Sînesi hedefi tîri müzgândır Güzeller meydanı Çeşmemeydanı 7. Bir perî çehreye mum olmuş yanar Mecnun kitâbına yazar derkenar El intizârü eşeddi minennâr Güzeller meydanı Çeşmemeydanı 8. Bir yanda efendimdilüşâ hamam Dellâki pâkize on nefer tamam Kaddine reşk ider sütunu rüham Güzeller meydanı Çeşmemeydanı 9. Merguule merguule sırma kâküller Pâyi billurunda koçan sünbüller Ruhlerinde lâle şekaayık güller Güzeller meydanı Çeşmemeydanı 10. Nânı azîzi var güller misâli Pasacı civanın san ruhi âli Hamurkâr fetânın ya gül cemâli Güzeller meydanı Çeşmemeydanı 11. Furun kurbindedir şeker şerbetci Uşşâk ile dolar boşalır içi Lâ’lü zümrüd mercan Hürmüzî inci Güzeller meydanı Çeşmemeydanı 12. Kasab dükkânında kınalı kuzu Andedir hep cellâd çeşmin yavuzu Gerden virir ger sen but itsen arzu Güzeller meydanı Çeşmemeydanı 13. Kebir kahvehâne işte beyânı Müslim ermen firenk rum italyânı Dilberan saydına kurmuş dalyânı Güzeller meydanı Çeşmemeydanı 14. Dühan kahve şerbet hem dahi haşiş Âşıklar nakdi can iderler bahşiş Andedir dervişan andedir keşiş Güzeller meydanı Çeşmemeydanı 15. Tulumbacıları gaayetle şanlı Tersâneye nisbet çapa nişanlı Sandık alsa rüzgâr misal koşarlı Güzeller meydanı Çeşmemeydanı 17. Belî cümle uşakları seçmedir Hurşid Reis anlara serçeşmedir Tatlı dili âbı zülâl eşmedir Güzeller meydanı Çeşmemeydanı 18. Cümle perîpeyker dilâverlerdir Mürâhik tâzeler hatâverlerdir Nûri celâdetle münevverlerdir Güzeller meydanı Çeşmemeydanı 19. Kevseri muhabbet mestâneleri Mergup cümle tavrı merdâneleri Ananın babanın birdâneleri Güzeller meydanı Çeşmemeydanı 20. Pâ bürehne sandık kalenderidir Âteşi Nemrudun semenderidir Ne türlü medhetsem vallah yeridir Güzeller meydanı Çeşmemeydanı 21. Mürahik sibyanlar ya delikanlı Cümle tersâneli Çeşmemeydanlı Formalar vardır aman pek şanlı Güzeller meydanı Çeşmemeydanı 22. Yazın ak sâdeler kışın kaareler Gezer levendâne o mehpâreler Sînelerde şerha şerha yâreler Güzeller meydanı Çeşmemeydanı 23. Mızıkalı Haddehâne Havuzlu Yan bakmaya gelmez oturur tuzlu Bıçkınlıkda birdir onbeş otuzlu Güzeller meydanı Çeşmemeydanı 24. Cümlesinin vardır yosma nigârı Umumhânelerde bir fitnekârı Esiri zülfiyar gönül hünkârı Güzeller meydanı Çeşmemeydanı 25. Altıpatlar ya ki usturpa bıçak Çocuğunda dahi olmuş oyuncak Pür silâh dolaşır ol kayışbacak Güzeller meydanı Çeşmemeydanı 26. Kelebekden doğar cümle haşerân Çapkın cebininde hüsn için berât Destanım oldu meydana mir’at Güzeller meydanı Çeşmemeydanı 27. Bu abdi rû siyeh İsmail Tatar Günehim çekmeye dayanamaz kantar Af eyle zünûbun atma cahîme Erhamelrahîmin yâ Bârî Settar. Ramazanlarda Çeşmemeydan’ndaki büyük tulumbacı kahvehânesi çalgılı kahvehâne şekline konulur, bu münasebetle Çeşmemeydanı Ramazan geceleri pek şenlikli olurdu (B.: Çalgılı Kahvehâneler). Zamanımızda Çeşmemeydanı eski hüviyetini tamamen kaybetmiş bulunuyordu; hattâ adı bile unutulmuş denilse yeridir; yeni açılan Karaköy - Azebkapusu Caddesinin bir küçük parçası olmuşdur; Sokollu Mehmed Paşanın yaptırtdığı meşhur hamamın kör kazmadan kurtulmuş olmasını nîmet bilmelidir (B.: Azebkapusu Hamamı).